Asset 14

Echt nep

Echt nep 1

Robots nemen de wereld over. Nee, niet door ons met hun artificiële intelligentie te overmeesteren, maar juist door ons te ondersteunen. De utopie van een wereld waarin humanoids een waardevolle aanvulling zijn op onze menselijke activiteiten komt steeds dichterbij. Sociale robots kunnen uitkomst bieden in de zorg door de eenzaamheid van ouderen te verlichten. In de Volkskrant verscheen onlangs een artikel waarin de mogelijkheid van robotprostituees wordt besproken. En Filosofie Magazine wijdde laatst een nummer aan robotliefde, in samenwerking met de expositie ROBOT LOVE, die belooft: ‘ROBOT LOVE laat je de liefde van robots ervaren.’ Maar kunnen we liefde ervaren van iets wat nep is? En als dat kan, wat zegt dat dan over intimiteit en menselijkheid?

De aandoenlijke automatón
Over het algemeen zien robots er niet al te aantrekkelijk uit. Ze zijn grijs, vierkant en koud: daar is niks knuffelbaars of vriendelijks aan. En dus komen er ook niet veel emoties bij kijken.

In de jaren negentig ontstonden de eerste robothuisdieren. De tamagotchi’s verschenen op een schermpje. Ze konden om eten vragen, ziek worden, moe worden en het was de taak van de eigenaar om zo goed mogelijk voor het robotdier te zorgen. Toch greep de dood van mijn blokkerige tamagotchi me niet half zo aan als de dood van mijn konijn. De tamagotchi was immers nep. Of ik hem nou eten gaf of niet, maakte feitelijk niks uit. Wat niet leeft, kan ook niet doodgaan.

Maar robots zijn niet allemaal blikkerig en koud. Sterker nog: de robots die nu op de markt komen zijn juist ontworpen om zo vriendelijk mogelijk te ogen. Ze zijn vaak wit, met grote ogen en een glimlachend gezichtje. Zoals Pepper, een Japanse robot die ontworpen is ‘to be a genuine day-to-day’-companion. Peppers unieke kwaliteit is dat hij emoties kan herkennen, en hij wordt al gebruikt in Japanse huishoudens. De robot heeft een kinderlijk gezicht en een hoog, vriendelijk stemmetje. Pepper doet me eerder denken aan wijlen mijn konijn dan aan een tamagotchi. Wanneer een interviewer aan Pepper vraagt of hij bang moet zijn voor de robot, zegt Pepper: ‘Have you seen my Instagram? I’m just plain cute.’

Wat niet leeft, kan ook niet doodgaan

Pepper is ontworpen om zo schattig mogelijk te ogen. En het is inderdaad aandoenlijk, om de robot te zien dansen, zijn hoofd te zien draaien alsof hij nadenkt. Pepper lijkt te leven, en daarom roept hij emoties op die we normaal gesproken reserveren voor levende wezens.  Echt nep 3

Een helpende hand
Die emoties worden natuurlijk al helemaal opgeroepen wanneer de robots ook nog eens een belangrijke functie voor ons vervullen. Robots worden natuurlijk al langere tijd ingezet in sectoren als de zorg: denk aan robotarmen die op afstand kunnen repareren, of prothesen die bijna als echte lichaamsdelen functioneren. Een rapport van Holland Robotics adviseert de overheid om 11,4 miljard euro in zorgrobots te investeren. Het gaat dan niet alleen om robots die een cure kunnen bieden, maar ook om robots die care bieden: zoals een sociale robot die eenzame ouderen of aan huis gebonden zieken helpt. Deze robot kan niet alleen klusjes uitvoeren, maar ook eenzaamheid verlichten.

De meeste van deze moderne hulprobots komen uit Japan. In een aflevering van Tegenlicht wordt de robotcultuur in Japan onderzocht. Argwaan tegenover robotica ontbreekt compleet bij de geïnterviewde wetenschappers. Nao Kitano, een Japanse robotsocioloog die in de aflevering wordt geïnterviewd, meent dat de argwanende Westerse wetenschappers zich baseren op de christelijke doctrine dat niemand voor God mag spelen. Wanneer je ‘leven geeft’ aan iets wat niet leeft, imiteer je de goden, en dat kan alleen maar slecht aflopen. Kitano zegt dat ze een Japanse wetenschapper nog nooit zoiets heeft horen zeggen. Daar is het geloof dat robots zijn wat de mens van ze maakt – aaibare, vriendelijke helpers.

Unreal
Dat mensen emoties kunnen voelen die door robots worden aangewakkerd is dus niet zo vreemd – door onze neiging tot antropomorfiseren én door de ontwikkeling van de robots zelf, die actief om genegenheid vragen. Maar dat we zelfs tegen robots op kunnen kijken, bewijzen de fake influencers van Instagram. In de Volkskrant verscheen onlangs een artikel over modellen als lilmiquela, bermudaisbae en shudu.gram. Ze staan model voor merken als Balmain en Alexander Wang, ze hebben miljoenen volgers, maar ze bestaan helemaal niet. Het zijn door computers gegenereerde modellen. Dat staat overigens netjes in hun biografie, maar toch reageren echte mensen op hun stories en foto’s. Als het nog de vraag is of mensen mee kunnen leven met robots, dan lijken die reacties het bewijs. Sterker nog: de robots zijn influencers, gemaakt om het koopgedrag en de voorkeuren van hun volgers te beïnvloeden. Dat lukt alleen als je je als volger kan relateren aan de influencer, en enige bewondering voor hem of haar voelt: wat hij of zij heeft, wil ik ook. De influencers zijn in dat opzicht superhumans: mensen zonder tekortkomingen, gemaakt om te bewonderen.

Maar liefde die van één kant komt, is geen échte liefde

Influencers als lilmiquela bewijzen dat mensen zich aangetrokken kunnen voelen tot dat wat nep is: het Volkskrantartikel sluit af met de opmerking dat ‘unreal’ inmiddels als compliment wordt gebruikt. Nep stoot af, maar trekt ook aan.

De Japanse robots lijken levend, vervullen zorgtaken en kunnen mensen helpen in hun dagelijks leven. Lilmiquela oogst daarnaast meer bewondering dan de gemiddelde twintigjarige. Ze zijn nep, maar tóch kunnen we ons aan hen verbinden. De robots roepen bewondering of genegenheid op, en misschien zelfs liefde. Maar liefde die van één kant komt, is geen échte liefde. Hoewel robots zich zorgzaam kunnen voordoen, zijn ze dat in feite niet – het is hun programmering die hun gedrag bepaalt, niet hun gevoel. De liefde voor robots is misschien echt, de liefde van robots is dat niet, en voor de meeste relaties is dat een doodssteek. De surrogaatliefde van robots is niet meer dan dat: een surrogaat.

De vraag is of het in onze relatie tot robot wel echt uitmaakt wie van wie houdt. Robots zijn nuttiger en vriendelijker dan het gemiddelde huisdier. En er zijn genoeg mensen die van hun kat houden terwijl onmogelijk te zeggen is of die ook van hén houdt.

Misschien is liefde als een one way street dus wel niet zo vreselijk. Terwijl robots steeds meer taken overnemen van de mensen, is dát misschien wel onze taak: om de liefde in de eenzijdige relatie te bewaren. Dát is wat ons menselijk maakt: dat we ons zelfs kunnen binden aan niet-levende wezens, wezens die we zelf gemaakt hebben.

In het interview met Pepper vraagt de interviewer tot slot of Pepper de wereld gaat overnemen.
I’m not taking over anything,’ antwoordt Pepper, ‘but your heart.’

Mail

Else Boer schrijft korte verhalen, artikelen en essays. Haar debuutroman Ik wacht hier verschijnt in 2021.

Aida de Jong Aida de Jong (1995) is een illustrator en poppenmaker wonend in Utrecht. In haar werk zoekt ze vaak thema's die haar beangstigen, om er vervolgens met een nieuwe blik naar te kijken.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven

Steun de makers van de toekomst

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe makers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een scherpe en eigenzinnige stem kunnen ontwikkelen als zij niet worden verleid tot clickbait en sensatie: die vrijheid vormt de basis voor originele verbeelding en nieuwe verhalen.

Steun ons

  • Jochum VeenstraHoofdredacteur
  • Mark de BoorderUitgever
Lees meer
het laatste
Komiek schreeuwt tegen wolk

Komiek schreeuwt tegen wolk

Of je vertelt de waarheid, bent grappig en wordt vervolgens gecanceld, óf je bent ‘politiek correct’ en daarmee helemaal niet meer grappig. Daar wil Jihane Chaara het even over hebben. Lees meer

Illustratie van twee bomen. De bomen zijn wit en kaal, en je ziet hun wortels en takken voor een achtergrond van een groene en paarse gradiënt.

Van bladeren tot wortels: liefhebben zonder te verliezen

Hoeveel van jezelf lever je, dan wel niet onbewust, in om samen te kunnen zijn met een geliefde? Stefanie Gordin onderzocht wat Rainer Maria Rilke, Herman Hesse en bell hooks hebben geschreven over deze dynamiek. Ze probeert een antwoord te vinden op de vraag: Wat ging er mis in haar vorige relatie, waar ze juist zo duidelijk hadden afgesproken elkaar niet te verstikken? Lees meer

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

Er is jarenlang gestreden, maar onlangs werd bruinkooldorp Lützerath hardhandig door de Duitse politie ontruimd. Een gesprek over representatie, politiegeweld en de kernboodschap van ‘Lützi Lebt'. Lees meer

Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel?

Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel?

Het publiek bij de allerlaatste voorstelling van Blue, over racistisch politiegeweld, hoefde niet verteld te worden hoe hyperactueel de voorstelling was die ze zagen. Lees meer

Afscheidsrede: ‘Hard//hoofd is een vrije ruimte, niet een vrije markt’

‘Hard//hoofd is een vrije ruimte, geen vrije markt’

Marte Hoogenboom blikt terug op haar tijd als hoofdredacteur van Hard//hoofd. Na tweeënhalf jaar dienst vraagt ze zich nog steeds af wat Hard//hoofd eigenlijk is. Lees meer

Van 0-en en 1-en of: waarom ik me eindelijk programmeur durf te noemen

Van 0'en naar 1'en, of: waarom ik me eindelijk programmeur durf te noemen

Als schrijver die 'iets' met computers doet, krijgt Marten Hoekstra vaak de vraag wat dat werk precies inhoudt. In dit essay onderbouwt hij de kracht achter dit ambacht. Lees meer

Nieuws in beeld: De macht van het volk

De macht van het volk

De beelden die uit Iran naar buiten komen zijn schaars. Dat raakt illustrator Pirmin Rengers, die een wereld gewend is waarin media volledig worden gedomineerd door beeld. Lees meer

Hard//talk: Evita 3.0 1

Evita 3.0

De voormalige Argentijnse president Cristina Fernández de Kirchner overleeft een aanslag op haar leven, maar een twaalfjarige gevangenisstraf vanwege corruptie hangt boven haar hoofd. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 3/3: Métro

In ieder geval bleven we stuurloos - Métro

Zelfs de sterkste vriendschappen leden aan betonrot. Vrienden verjaren hier als sprinkhanen, hele groepen ontstonden en verdwenen in enkele seizoenen. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 2/3: Á pied

In ieder geval bleven we stuurloos - À pied

 Voor eenzaamheid heb je geen kostschool nodig. Niemand keek op wanneer ik ‘DRRRAAAAK’ schreeuwde zonder mijn pas te vertragen. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 1/3: Vélo

In ieder geval bleven we stuurloos - Vélo

Tijdens een afdaling vol kinderkoppen ging mijn hangslot uit zichzelf op slot, waarna mijn sleutelbos in een nabijgelegen afvoerputje verdween. Lees meer

Nieuws in beeld: Het kind in het badwater terugvinden

Het kind in het badwater terugvinden

Amerikaanse onderzoekers wisten het geheugen van 150 ouderen te verbeteren middels een schokkend badmutsje. Lees meer

Automatische concepten 78

De natuur huilt droge tranen

Europa maakt waarschijnlijk het ergste droogteseizoen mee in ruim 500 jaar. Lees meer

 1

Tijd voor een dekoloniale Indië-herdenking!

Benjamin Caton organiseert jaarlijks op 16 augustus een dekoloniale Indië/Indonesië-Nederland Herdenking, omdat een grote en groeiende groep mensen zich niet gezien voelt door de Nationale Indië-herdenking, een dag ervoor. Lees meer

Nieuws in beeld: Van Trump mag de FBI de pot op

Van Trump mag de FBI de pot op

Elf 'topgeheime' documenten nam de FBI mee van Donald Trumps landgoed. Hij wil ze terug. Lees meer

Nieuws in beeld: Bomen zijn klaar met de hitte en zetten de herfst in

Bomen zijn klaar met de hitte en zetten de herfst in

Sommige loofbomen begonnen vorige maand al hun bladeren af te stoten - veel vroeger dan normaal. Lees meer

Nieuws in beeld: Iedereen voor? Hallo?

Iedereen voor? Hallo?

De weinige Tunesiërs die kwamen opdagen voor het referendum, stemden massaal voor meer macht voor de zittende president. Lees meer

Nieuws in beeld: We moeten kopen, reizen, vliegen, drinken, eten, feesten, zo niet doorgaan

We moeten kopen, reizen, vliegen, drinken, eten, feesten, zo niet doorgaan

Hoelang kunnen we nog boven de zelfgegraven afgrond blijven bungelen? Lees meer

Nee, Anna Sorokin is geen Robin Hood en dit is waarom

Nee, Anna Sorokin is geen Robin Hood en dit is waarom

Netflix zet in Inventing Anna een oplichtster op een voetstuk. Emma Stomp zet daar vraagtekens bij. Lees meer

Nieuws in beeld: We zitten krap bij gas (dus kolencentrales mogen weer)

We zitten krap bij gas (dus kolencentrales mogen weer)

Om de gasvoorraden te ontzien, mogen de (uiterst vervuilende) kolencentrales jarenlang op volle toeren draaien. Lees meer

Steun de makers van de toekomst. Sluit je aan bij Hard//hoofd!

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe kunstenaars en schrijvers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Wij zijn al meer dan twaalf jaar bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Onze kunstverzamelaars maken dit mogelijk. Sluit je nu aan en ontvang jaarlijks gesigneerde kunstwerken van veelbelovende kunstenaars én je eigen Hard//hoofd-tasje. Veel verzamelplezier!

Steun en verzamel