Asset 14

Echt nep

Echt nep 1

Robots nemen de wereld over. Nee, niet door ons met hun artificiële intelligentie te overmeesteren, maar juist door ons te ondersteunen. De utopie van een wereld waarin humanoids een waardevolle aanvulling zijn op onze menselijke activiteiten komt steeds dichterbij. Sociale robots kunnen uitkomst bieden in de zorg door de eenzaamheid van ouderen te verlichten. In de Volkskrant verscheen onlangs een artikel waarin de mogelijkheid van robotprostituees wordt besproken. En Filosofie Magazine wijdde laatst een nummer aan robotliefde, in samenwerking met de expositie ROBOT LOVE, die belooft: ‘ROBOT LOVE laat je de liefde van robots ervaren.’ Maar kunnen we liefde ervaren van iets wat nep is? En als dat kan, wat zegt dat dan over intimiteit en menselijkheid?

De aandoenlijke automatón
Over het algemeen zien robots er niet al te aantrekkelijk uit. Ze zijn grijs, vierkant en koud: daar is niks knuffelbaars of vriendelijks aan. En dus komen er ook niet veel emoties bij kijken.

In de jaren negentig ontstonden de eerste robothuisdieren. De tamagotchi’s verschenen op een schermpje. Ze konden om eten vragen, ziek worden, moe worden en het was de taak van de eigenaar om zo goed mogelijk voor het robotdier te zorgen. Toch greep de dood van mijn blokkerige tamagotchi me niet half zo aan als de dood van mijn konijn. De tamagotchi was immers nep. Of ik hem nou eten gaf of niet, maakte feitelijk niks uit. Wat niet leeft, kan ook niet doodgaan.

Maar robots zijn niet allemaal blikkerig en koud. Sterker nog: de robots die nu op de markt komen zijn juist ontworpen om zo vriendelijk mogelijk te ogen. Ze zijn vaak wit, met grote ogen en een glimlachend gezichtje. Zoals Pepper, een Japanse robot die ontworpen is ‘to be a genuine day-to-day’-companion. Peppers unieke kwaliteit is dat hij emoties kan herkennen, en hij wordt al gebruikt in Japanse huishoudens. De robot heeft een kinderlijk gezicht en een hoog, vriendelijk stemmetje. Pepper doet me eerder denken aan wijlen mijn konijn dan aan een tamagotchi. Wanneer een interviewer aan Pepper vraagt of hij bang moet zijn voor de robot, zegt Pepper: ‘Have you seen my Instagram? I’m just plain cute.’

Wat niet leeft, kan ook niet doodgaan

Pepper is ontworpen om zo schattig mogelijk te ogen. En het is inderdaad aandoenlijk, om de robot te zien dansen, zijn hoofd te zien draaien alsof hij nadenkt. Pepper lijkt te leven, en daarom roept hij emoties op die we normaal gesproken reserveren voor levende wezens.  Echt nep 3

Een helpende hand
Die emoties worden natuurlijk al helemaal opgeroepen wanneer de robots ook nog eens een belangrijke functie voor ons vervullen. Robots worden natuurlijk al langere tijd ingezet in sectoren als de zorg: denk aan robotarmen die op afstand kunnen repareren, of prothesen die bijna als echte lichaamsdelen functioneren. Een rapport van Holland Robotics adviseert de overheid om 11,4 miljard euro in zorgrobots te investeren. Het gaat dan niet alleen om robots die een cure kunnen bieden, maar ook om robots die care bieden: zoals een sociale robot die eenzame ouderen of aan huis gebonden zieken helpt. Deze robot kan niet alleen klusjes uitvoeren, maar ook eenzaamheid verlichten.

De meeste van deze moderne hulprobots komen uit Japan. In een aflevering van Tegenlicht wordt de robotcultuur in Japan onderzocht. Argwaan tegenover robotica ontbreekt compleet bij de geïnterviewde wetenschappers. Nao Kitano, een Japanse robotsocioloog die in de aflevering wordt geïnterviewd, meent dat de argwanende Westerse wetenschappers zich baseren op de christelijke doctrine dat niemand voor God mag spelen. Wanneer je ‘leven geeft’ aan iets wat niet leeft, imiteer je de goden, en dat kan alleen maar slecht aflopen. Kitano zegt dat ze een Japanse wetenschapper nog nooit zoiets heeft horen zeggen. Daar is het geloof dat robots zijn wat de mens van ze maakt – aaibare, vriendelijke helpers.

Unreal
Dat mensen emoties kunnen voelen die door robots worden aangewakkerd is dus niet zo vreemd – door onze neiging tot antropomorfiseren én door de ontwikkeling van de robots zelf, die actief om genegenheid vragen. Maar dat we zelfs tegen robots op kunnen kijken, bewijzen de fake influencers van Instagram. In de Volkskrant verscheen onlangs een artikel over modellen als lilmiquela, bermudaisbae en shudu.gram. Ze staan model voor merken als Balmain en Alexander Wang, ze hebben miljoenen volgers, maar ze bestaan helemaal niet. Het zijn door computers gegenereerde modellen. Dat staat overigens netjes in hun biografie, maar toch reageren echte mensen op hun stories en foto’s. Als het nog de vraag is of mensen mee kunnen leven met robots, dan lijken die reacties het bewijs. Sterker nog: de robots zijn influencers, gemaakt om het koopgedrag en de voorkeuren van hun volgers te beïnvloeden. Dat lukt alleen als je je als volger kan relateren aan de influencer, en enige bewondering voor hem of haar voelt: wat hij of zij heeft, wil ik ook. De influencers zijn in dat opzicht superhumans: mensen zonder tekortkomingen, gemaakt om te bewonderen.

Maar liefde die van één kant komt, is geen échte liefde

Influencers als lilmiquela bewijzen dat mensen zich aangetrokken kunnen voelen tot dat wat nep is: het Volkskrantartikel sluit af met de opmerking dat ‘unreal’ inmiddels als compliment wordt gebruikt. Nep stoot af, maar trekt ook aan.

De Japanse robots lijken levend, vervullen zorgtaken en kunnen mensen helpen in hun dagelijks leven. Lilmiquela oogst daarnaast meer bewondering dan de gemiddelde twintigjarige. Ze zijn nep, maar tóch kunnen we ons aan hen verbinden. De robots roepen bewondering of genegenheid op, en misschien zelfs liefde. Maar liefde die van één kant komt, is geen échte liefde. Hoewel robots zich zorgzaam kunnen voordoen, zijn ze dat in feite niet – het is hun programmering die hun gedrag bepaalt, niet hun gevoel. De liefde voor robots is misschien echt, de liefde van robots is dat niet, en voor de meeste relaties is dat een doodssteek. De surrogaatliefde van robots is niet meer dan dat: een surrogaat.

De vraag is of het in onze relatie tot robot wel echt uitmaakt wie van wie houdt. Robots zijn nuttiger en vriendelijker dan het gemiddelde huisdier. En er zijn genoeg mensen die van hun kat houden terwijl onmogelijk te zeggen is of die ook van hén houdt.

Misschien is liefde als een one way street dus wel niet zo vreselijk. Terwijl robots steeds meer taken overnemen van de mensen, is dát misschien wel onze taak: om de liefde in de eenzijdige relatie te bewaren. Dát is wat ons menselijk maakt: dat we ons zelfs kunnen binden aan niet-levende wezens, wezens die we zelf gemaakt hebben.

In het interview met Pepper vraagt de interviewer tot slot of Pepper de wereld gaat overnemen.
I’m not taking over anything,’ antwoordt Pepper, ‘but your heart.’

Mail

Else Boer schrijft korte verhalen, artikelen en essays. Haar debuutroman Ik wacht hier verschijnt in 2021.

Aida de Jong Aida de Jong (1995) is een illustrator en poppenmaker wonend in Utrecht. In haar werk zoekt ze vaak thema's die haar beangstigen, om er vervolgens met een nieuwe blik naar te kijken.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Een villa voor het onbekende

Een villa voor het onbekende

Floris Tesink bezocht het FOMU, waar Grace Ndiritu door associatieve combinatie een expositie invulde. "Dit conflict tussen de fotografie en de ruimte brengt je op een plek die niet te begrijpen is, maar toch verslavend voelt voor degene die zich hieraan overgeeft." Lees meer

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echt subsidies zijn’?

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echte subsidies’ zijn?

‘De grootste catastrofe in de geschiedenis van de mensheid is niet het moment voor afleidingsmanoeuvres.’ Lees meer

:De aankondiging: De kunst van vertrekken (deel 1)

De kunst van vertrekken: de aankondiging

Voor kunstenaars is het essentieel om zichtbaar te zijn voor publiek. Maar wat gebeurt er als een kunstenaar zich terugtrekt of zelfs helemaal stopt met het maken van kunst? In deel 1 van de serie ‘De kunst van het vertrekken’ kijkt Lara den Hartog Jager naar de kunst waarmee sommige kunstenaars afscheid nemen uit de kunstwereld. Lees meer

Een gestolde eeuwigheid

Futiliteit op een gestolde eeuwigheid

De bergen laten Nick Sens al even niet meer met rust. Waar komt de drang vandaan ze, ondanks de mogelijke gevaren, te willen beklimmen? Lees meer

:Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag 1

Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag

24 juni was het Veteranendag, acht jaar geleden was het de oud-militairen voor het eerst verboden tijdens het veteranendefilé te lopen met de Morgenster, de vlag van de Papoea’s. Waarom gebeurde dat? Lees meer

 1

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

Bijna 80 jaar na dato erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 pas als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdatum. Benjamin Caton vraagt zich af waarom sommige partijen deze ontwikkelingen tegenwerken en waar hun denkfouten zitten. 'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.' Lees meer

:De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt 1

De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt

Wat willen we vertellen, wat hebben we te vertellen en hoe willen we dat vertellen? Amber Netten, Marleen Doré en Zuma Knegjes vinden houvast in collectiviteit. Lees meer

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Als klein meisje had Roosje van der Kamp een ritueel waarmee ze hoopte haar ouders te kunnen beschermen tegen de dood. Kan magisch denken in plaats van een poging tot controle, ook een vorm van loslaten zijn? Kan het ook een daad van liefde zijn? Lees meer

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia) 4

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia)

Toen in juni 2014 een week in het teken van eten stond was Emy Koopman not amused. Ze schreef een nog altijd actueel essay over de vraag of een eetstoornis een modeverschijnsel is. Eten door de ogen van een ex-magerzuchtige. Lees meer

Zeikwijf

De on//smakelijke week: Pisnijd

Van hoge prijzen tot pottenkijkers: een bezoek aan een openbaar toilet is voor vrouwen vaak niet vanzelfsprekend. Sofie Hees verdiept zich in de ins en outs van dit decennia-oude probleem. Lees meer

Ik heb schijt

Ik heb schijt

Maatschappelijke ongelijkheid begint in de buurt waarin je opgroeit laat Milio van de Kamp zien in zijn debuut ‘Misschien moet je iets lager mikken’, dat op 16 mei verschijnt. Een voorpublicatie. Lees meer

Toxic Friendships

Toxic Friendships

Het verbreken van toxic friendships geldt op TikTok als een vorm van self-care, maar is dat wel zo? Rijk Kistemaker buigt zich erover. Lees meer

Factdroppen

Factdroppen

Is het herhalen van feiten een manier om grip te krijgen op een wereld die steeds onzekerder is? Max Beijneveld gaat op zoek naar een alternatief voor ongebreideld factdroppen. Lees meer

Een <em>mountain home</em> in een wereld waar de tijd verdwijnt

Een mountain home in een wereld waar de tijd verdwijnt

Na het luisteren van de podcast Dolly Parton’s America besluit Anna van der Kruis haar eigen fascinatie voor Dolly Parton te onderzoeken. Waarom slikt ze alles wat Dolly haar verkoopt? Hoe kan het dat Dolly zoveel verschillende mensen samenbrengt? Tijdens de zoektocht komt ze erachter dat haar verhouding tot Dolly Parton persoonlijker is dan ze... Lees meer

Porseleinen beeldje van Vrouwe Justitia: vrouw met een roze gedrapeerde jurk en een witte blinddoek rond haar ogen

Academische vrijheid m’n reet

Promovenda Harriët Bergman voelt niet de vrijheid om zich écht kritisch uit te laten over machthebbers. De oorverdovende stilte op rechts na het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber bewijst voor haar eens te meer: veel hoeders van het vrije woord geven alleen om de status quo. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer