Asset 14

Ivo van Hove in Zomergasten

Ivo van Hove in Zomergasten

De laatste Zomergasten-aflevering van dit jaar was een tot in de puntjes geregisseerd toneelstuk. Maar juist in die beperking vond regisseur Ivo van Hove de ruimte om zich aan ons te laten zien.

Gelijk na haar welkomstwoord biecht Abbring het aan de kijker op: live of niet, zowel presentator als gast weten al hoe de avond zal verlopen. Ze verzucht dat ze zich afvraagt hoe het haar moet lukken om haar oprechte interesse in haar gast over te brengen. Een ontwapenende zet: bekritiseer uzelf voordat uw publiek dat voor u kan doen. Van Hove beantwoordt Abbrings ontboezeming met een veelbelovende belofte: ‘Ik heb mezelf voorgenomen om op elke vraag die je stelt te antwoorden, en vanuit mezelf’, en het pact lijkt gesloten.

Van Hove rijdt honderd kilometer per uur met één voet boven de rem.

Oprecht zijn betekent voor Ivo van Hove niet dat hij ongegeneerd zijn hele wezen op tafel zal leggen. Door het gesprek heen keert hij steeds terug bij het ondergrondse, het geheime, het onuitgesprokene. Van Hove rijdt honderd kilometer per uur met één voet boven de rem. Het is duidelijk waarom zo vaak van hem gezegd wordt dat geheimen bij hem veilig zijn: hij hecht aan integriteit en aan een empathische omgeving; voor zichzelf en voor iedereen die hem nastaat. Hoe grauw de meeste van zijn gekozen fragmenten ook zijn, die empathie schijnt overal door.

‘Mijn leven is mijn werk en mijn werk is mijn leven,’ chiasmeert de regisseur op een gegeven moment, en dat bewijst hij keer op keer. Van Hove ziet in alles om zich heen regie en choreografie. De manier bijvoorbeeld waarop de Nederlandse doden van de ramp met de MH17, dit jaar vijf jaar geleden, op Nederlandse bodem werden onthaald, was in zijn ogen een meesterlijk geregisseerde dans. De logistiek van het doorgeven van kisten, de tijd die wordt genomen, het leidde allemaal tot een catharsis waar miljoenen mensen troost uit konden putten. Theater als het medium van de vertraagde reactie, van tot rust komen en samen stilstaan om te verwerken.

Wie tot dit jaar nog niet bekend was met het werk van Ivo van Hove, zal hem in aanloop naar de uitzending vooral hebben leren kennen als de regisseur van David Bowies slotwerk, de musical Lazarus, die vanaf volgende maand ook in Amsterdam speelt. Die samenwerking tot het eind van de aflevering onbesproken te laten is duidelijk een regiekeuze: begon de avond met de film die in Van Hove een zaadje deed ontkiemen (Bambi, 1942), dan is het mede door hem geregisseerde levenseinde van de ‘superkunstenaar’ een logisch eindpunt. Van Hoves tranen na een fragment uit de documentaire David Bowie: The Last Five Years (2017) zijn oprecht – daarover geen gram twijfel – maar daardoor niet minder ingestudeerd.

Van Hove herkende zich in artistiek opzicht in de werkwijze van Bowie, van wie hij als een van de weinigen wist dat zijn dood ophanden was, en die hij leerde kennen als een man die niet veel zei, maar zijn woorden zorgvuldig koos. Hij associeert, onthult, maar vliegt daarbij niet uit de bocht en bewaakt al te intieme details achter zijn tanden. Het drijft Abbring tegen het einde van het gesprek tot lichte frustratie: de deur staat voor ons op een kier, maar altijd aan de ketting. Zelfs het ‘Jezus!’ dat Van Hove eruit gooit nog voor het gesprek echt is begonnen, zal gewogen zijn geweest.

Hoe gul Van Hove ook is met zijn woorden en zijn gedachten, één ding komt de kijker niet te weten: hoe hij nu wérkelijk is tijdens de repetities. Voor de achteloze kijker zal het even hebben geleken of Abbring zich niet goed had voorbereid: haar poging om ‘Iglo’ van Hove af te schilderen als een harde, veeleisende en vooruitstrevende regisseur werd vakkundig en empathisch afgeketst. Vooruitstrevend toonde Van Hove zich wel degelijk, in de omtovering van Toneelgroep Amsterdam naar Internationaal Theater Amsterdam, maar veeleisend? Hij is eerder geneigd om alles goed te vinden, overal ‘ja’ tegen te zeggen. Zou hij hebben gezegd dat de enige reden om niet aanwezig te zijn is als je dood bent? Dan zal het toch met een glimlach moeten zijn geweest, verzekert de regisseur de presentator. Zo belangrijk mag theater nooit zijn. Filmmaker Werner Herzog, die het produceren van Fitzcarraldo (1982) belangrijk genoeg vond om mensenlevens te kosten, had allang gestopt moeten worden, is Van Hove van mening.

Van Hove weigert een personage te worden in zijn eigen Zomergasten-toneelstuk.

Nee, hoeveel Van Hove ook over zijn werkproces vertelt (en veel vertellen doet hij), het zijn toch vooral nuanceringen op zijn imago. Van Hove weigert een personage te worden in zijn eigen Zomergasten-toneelstuk. Als we dat per se willen rationaliseren (en waarom zouden we eigenlijk?), kunnen we interpreteren dat Van Hove loyaal is aan zijn geloof in de meerwaarde van de gesloten deur: hij weet hoe het is om niet gezien te worden, geniet ervan in het geheim ergens aan te werken en gelooft stellig dat het zijn sterkste instrument is om vooral iets niet te vertellen.

‘Als ik ooit een groot geheim heb,’ zegt Abbring tegen het einde, ‘zal ik het aan jou toevertrouwen.’

‘Moet je doen; ze moeten me folteren.’



Mail

Marte Hoogenboom (Amersfoort, 1994 en Amsterdam, 2019) was eindredacteur, toen adjunct-hoofdredacteur, toen hoofdredacteur, toen magazinechef en nu weer eindredacteur bij Hard//hoofd. Tussen het uitstellen door schrijft ze aan haar debuut, dat in 2041 verschijnt.

Bram Dirven is oud-chef Illustratie van Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer