Asset 14

Wanda de Kanter in Zomergasten

Wanda de Kanter in Zomergasten

Geen veroordelende activist, maar een meedogende arts schoof gisteravond aan bij Janine Abbring. Wanda de Kanter deed er alles aan om ons duidelijk te maken dat patiënten nooit schuld hebben aan hun ziekte. De schuld van de vele slachtoffers van tabak legt ze neer bij een nalatige overheid.

Waar het bestaande vooroordeel over artsen luidt dat zij vooral geïnteresseerd zijn in de technische kant van hun beroep en niet in de mensen, liet longarts Wanda de Kanter gisteravond precies het omgekeerde zien. Echte dokters huilen ook, aldus de titel van een boek van een collega die de inzichten op zijn eigen functioneren en zijn beroepsgroep deelt nadat hij zelf kankerpatiënt in zijn eigen ziekenhuis was geworden. Uiteraard is De Kanter ook geïnteresseerd in de technische kant van haar vak, wat spreekt uit haar keuze voor een fragment over internationaal toponderzoeker René Bernards en haar bewondering voor hem (“de Johan Cruijff van de wetenschap”, nog een held van De Kanter). Maar de nadruk van de avond ligt op de achtergrond en beleveniswereld van de patiënt.

De Kanter scheidt werk van privé, ze moet wel. Daardoor lukt het haar om ’s nachts niet wakker te liggen van al het leed dat ze overdag ziet, ook al heeft ze alle gesprekken die ze ooit met patiënten gevoerd heeft nog steeds in haar geheugen. Haar grootste angst is om tekort te schieten, in haar diagnose, in haar ‘kwartiertje’ met de patiënt, waarin zij een slechtnieuwsgesprek voert of een behandelplan doorneemt.

Als René Bernards de Johan Cruijff is, is De Kanter de Paul de Leeuw van de medische wetenschap

Ze heeft ‘het kwartiertje’ zelf ook meegemaakt als naaste van haar jongere broer Wieger, die de kanker uiteindelijk niet zou overleven. Wat kan er dan in godsnaam troosten? Voor haar was dat onder andere de documentaire van Nick Cave, One More Time With Feeling. Cave verloor zijn tienerzoon en spreekt intens en waarachtig over rouw, hoe die je terugtrekt als een elastiek. Maar breder dan deze documentaire zit troost voor De Kanter in de kracht van muziek. We zien een fragment van Ramses Shaffy, die door de gevolgen van Korsakov zeer is aangedaan, maar door muziek weer haarscherp zijn eigen liederen prachtig ten gehore kan brengen. De Kanter vertelt erbij dat uit onderzoek is gebleken dat in ons geheugen muziek het langst bewaard blijft, en dat er goede aanwijzingen zijn dat muziek ons minder depressief en zelfs gelukkiger maakt. In een fragment uit De schreeuw van de Leeuw (1992) zien we de kracht van muziek verbeeld door aidspatiënt René Klijn bij Paul de Leeuw, die samen het lied Mr. Blue ten gehore brengen.

De Kanter uit haar bewondering voor Paul de Leeuw, die in de aflevering niet alleen het stigma op de ziekte beetpakt, maar ook oprechte interesse toont in René en compassie heeft. Om vervolgens weer de brug naar haar beroep te maken: mensen hebben nooit schuld aan hun ziekte. Niet aan hiv, niet aan longkanker. En: “Artsen hebben ook compassie.” Waar De Kanter De Leeuw mee complimenteert is wat haarzelf typeert. Als René Bernards de Johan Cruijff is, is zij de Paul de Leeuw van de medische wetenschap.

Als arts moet je je verdiepen in de mens achter de patiënt. De Kanter vindt dat palliatieve zorg hierin tekortschiet. Hoe houd je het vol, de spanning van elke drie maanden weer een scan? De combinatie van je ziekte met je privéleven? Dat zouden, naast ‘heb je pijn’, structurele vragen aan (ex-)patiënten moeten zijn. Haar zorgen hierom nemen toe nu de druk op verpleegkundigen toeneemt, ziekenhuizen soms zalen of bedden moeten sluiten en diensten niet gevuld krijgen met personeel.

Sigaretten zijn verslavend ‘by design’

Niet alleen zorg schiet tekort, maar meer nog de bestrijding van het ontstaan van de ziekte. Het grote aantal slachtoffers van roken kent meerdere structurele oorzaken. Dit begint al in ons DNA: verslavingsgevoeligheid is erfelijk bepaald. Maar meer nog dan dat is onze achtergrond bepalend, wat De Kanters eerste fragment uit Over de Streep van Jessica Villerius (2010) illustreert. De Kanter vult aan: er is een kloof tussen hoog- en laagopgeleid Nederland. Daarom geldt het credo It takes a village to raise a child. Er zijn mensen die minder goed voorbereid zijn verstandige keuzes te maken. Zelf begon De Kanter op haar twaalfde met roken toen zij, uit het zicht van haar ouders, op kostschool terechtkwam. Haar roken werd wel bestraft, maar niet de straf van het in alle zwaarte voelen van de teleurstelling van je ouders. En dat opvoeding bepalend is, illustreert ze met het welbekende hilarische fragment uit Little Britain waarin een andere orale verslaving aan bod komt. Het “bitty-effect”, blijft dit heten in de rest van de uitzending.

De Kanters activistische leven komt eigenlijk pas in de tweede helft van de aflevering uitgebreid aan bod. Het voelt inmiddels niet meer als een verrassing hoe de arts naar de tabaksindustrie kijkt: het activisme vloeit voort uit haar visie op mens en gezondheid, het past bij haar. Vrijwel moeiteloos somt ze het ene na het andere alarmerende feit op: kinderen kennen op hun negende al drie sigarettenmerken. Philip Morris lobbyt met succes onder Europarlementariërs, die je in debatten hun argumenten hoort echoën. Er zijn in Nederland 60.000 verkooppunten van tabak en nog geen aanwijzingen dat dit er minder gaan worden. Elke dag beginnen zeventig kinderen met roken. Twee op de drie rokers sterft aan de gevolgen van roken. En tegelijkertijd verandert er al decennia vrijwel niets.

Sigaretten zijn verslavend ‘by design’: de industrie voegt welbewust stoffen toe met dit doel. Dit is legaal, zo werd onlangs teleurstellend genoeg bevestigd door een uitspraak van het hof. Wanda de Kanter is hierdoor van mening dat de staat medeplichtig of op zijn minst nalatig is, en daardoor schuldig aan de dood van rokers. Hoe blijf je gemotiveerd om deze strijd te blijven voeren? vraagt Abbring. Het antwoord van De Kanter: haar patiënten. Niet alleen omdat zij bij bosjes blijven sterven. Maar omdat zij zichzelf de schuld blijven geven. Dát is waar zij zich niet bij neer kan leggen. Uit compassie.



Mail

Suzanne Schönbeck is bureauredacteur bij Sdu Uitgevers en eindredacteur bij Hard//hoofd.

Bram Dirven oordeelt, maakt en bepaalt over illustraties en is hiermee de illustratordictator bij Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven

Steun de makers van de toekomst

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe makers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een scherpe en eigenzinnige stem kunnen ontwikkelen als zij niet worden verleid tot clickbait en sensatie: die vrijheid vormt de basis voor originele verbeelding en nieuwe verhalen.

Steun ons

  • Jochum VeenstraHoofdredacteur
  • Mark de BoorderUitgever
Lees meer
het laatste
Komiek schreeuwt tegen wolk

Komiek schreeuwt tegen wolk

Of je vertelt de waarheid, bent grappig en wordt vervolgens gecanceld, óf je bent ‘politiek correct’ en daarmee helemaal niet meer grappig. Daar wil Jihane Chaara het even over hebben. Lees meer

illustratie van een meisje in een tent waarin ze leest en veel spullen om zich heen heeft staan, in contrast met de paarse lucht buiten

De magen zagen bleek in dit licht

'Ik heb een onstilbare behoefte mensen van hier te ontmoeten / op zoek naar een bewoonbare waarheid.' De gedichten van Angelika Geronymaki worden bevolkt door bietjes, bralhonden en bulderende koeien: lijfelijke poëzie die je voelt en proeft. Lees meer

Automatische concepten 55

Mijn vader en ik, mijlenver uiteen

Hoe blijf je strijdvaardig als misstanden generatie na generatie niet worden opgelost? Marthe van Bronkhorst reflecteert op de relatie met haar vader en hoe ze verschillend met onrecht omgaan. Lees meer

Illustratie van twee bomen. De bomen zijn wit en kaal, en je ziet hun wortels en takken voor een achtergrond van een groene en paarse gradiënt.

Van bladeren tot wortels: liefhebben zonder te verliezen

Hoeveel van jezelf lever je, dan wel niet onbewust, in om samen te kunnen zijn met een geliefde? Stefanie Gordin onderzocht wat Rainer Maria Rilke, Herman Hesse en bell hooks hebben geschreven over deze dynamiek. Ze probeert een antwoord te vinden op de vraag: Wat ging er mis in haar vorige relatie, waar ze juist zo duidelijk hadden afgesproken elkaar niet te verstikken? Lees meer

Over het lijk van Picasso

Over het lijk van Picasso

Ferenz Jacobs onderzoekt, vijftig jaar na het overlijden van Picasso, hoe groot de prijskloof tussen commerciële kunst van mannen en vrouwen nog is. Lees meer

'Ik dacht dat je met je vriend ging'

'Ik dacht dat je met je vriend ging'

Een koetjes-en-kalfjesgesprek tussen Eva en een collega in de trein wordt ongemakkelijk wanneer hij ongefundeerde aannames doet over haar privéleven. Lees meer

Illustratie van een vrouw die een deur opent en daarachter een wereld van verschillende kleuren ziet

Rust Roest

Met dit verhaal waarin surrealisme en de werkelijkheid op een poëtische manier in elkaar overlopen, won Chris Kok de Debutantenschrijfwedstrijd van Editio. Lees meer

een persoon die naar hun eigen vervormde gezicht staart in de weerspiegeling van een telefoon

AI-angst

Wanneer Aisha in het bibliotheekcafé ineens met een human robot hybrid wordt geconfronteerd die rechtstreeks uit the Uncanny Valley schijnt te komen, lijkt het toppunt van haar industrialisatieverwarring bereikt. Lees meer

Kamer aan zee

Kamer aan zee

Twee mensen ontmoeten elkaar: de een werkt in een hotel en de ander wordt niet vaak tegengesproken. Wat volgt zijn een strandopgang, cocktails en een gedeelde sigaret. Lees meer

Baas in eigen brein

Baas in eigen brein

Marthe van Bronkhorst loopt in haar werk als psycholoog tegen een dilemma aan - is medicatie wel echt altijd de oplossing voor psychische problemen? Lees meer

Met welke zin begin ik de laatste zinnen?

Met welke zin begin ik de laatste zinnen?

Vivian Mac Gillavry schreef een reeks korte verhalen over de vragen waarmee we achterblijven vlak na de dood van een dierbare, van 'Wanneer besloot hij dat hij gecremeerd wilde worden?' tot 'Welke schoenen zijn gepast voor de uitvaart?'. Lees meer

Een versie van mezelf die ik liever niet wil leren kennen

Een versie van mezelf die ik liever niet wil leren kennen

Eva slaapt de laatste tijd slecht. De nachtelijke hersenspinsels die ze compulsief noteert 'rieken een beetje naar waanzin'. Lees meer

De tastbare droom van Escher

De tastbare droom van Escher

Ferenz Jacobs schreef over Espai XC, het Escher-achtige huis van kunstenaar Xavier Corberó: fotogeniek, maar ook verwarrend. Lees meer

Verliefde klimaatvluchtelingen

Verliefde klimaatvluchtelingen

Het is midden november en 17 graden. Twee geliefden kuieren het strand af en aanschouwen de vreemde schoonheid van het industriële landschap. Waar zullen ze gaan wonen als het water komt? Lees meer

Mijn buurjongen 1

Mijn buurjongen

"In hun vriendschap waren ze onaantastbaar, als een groep soldaten voor een veldslag." Een kwetsbaar kort verhaal van Lars Meijer waarin tractors worden opgegeten, kleedkamers vol stoom hangen en geheimen worden ontdekt. Lees meer

Welkom in het circus van de dood

Het circus met één wild dier

Marthe van Bronkhorst verbaast zich tijdens een circusact die verkeerd afloopt over hoe laconiek het publiek reageert: "We hadden met zijn allen bij de galg kunnen staan, een standrechtelijke executie, een heksenverbranding – de popcorn was rondgegaan." Lees meer

Een ongelukje in Niemandsland 3

Een ongelukje in Niemandsland

Hoe weet je of dat wat je kiest het juiste is? Een kort verhaal van Stefanie Gordin over liefde, zwangerschap en autonomie. Lees meer

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

Er is jarenlang gestreden, maar onlangs werd bruinkooldorp Lützerath hardhandig door de Duitse politie ontruimd. Een gesprek over representatie, politiegeweld en de kernboodschap van ‘Lützi Lebt'. Lees meer

Onthouden dat ik het even moet vergeten 1

Onthouden dat ik het even moet vergeten

Heeft iedereen zo'n fabelachtig goed geheugen voor schijnbaar onbenullige details, of ligt het aan Eva? Lees meer

Stuur je pitch in voor Hard//hoofd Magazine #3! 2

Stuur je pitch in voor Hard//hoofd Magazine #3!

Stuur uiterlijk 28 februari je pitch in voor de derde editie van Hard//hoofd Magazine, met als thema: ‘Aaah!’. Lees meer

Steun de makers van de toekomst. Sluit je aan bij Hard//hoofd!

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe kunstenaars en schrijvers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Wij zijn al meer dan twaalf jaar bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Onze kunstverzamelaars maken dit mogelijk. Sluit je nu aan en ontvang jaarlijks gesigneerde kunstwerken van veelbelovende kunstenaars én je eigen Hard//hoofd-tasje. Veel verzamelplezier!

Steun en verzamel