Asset 14

Hoyte van Hoytema knutselt zich een weg naar poëzie en punk

Hoyte van Hoytema in Zomergasten

De vorige bespreking van Zomergasten sloten we af met de voor ons uit hollende technologie in Oppenheimer en de liefde in Interstellar. Laat het nu net zo zijn dat de volgende Zomergast de cinematograaf is van deze films. Hoyte van Hoytema vertelde openhartig over wat er nou echt belangrijk is achter de camera en Vincent van der Borg deelt dit en meer hier met jullie.

Seymour Washington werd geboren op 12 juli 1896. Seymour ‘The Walking Blacksmith’ Washington is een man van wijsheden als: ‘Always keep doing something. If it ain't much do a little.’ In een van de door onze Zomergast zorgvuldig gekozen fragmenten zingt Townes van Zandt een liedje voor hem, voor Uncle Seymour Washington, net 79 jaar oud geworden. Een traan.

Hoyte van Hoytema heeft altijd oog gehouden voor wat ertoe doet in zijn werk, richt daar steeds maar weer de camera op en legt het vast. Het liefst op IMAX 70mm film. Hij wil ‘meedogenloos emotie kiezen boven effect.’ En Van Hoytema – cameraman, cinematograaf, Director of Photography, Theo Maassen mag hem noemen hoe hij wil – had die focus eenvoudig kunnen verliezen in de circussen waar hij onderdeel van uitmaakt. Van Her tot Interstellar en van Spectre tot Oppenheimer, we hebben het hier over Hollywood in optima forma.

‘Je voelt al heel gauw aan: deze man heeft genoeg punk in zijn lijf dat je leuke dingen kan doen.’

Als je een cinematograaf van wereldklasse uitnodigt voor een programma waarin beeldfragmenten centraal staan, weet je dat je verwend gaat worden. Van een paar heerlijke minuten Miami Vice – een cabriolet met open kap zoevend over een lege snelweg in de nacht – tot een schitterend aapje dat van tak naar tak slingert. Het is een zwart aapje met witte voetjes en handjes, als handschoentjes en sokjes.

‘Kun je grapjes maken met elkaar?' […] ‘Je voelt al heel gauw aan: deze man heeft genoeg punk in zijn lijf dat je leuke dingen kan doen.’ Van Hoytema gaat graag samen op zoek naar 'puurheid en simpelheid', of anders gezegd: 'de ziel van dingen'. Op de set, maar ook in gesprek met Maassen. Van Hoytema is een fijne gesprekspartner. Hij probeert niet slim te zijn of leuk te doen en voelt zich niet te groot om mee te gaan in Maassens beeld van een jonge, net-niet afgestudeerde cinematograaf die vijf jaar lang in zijn onderbroek op de bank zat, wachtend op werk. Wanneer we kijken naar de knulligheid van een haperende camera terwijl een speciaal gebouwd huis wegbrandt op de set van een iconische Tarkovski-film, geniet hij. Hij herkent iets in de kinderlijke vrolijkheid van astronauten op de maan. Ongemakkelijke momenten met Maassen lijkt hij goed aan te kunnen, misschien floreert hij dan juist. Het contrast tussen grote ambitie en menselijke klunzigheid is het mooiste.

Hoewel Van Hoytema aan het begin van het gesprek zegt dat zijn wapen 'beeldelijke communicatie' is en hij het op die manier over gevoelens kan hebben, gaat het hem met woorden toch ook niet slecht af. 'De juiste dingen vinden, heeft heel erg met zoeken te maken,' zegt hij. Of met beschrijvingen als: 'een kerk van een film' en 'sfeertjesmaker.'

‘Het geeft je het gevoel dat je iets ziet, wat je niet mag zien.’

Van Hoytema houdt van knutselen. Zo worden er continu lenzen gebouwd en maakt hij zelf rails om camera’s op te zetten. Hij kan uren op YouTube kijken naar mensen die schilderen. Over zijn werk zegt hij: 'Je bent altijd hele pragmatische, technische problemen aan het oplossen voor dingen die ontzettend vaag en poëtisch zijn. Dat is een mooie combinatie, vind ik.' Uit hoe hij de verbinding tussen gevoel en techniek legt, klinkt het vakmanschap. Als Maassen bijvoorbeeld na het kijken naar A Swedish Love Story zegt dat hij zich een beetje een voyeur voelt, linkt Van Hoytema het aan de techniek: 'Hij is op telelenzen gedraaid, hetzelfde als hier in de studio. De camera staat heel ver weg, maar is heel ver ingezoomd. Het geeft je het gevoel dat je iets ziet, wat je niet mag zien.'

In Oppenheimer is dan weer juist gekozen voor wijde lenzen, met de camera dichtbij. Zo krijg je het gevoel dat je er middenin zit. Het zijn mooie momenten als Van Hoytema met een gebogen hand om zijn rechteroog een viewfinder nabootst en vertelt wat hij doet als hij door de lens kijkt, wanneer hij aan het filmen is. 'Als je daar doorheen kijkt, wil je de hele wereld vergeten. […] Ik voel me vaak heel erg verwend.'

Als ik Van Hoytema tot nu toe heb laten overkomen als een hoogdravende kunstenaar, doe ik hem te kort. Het valt juist op dat hij zichzelf niet al te serieus neemt. Daarvoor werd misschien de basis gelegd tijdens zijn jeugd in het Brabantse Dinteloord. Pa was architect en kocht een oud graanfabriekje om tot woning om te bouwen. De Dinteloorders vonden dat vooral apart. Maassen grapt met een aangezet Brabants accent: “Wâh is er mis met een gewoon huis?”

‘In de intimiteit van zo’n omgeving durf je moediger te zijn.’

Arrogantie is uit den boze. Voor Oppenheimer, het laatste wapenfeit, werd van tevoren geen enkel beeld uitgetekend. Veel hangt af van de energie en dynamiek van de acteurs. Dat niet toelaten en alles van tevoren vastleggen is een uiting van arrogantie volgens Van Hoytema. In plaats van op te scheppen over de enorme Oppenheimer-productie, gaat Van Hoytema er juist prat op dat werken met regisseur Christopher Nolan voelt alsof ze op de set van een van de grootste studentenfilms ter wereld staan. In de intimiteit van zo’n omgeving durf je moediger te zijn. Ik heb Van Hoytema tijdens Zomergasten leren kennen als een bescheiden man. Dat was een verademing. Nu ben ik benieuwd naar zijn moedige kant, rijk aan bravoure.

We hoeven in ieder geval geen grotesk, megalomaan project te verwachten van Van Hoytema. Hij heeft namelijk geen idee wat hij zou doen met alle vrijheid, carte blanche: 'Ik vind het juist heel leuk om vanuit limieten te werken.' Ook happy endings zijn niet aan hem besteed. Een verhaal met een happy end geeft namelijk antwoord. Liever stelt Van Hoytema met iets duisters een vraag. Als beeldmaker kun je dan op zoek naar verwoordingen, met de wil om het beter te begrijpen.

Dit gesprek eindigt echter wel vrolijk, met het slingerende aapje.

Net als andere zomers bespreken we ook dit jaar de grootmoedige, strijdbare en soms stroeve gesprekken die in Zomergasten worden gevoerd. Lees hier alle besprekingen.

Mail

Vincent van der Borg (hij/hem, 1999) is een ondernemende econoom en jurist in wording. Hij schrijft een nieuwsbrief over de economie van de toekomst genaamd Lehman Sisters.

Niek van Ooijen is stripmaker en illustrator. Zowel Nieks werk als zijn vrije tijd kenmerken zich door een voorliefde voor en interesse in de natuur en de mens in alle soorten en maten. Een goeie film en een speciaalbiertje op zijn tijd zijn ook niet mis.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem 1

Kun je liefde delen?

Marthe van Bronkhorst onderzoekt polyamorie: 'Als ik mijn hart versplinterd heb, kan ik het dan minder hard breken?' Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

De Groep

De Groep

'Ik ben Jane en Kevin is een lul die te veel ruimte inneemt.' Amal Akbour schreef een verhaal over Jane, een narcistische jonge vrouw die voor het eerst deelneemt aan groepstherapie. Dit is een voorpublicatie van het verhaal dat Amal schreef als onderdeel van het Veerhuis Talentenprogramma. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer