Asset 14

Wanda de Kanter in Zomergasten

Wanda de Kanter in Zomergasten

Geen veroordelende activist, maar een meedogende arts schoof gisteravond aan bij Janine Abbring. Wanda de Kanter deed er alles aan om ons duidelijk te maken dat patiënten nooit schuld hebben aan hun ziekte. De schuld van de vele slachtoffers van tabak legt ze neer bij een nalatige overheid.

Waar het bestaande vooroordeel over artsen luidt dat zij vooral geïnteresseerd zijn in de technische kant van hun beroep en niet in de mensen, liet longarts Wanda de Kanter gisteravond precies het omgekeerde zien. Echte dokters huilen ook, aldus de titel van een boek van een collega die de inzichten op zijn eigen functioneren en zijn beroepsgroep deelt nadat hij zelf kankerpatiënt in zijn eigen ziekenhuis was geworden. Uiteraard is De Kanter ook geïnteresseerd in de technische kant van haar vak, wat spreekt uit haar keuze voor een fragment over internationaal toponderzoeker René Bernards en haar bewondering voor hem (“de Johan Cruijff van de wetenschap”, nog een held van De Kanter). Maar de nadruk van de avond ligt op de achtergrond en beleveniswereld van de patiënt.

De Kanter scheidt werk van privé, ze moet wel. Daardoor lukt het haar om ’s nachts niet wakker te liggen van al het leed dat ze overdag ziet, ook al heeft ze alle gesprekken die ze ooit met patiënten gevoerd heeft nog steeds in haar geheugen. Haar grootste angst is om tekort te schieten, in haar diagnose, in haar ‘kwartiertje’ met de patiënt, waarin zij een slechtnieuwsgesprek voert of een behandelplan doorneemt.

Als René Bernards de Johan Cruijff is, is De Kanter de Paul de Leeuw van de medische wetenschap

Ze heeft ‘het kwartiertje’ zelf ook meegemaakt als naaste van haar jongere broer Wieger, die de kanker uiteindelijk niet zou overleven. Wat kan er dan in godsnaam troosten? Voor haar was dat onder andere de documentaire van Nick Cave, One More Time With Feeling. Cave verloor zijn tienerzoon en spreekt intens en waarachtig over rouw, hoe die je terugtrekt als een elastiek. Maar breder dan deze documentaire zit troost voor De Kanter in de kracht van muziek. We zien een fragment van Ramses Shaffy, die door de gevolgen van Korsakov zeer is aangedaan, maar door muziek weer haarscherp zijn eigen liederen prachtig ten gehore kan brengen. De Kanter vertelt erbij dat uit onderzoek is gebleken dat in ons geheugen muziek het langst bewaard blijft, en dat er goede aanwijzingen zijn dat muziek ons minder depressief en zelfs gelukkiger maakt. In een fragment uit De schreeuw van de Leeuw (1992) zien we de kracht van muziek verbeeld door aidspatiënt René Klijn bij Paul de Leeuw, die samen het lied Mr. Blue ten gehore brengen.

De Kanter uit haar bewondering voor Paul de Leeuw, die in de aflevering niet alleen het stigma op de ziekte beetpakt, maar ook oprechte interesse toont in René en compassie heeft. Om vervolgens weer de brug naar haar beroep te maken: mensen hebben nooit schuld aan hun ziekte. Niet aan hiv, niet aan longkanker. En: “Artsen hebben ook compassie.” Waar De Kanter De Leeuw mee complimenteert is wat haarzelf typeert. Als René Bernards de Johan Cruijff is, is zij de Paul de Leeuw van de medische wetenschap.

Als arts moet je je verdiepen in de mens achter de patiënt. De Kanter vindt dat palliatieve zorg hierin tekortschiet. Hoe houd je het vol, de spanning van elke drie maanden weer een scan? De combinatie van je ziekte met je privéleven? Dat zouden, naast ‘heb je pijn’, structurele vragen aan (ex-)patiënten moeten zijn. Haar zorgen hierom nemen toe nu de druk op verpleegkundigen toeneemt, ziekenhuizen soms zalen of bedden moeten sluiten en diensten niet gevuld krijgen met personeel.

Sigaretten zijn verslavend ‘by design’

Niet alleen zorg schiet tekort, maar meer nog de bestrijding van het ontstaan van de ziekte. Het grote aantal slachtoffers van roken kent meerdere structurele oorzaken. Dit begint al in ons DNA: verslavingsgevoeligheid is erfelijk bepaald. Maar meer nog dan dat is onze achtergrond bepalend, wat De Kanters eerste fragment uit Over de Streep van Jessica Villerius (2010) illustreert. De Kanter vult aan: er is een kloof tussen hoog- en laagopgeleid Nederland. Daarom geldt het credo It takes a village to raise a child. Er zijn mensen die minder goed voorbereid zijn verstandige keuzes te maken. Zelf begon De Kanter op haar twaalfde met roken toen zij, uit het zicht van haar ouders, op kostschool terechtkwam. Haar roken werd wel bestraft, maar niet de straf van het in alle zwaarte voelen van de teleurstelling van je ouders. En dat opvoeding bepalend is, illustreert ze met het welbekende hilarische fragment uit Little Britain waarin een andere orale verslaving aan bod komt. Het “bitty-effect”, blijft dit heten in de rest van de uitzending.

De Kanters activistische leven komt eigenlijk pas in de tweede helft van de aflevering uitgebreid aan bod. Het voelt inmiddels niet meer als een verrassing hoe de arts naar de tabaksindustrie kijkt: het activisme vloeit voort uit haar visie op mens en gezondheid, het past bij haar. Vrijwel moeiteloos somt ze het ene na het andere alarmerende feit op: kinderen kennen op hun negende al drie sigarettenmerken. Philip Morris lobbyt met succes onder Europarlementariërs, die je in debatten hun argumenten hoort echoën. Er zijn in Nederland 60.000 verkooppunten van tabak en nog geen aanwijzingen dat dit er minder gaan worden. Elke dag beginnen zeventig kinderen met roken. Twee op de drie rokers sterft aan de gevolgen van roken. En tegelijkertijd verandert er al decennia vrijwel niets.

Sigaretten zijn verslavend ‘by design’: de industrie voegt welbewust stoffen toe met dit doel. Dit is legaal, zo werd onlangs teleurstellend genoeg bevestigd door een uitspraak van het hof. Wanda de Kanter is hierdoor van mening dat de staat medeplichtig of op zijn minst nalatig is, en daardoor schuldig aan de dood van rokers. Hoe blijf je gemotiveerd om deze strijd te blijven voeren? vraagt Abbring. Het antwoord van De Kanter: haar patiënten. Niet alleen omdat zij bij bosjes blijven sterven. Maar omdat zij zichzelf de schuld blijven geven. Dát is waar zij zich niet bij neer kan leggen. Uit compassie.



Mail

Suzanne Schönbeck is bureauredacteur bij Sdu Uitgevers en eindredacteur bij Hard//hoofd.

Bram Dirven is oud-chef Illustratie van Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Was dit nou een flirt?

Was dit nou een flirt?

Als de Amsterdamse Carrie Bradshaw schrijft Marthe van Bronkhorst over de schemerflirt: een net te lange blik, een ambigu compliment, een hand die 'per ongeluk' de jouwe aanraakt. Lees meer

In gesprek met Jacqueline Peeters

In gesprek met Jacqueline Peeters: ‘Schilderen is denken en doen’

Aucke Paulusma gaat in gesprek met Jacqueline Peeters over haar nieuwe tentoonstelling. ‘Ik hoop dat ze in mijn werk iets van die spanning zien tussen wat zichtbaar is en wat verborgen blijft, en dat ze voelen hoe ik dat proces van schilderen benader.’ Lees meer

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Op 25 mei organiseerde Hard//hoofd een schrijfworkshop met het thema: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?' Tijdens deze middag hebben de uitgekozen deelnemers onder begeleiding van één van de vier hosts uit het netwerk van Hard//hoofd de tijd gekregen om ideeën uit te wisselen, hun eigen tekst aan te scherpen en te reflecteren op hun eigen schrijfproces. Samen met de hosts kijken we terug op een verdiepende, inspirerende dag vol uitwisseling en reflecties. Lees meer

Dit maakten onze kunstverzamelaars en magazineabonnees mogelijk in 2024

Dit maakten onze kunstverzamelaars mogelijk in 2024

Kunstverzamelaars dragen bij aan onze missie om nieuw talent te ondersteunen en een vrije ruimte te bieden. We leggen graag uit hoe we de donaties in 2024 hebben besteed. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

Water landt zachter

Water landt zachter

Via een staalarbeider en een PVV-stemmer onderzoekt Angelika Geronymaki zichzelf. Kan ze, zonder het doen van aannames, de ander leren kennen? Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

In deze colum geeft Marthe Bronkhorst je een van haar geheime toverzinnen om vervelende talkshowgasten de mond te snoeren. 'Is dat zo?' Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Comme tu veux

Comme tu veux

In de bruisende souks van Marrakech leert Aisha Mansaray haar vader – de ultieme hosselaar, de praatjesmaker in zes talen, en de filosoof in een (illegale) taxi – beter begrijpen. Lees meer

:De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

In het tweede deel van deze essayreeks over kunststakingen schrijft Lara den Hartog Jager over kunstenaars die worstelen met systemen van macht en de vraag of hun kunst verandering teweeg kan brengen. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter 1

De archivaris en haar dochter: Morgen zal alles anders zijn

‘Even eufy checken.’ In ‘Morgen zal alles anders zijn’ dicht Bareez Majid over de eindeloze keuzes en opties die een dag voortbrengt. Een dag die getekend wordt door de sluimerende aanwezigheid van de videofeed van een beveiligingsapp. Lees meer

Kind van lelijke huizen

Kind van lelijke huizen

Om haar heen ziet Anne Schepers dat de kinderen uit ‘mooie huizen’ die wél een financieel vangnet hebben eerder de stap naar freelancewerk kunnen maken. Ze staat voor de keuze: lijden voor de kunst of doen wat de maatschappij verantwoordelijk acht? Lees meer

:Een reeks foto’s: brieven over consent

Een reeks foto’s: brieven over consent

Voor Alara Adilow voelt het alsof er altijd hiaten overblijven na het schrijven van een antwoord op een brief, en ze vraagt zich af of ze daarom steeds midden in de nacht wakker wordt. Ze denkt na over hoe de zachte aanrakingen niet alleen voor haar lichaam helend kunnen zijn, maar ook voor onze gewelddadige maatschappij, waar pestgedrag en leedvermaak machtsgrepen zijn. Lees meer

De staat ontvoerde mijn oudoom naar het front. En wie weet straks ook mijn broer?

De staat ontvoerde mijn oudoom naar het front. En wie weet straks ook mijn broer?

Marthe van Bronkhorst vraagt zich op 4 mei bij de herdenking af of we wel weten wat oorlog is en waar het begint. Lees meer

Bleekzucht en bloedarmoede

Bleekzucht en bloedarmoede

Menstruatie is stil en onzichtbaar. We kijken weg en gaan door. Maar wat als dat niet langer kan? Wat als het bloed de samenleving binnenstroomt en ons verdrinkt? Esther De Soomer onderzoekt hoe de maatschappij dan reageert. Lees meer

Beeldmakers gezocht voor papieren uitgave over seksueel consent

Beeldmakers gezocht voor papieren uitgave over seksueel consent

HALFNAAKT en Hard//hoofd zoeken acht beeldmakers (fotografie, illustratie, keramiek, textiel, etc.) die samen willen werken aan een publicatie over seksueel consent. Meedoen? Reageer vóór 20 mei. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter

De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter

In ‘Een anatomie van opa’s dochter’ reconstrueert Bareez Majid de verschillende deeltjes die samen een moeder maken. Een moeder die door een ziekte in de war is, en veel dingen vergeet – soms zelfs haar eigen kinderen. Lees meer

:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Steun Hard//hoofd en verzamel kunst!

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe schrijvers en kunstenaars. We zijn al vijftien jaar gratis toegankelijk en advertentievrij. Zo’n vrije ruimte is harder nodig dan ooit. Steun de makers van de toekomst; sluit je vóór 1 juli aan als kunstverzamelaar en ontvang in juli je eerste kunstwerk, een unieke print van kunstenaar Lois Cohen!

Word kunstverzamelaar