Asset 14

Wat zich ontvouwt in de ruimte

Wat zich ontvouwt in de ruimte

Al jaren kijkt Marte Hoogenboom uit naar de lancering van de ruimtetelescoop James Webb, de opvolger van de beroemde Hubble. Die zal antwoorden kunnen geven op vragen die we nog niet eens hebben gesteld. Alles om onze plek in het heelal te begrijpen, terwijl we soms alleen maar willen horen dat het wel goedkomt met ons.

10

Ik vind je op een dag onder mijn bed. Ik zeg: ‘Wat doe je hier?’
Jij zegt: ‘Je hebt me hier zelf verstopt.’
Ik zeg: ‘Ik had gehoopt dat ik je zou vergeten.’

9

’s Nachts, op mijn rug in het gras onder een heldere hemel, hou ik mezelf voor dat ik iets te zoeken heb tussen de sterren. Ik bouw tijdmachines en breng die in een baan rond de aarde. Ik ga terug naar de oudste herinneringen van het heelal, naar de geboorte van de eerste sterren. Ik zie ze opgroeien, uitzetten, imploderen, sterven. Uit hun stof bouw ik tijdmachines die ik in een baan rond de aarde breng. Want ik hou mezelf voor dat ik iets te zoeken heb tussen de sterren.

Ik lees een verhaal in de sterren. Het is een verhaal over de sterren, maar eigenlijk is het een verhaal over mezelf. Ik verstop mezelf in het verhaal omdat ik alleen kan slapen als ik mezelf voorhoud dat er ooit, in de toekomst, iemand naar me zal omkijken, door een telescoop gebouwd uit de as van de zon. Iemand die tegen mij zal zeggen: ‘Het komt wel goed met je.’

8

Ik herinner me de stem van mijn moeder uit de woonkamer: ‘Tot hoe ver moet ik tellen?’
‘Je moet aftellen!’ roep ik, terwijl ik de trap op sprint naar mijn slaapkamer. ‘Begin bij tien!’
Ik hoor hoe ze begint. Ik weet dat ze haar ogen niet dicht heeft, dat ze al langzame stappen aan het zetten is naar de gang. Ik sluit de deur van mijn kamer zachtjes achter me en kruip onder het bed. Dan trekt de herinnering zich los van de andere herinneringen waarin mama en ik verstoppertje spelen.

Tussen mijn snikken door zeg ik dat ik bang ben dat mijn moeder me niet zal kunnen vinden

We zitten op bed. Ik doe alsof ik me probeer los te worstelen uit mijn moeders greep, zodat ze me nog steviger tegen zich aandrukt.
‘Je moet je niet steeds op dezelfde plek verstoppen.’ Haar vingers zoeken mijn oksels en beginnen me te kietelen. Ik giechel en begraaf mijn gezicht net zo lang tegen haar borst tot ik niet meer kan verbergen dat de tranen over mijn wangen rollen. Ze stopt, kijkt me aan. Tussen mijn snikken door zeg ik dat ik bang ben dat ze me niet zal kunnen vinden. Dat ze vergeet hoe ik heet en me niet kan roepen om tevoorschijn te komen. Dat ze een andere zoon neemt, een die ze niet kwijtraakt.

7

We zitten op bed. Je hebt je helm af gedaan en je handschoenen uitgetrokken. Ze liggen tussen ons in alsof ze me vragen of ik ze durf op te pakken.
Je zegt: ‘Teresjkova was niet de eerste vrouw in de ruimte.’ Je zegt dat twee Italiaanse radioamateurs in 1963 de noodkreten van een kosmonaute opnamen terwijl zij opbrandde in de atmosfeer.
Ik zeg: ‘Ioniserende lucht rond je capsule voorkomt dat je kunt communiceren als je door de atmosfeer valt.’
Je lacht. Je schudt je hoofd. Je zegt: ‘Je kunt niet alles met logica oplossen.’

6

Vorige maand werd de beroemde Hubble-telescoop 30. Sinds zijn eerste foto in 1990 – van een onbeduidende ster in een uithoek van het sterrenbeeld ‘Schip Argo’ – fotografeerde Hubble miljarden sterrenstelsels. Het oudste bevindt zich op 13,4 miljard lichtjaar van ons, waar het heelal nog geen half miljard jaar oud is.

Begrijp me niet verkeerd: ik hou van Hubble, maar al zolang ik van zijn bestaan af weet, heb ik uitgekeken naar zijn opvolger. Voor de James Webb-telescoop wordt het fotograferen van zulke oude sterrenstelsels een alledaags klusje. Maar voor hij dat klusje mag uitvoeren, moeten we hem de ruimte in zien te krijgen.

De telescoop is zo groot dat hij gelanceerd moet worden als een dichtgevouwen wenskaart die pas weken later mag worden geopend

Hubble is zo groot als een bus, Webb past nauwelijks op een tennisbaan. Hubble heeft twee spiegels, Webb heeft er achttien, die samen één grote spiegel vormen. De telescoop is zo groot dat hij gelanceerd moet worden als een dichtgevouwen wenskaart die pas weken later mag worden geopend. Origami op anderhalf miljoen kilometer van de aarde.

Webb werd ontworpen in de jaren 90 en zou worden gelanceerd in 2007.

2007 werd 2011.

2011 werd 2018.

2018 werd 2019.

En 2019 werd 30 maart 2021.

Het is een bekende grap geworden onder Webb-fans: tegen de tijd dat de telescoop zijn plek inneemt tussen de sterren, zal hij kunnen terugzien hoe hij in Californië in elkaar werd gezet.

5

Ik herinner me de stem van mijn moeder in de woonkamer: ‘Hoelang moet je wachten?’ In mijn broekzak heeft mijn telefoon net opgenomen hoe ik mijn excuses aanbied aan mijn ouders, omdat ik had gedacht dat ze boos op me zouden worden. Op diezelfde telefoon: een rekensom en een datum in mijn agenda. ‘12 april als ik geluk heb. Volgend jaar.’

12 april 2021 is om heel veel redenen een belangrijke dag. Zestig jaar eerder werd Joeri Gagarin de eerste mens in de ruimte. Het is ook de dag waarop de James Webb-telescoop 1 miljoen kilometer van de aarde verwijderd zal zijn, en waarop hij zal beginnen met het openvouwen van zijn spiegels.

Mijn moeder vraagt of ik koffie zet terwijl zij de speelkaarten pakt. Mijn vader tekent een scorebord op papier en schrijft onze namen erboven. ‘Hoe moeten we je nu eigenlijk noemen?’

4

Ik herinner me dat mijn moeder elk jaar op haar verjaardag een roos van Jericho van de kast pakte en in een kom warm water legde. Ze genoot van de ongelovige blik die ik trok als ik de drijvende bundeling van droge, bruine takken zag. ‘Wacht maar,’ zei ze, terwijl ze met een kop thee op de bank ging zitten met haar benen naast zich opgetrokken. ‘Ze bloeit vanzelf.’

Als ik maar lang genoeg wachtte, zou mijn lijf zich uitvouwen en zouden er bloemetjes uit mijn benen groeien

Ik herinner me mijn schrik toen ik op een dag de kamer in kwam en de roos op tafel zag staan. Mijn moeder keek me glimlachend aan op de bank. ‘Krijg ik nu mijn cadeau?’ Ze klopte op de holte achter haar benen. Ik kroop achter haar. Ik durfde niets te zeggen. Hoe kon ik haar verjaardag vergeten?

Zwijgend keken we naar de roos, die allang geen dorre bol meer was, maar haar takken wijd had uitgevouwen en al een beetje groen was. ‘Het is goed,’ verbrak mijn moeder de stilte. Ze ging met haar vingers door mijn haar. ‘Geef me dan maar je oudste herinnering.’ Ik boog me naar haar toe en fluisterde mijn naam in haar oor.

Na die dag bleef ik ’s avonds vaak in bad zitten terwijl ik het water liet weglopen. Ik concentreerde me op het lauwe water, dat langzaam langs mijn billen wegzakte, stelde me voor dat mijn lichaam het opzoog. Dat als ik maar lang genoeg wachtte, mijn lijf zich zou uitvouwen en er bloemetjes uit mijn benen zouden groeien.

3

We zitten op bed. Op mijn tv stelt Brit Marling in Another Earth haar telescoop scherp op de surrogaat-aarde die als een enorme spiegelplaneet boven de horizon is verschenen. Later in de film zal ze een ticket ontvangen voor de eerste uitwisseling met de zusterplaneet. Jij vraagt je hardop af of Brit wel weet wat de gewichtloze reis met haar lichaam zal doen. ‘Na een week verlies je al een vijfde van je spierkracht. Na een maand worden je botten zwakker.’

Je hebt je pak uitgetrokken. Het ligt als een leeggelopen pop naast ons op het bed, de helm aan het hoofdeinde. Ik kijk naar de verschroeide plekken, naar de krassen op de helm. Je ziet het.

Minutenlang tuimelde Gagarin door de atmosfeer, terwijl de vlammen om zijn cockpit sloegen

Je zegt: ‘Ze is heus comfortabeler dan ze eruitziet. Ze is gemaakt op je lichaam.’

Je zegt: ‘Het komt allemaal wel goed.’

Je zegt: ‘Ik wil je iets geven.’

2

Iets meer dan een uur bracht Joeri Gagarin in de ruimte door. Het maakte hem de eerste mens in de ruimte, en bijna ook de eerste mens die dat met de dood zou bekopen. Door een defect kwam het laatste deel van zijn raket tijdens de afdaling niet los van zijn module. Minutenlang lang tuimelde hij door de atmosfeer, terwijl de vlammen om zijn cockpit sloegen.

Na tien minuten brandden de kabels die de helften bij elkaar hielden door en brak Gagarins schip alsnog in tweeën. Hij kon zichzelf uit zijn capsule lanceren voordat die tegen de grond te pletter sloeg. Na zijn parachutelanding in een weiland werd hij benaderd door twee Russische boerinnen, een moeder en dochter. Zijn eerste woorden waren: ‘Niet bang zijn, ik ben een van jullie.’

1

We zitten op bed.
Je buigt je voorover.
Je fluistert mijn naam in mijn oor.


Mail

Marte Hoogenboom (Amersfoort, 1994 en Amsterdam, 2019) was eindredacteur, toen adjunct-hoofdredacteur, toen hoofdredacteur, toen magazinechef en nu weer eindredacteur bij Hard//hoofd. Tussen het uitstellen door schrijft ze aan haar debuut, dat in 2041 verschijnt.

Aida de Jong (1995) is een illustrator en poppenmaker wonend in Utrecht. In haar werk zoekt ze vaak thema's die haar beangstigen, om er vervolgens met een nieuwe blik naar te kijken.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter 1

De archivaris en haar dochter: Morgen zal alles anders zijn

‘Even eufy checken.’ In ‘Morgen zal alles anders zijn’ dicht Bareez Majid over de eindeloze keuzes en opties die een dag voortbrengt. Een dag die getekend wordt door de sluimerende aanwezigheid van de videofeed van een beveiligingsapp. Lees meer

Bleekzucht en bloedarmoede

Bleekzucht en bloedarmoede

Menstruatie is stil en onzichtbaar. We kijken weg en gaan door. Maar wat als dat niet langer kan? Wat als het bloed de samenleving binnenstroomt en ons verdrinkt? Esther De Soomer onderzoekt hoe de maatschappij dan reageert. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter

De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter

In ‘Een anatomie van opa’s dochter’ reconstrueert Bareez Majid de verschillende deeltjes die samen een moeder maken. Een moeder die door een ziekte in de war is, en veel dingen vergeet – soms zelfs haar eigen kinderen. Lees meer

Auto Draft 9

Dat het was

Hoe ga je om met herinneringen die te pijnlijk zijn om onder ogen te komen? Olivier Herter maakt het publiek getuige van een versnipperd landschap van herinneringen. Vloeiend, stemmig en ogenschijnlijk zonder plot wordt geprobeerd woorden te vinden, waar geen woorden voor te vinden zijn. Dit verhaal werd eerder op toneel gebracht door t Barre Land. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

‘Ik wil geen literatuur van je maken.’ Hoe berg je je moeder in je schrijven, zonder haar essentie te bevriezen? Bareez Majid dicht in woord en beeld over ‘soon-to-be-dead-mothers’ en onderzoekt hoe hun lichamen functioneren als vergankelijk archief. Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Auto Draft 5

Verpopping

Wanneer een rups zich in de sombere wintermaanden in haar keukenraam nestelt, koestert de hoofdpersoon in dit verhaal van Esther De Soomer voor het eerst weer gevoelens van liefde en tederheid. Lees meer

Huizen, omhulsels 1

richtingen, ruimtes, rijping

Anne Ballon schreef drie gedichten over een innerlijk dialoog. Met zachte, precieze en lichamelijke beelden neemt Anne ons mee in een conflict tussen een ‘jij’ die naar geborgenheid in seksuele ervaringen zoekt en een ‘ik’ die aan dit zoeken probeert te ontsnappen. Lees meer

Stilte

Stilte

Haren wassen bij de kapper, of een ochtendkoffie in een treincoupé. Angelika Geronymaki neemt je in dit gedicht mee langs vormen van stilte. Lees meer

Schieten op de maan

Schieten op de maan

'I shot the moon, and I’ll do it again if I have to.' Julien Staartjes vindt het moeilijk te bevatten hoe de wereld letterlijk in brand staat, maar er toch vooral ogen zijn gericht op wie de grootste raket kan bouwen. Daar kan geen fictie tegenop, maar je moet het toch proberen. Lees meer

Ik was elf

Ik was elf

In dit verhaal onderzoekt Jochum Veenstra waar de grens tussen fictie en werkelijkheid ligt voor kinderen. En tot welk punt kan je als ouder je zoon beschermen? Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer