Asset 14

Syp Wynia: ‘Wetenschap is religie en beide snap ik niet’

Weerwoord: Eduard Bomhoff: ‘Wetenschap is religie en beide snap ik niet’

Julius Koetsier bindt in Weerwoord de strijd aan met de dogma’s en de dooddoeners die hij tegenkomt in de gevestigde opiniesecties. Hij fluit praatjesmakers die uit de bocht vliegen terug en voorziet hun meningen van een ongevraagd weerwoord. Deze week: Syp Wynia doet een weinig doordachte poging klimaatwetenschap te vergelijken met religieuze dogmatiek.

Een populaire gewoonte onder klimaatwegkijkers: wetenschap vergelijken met religie. In zijn column op zijn eigen website geeft de publicist een perfect voorbeeld van dit retorische cliché. Hij begint met het aanhalen van een interview met Ingrid Thijsen, CEO van Alliander.

    “Ingrid Thijssen komt uit een ‘protestants christelijk’ gezin uit Bodegraven, heeft daar naar eigen zeggen ‘met de paplepel ingegeven’ gekregen dat ze ‘iets voor de samenleving moet doen,’ erkent dat ‘de zwaarmoedige kant van het geloof veel effect’ op haar heeft gehad, met al die ge- en verboden die elke zondag werden ingeprent. (…) Thijssen vertaalt de religieuze boodschap uit haar jeugd in haar werk naar eigen zeggen in: ‘Verantwoordelijkheid dragen, goed rentmeesterschap.’ En ‘de energietransitie waarmaken is een pittig vraagstuk, waar ik met volle inzicht aan werk [sic uit Wynias column; in het interview dat hij citeert staat ‘met volle inzet’].’ Om dat vol te kunnen houden doet ze onder meer aan yoga. In haar vrije tijd is ook lid van D66 [sic].”

En als ze weer aan het werk gaat zegt ze haar lidmaatschap op. Goed, we kunnen al zien waar het heen gaat: hoewel Wynia het niet kon laten Thijssens yogagewoonte te benoemen (blijft verdacht), is het haar christelijke opvoeding die hem inspireert tot de centrale metafoor van zijn column. Een metafoor die hij nauwelijks onder controle blijkt te hebben.

    “In Ingrid Thijssen komt het hele Nederlandse klimaatverhaal samen, dat Nederland de wereld wil voorgaan in het klimaat, dat Nederland zichzelf van het gas wil afsluiten, maar dat er voor de goeden onder ons aan het eind van de kim ook verlossing is van de menselijke schuld voor de ondergang van de aarde.”

De ondergang van de aarde, daar hebben klimaatwetenschappers en andere bezorgden het doorgaans niet over: de mensheid, dat is wat ze interesseert. En dan niet ‘verlossing van de schuld’, maar juist het voorkómen van de ondergang. Dat is heel iets anders dan het christelijke idee dat we schuld dragen voor kwaad dat reeds geschied is en waar we niets meer aan kunnen veranderen.

    “Ze zijn er veel, in de wereld van gas, licht en klimaat en ook opvallend veel in de wereld van de nutsbedrijven, die nu nog veel gas verplaatsen maar zich eigenlijk volledig aan de (groene) stroom lijken te willen wijden. Uitgesproken calvinisten, ex-calvinisten of neo-calvinisten. Ze zijn volledig in de ban van ‘Parijs’ en ‘IPCC’ en derhalve van de klimaat- en energie-akkoorden van Ed Nijpels. Al die teksten zijn de bijbels voor wie nieuwe spirituele houvast zoekt, het klimaathouvast.”

Ergens naartoe gaan, dat is een katholiek ritueel.

Er zijn talloze manieren om de illusie te creëren dat je kritiek levert wanneer je eigenlijk geen argumenten hebt. Een van de gemakkelijkste is je opponenten te vergelijken met religieuzen. Maar die vergelijking gaat hier mis: de Bijbel zou het eeuwige woord van God zijn, terwijl klimaat- en energieakkoorden veranderlijk zijn en deels opgesteld worden door de zogenaamde gelovigen uit ‘de wereld van klimaat’.

    “Zo werd er ook aan de vooravond van het klimaatverdrag van Parijs door de NPO, de publieke omroep, een optocht van Hilversum naar Parijs georganiseerd. De overeenkomst met de katholieke processies was treffend. En hoewel het verhaal van schuld en boete rond klimaat, gas en wind meer protestants aandoet, worden toch ook aardig wat katholieke rituelen overgenomen.”

Het duurde even voordat ik begreep dat Wynia met die ‘optocht’ gewoon bedoelt dat er journalisten van de NPO naar Parijs gingen om verslag te doen. Ergens naartoe gaan, dat is een katholiek ritueel. Hoewel Wynia religie als irrationeel neerzet, doet hij zelf ook aan katholieke rituelen. Zo neemt hij weleens deel aan processies van zijn huis naar zijn werk. Ook schrijft hij, net als een monnik.

    “Zo kent Nederland niet alleen de verlokking het misschien wel uitverkoren, eerste klimaatneutrale land te worden.”

Hier raakt Wynia opnieuw in de war met zijn religieuze metaforen, want uitverkoren zijn is voor christenen iets waarop men zelf geen invloed heeft. Mensen die willen dat Nederland ’s werelds eerste klimaatneutrale land wordt leggen juist de nadruk op onze keuzes.

    “Nee, daar zijn ook de onheilsprofeten die dreigen met de schandpaal als dat niet gebeurt. En niet-experts moeten hun mond houden van de zelfbenoemde klimaatclerus, die alles wat hen niet bevalt op de index van verboden klimaatpublicaties zet en de auteurs ex-communiceert [sic].”

Met die ‘zelfbenoemde klimaatclerus’ zal Wynia de klimaatwetenschappers bedoelen. Maar die noemen zichzelf natuurlijk geen clerus. Ze zijn überhaupt niet ‘zelfbenoemd’. Je kunt jezelf geen diploma geven en je kunt je eigen academische werk niet peer reviewen.

De weinige wetenschappers die publicaties doen waarin klimaatverandering ontkend of gebagatelliseerd wordt, verliezen nooit om die reden hun werk.

Dat niet-experts de mond moeten houden, heb ik een klimaatexpert nooit horen zeggen. Maar het spreekt voor zich dat de mening van iemand die er niets van afweet doorgaans minder waard is dan die van een expert. Wat betreft die index van verboden klimaatpublicaties: dat zal een verwijzing zijn naar de katholieke Index librorum prohibitorum, een lijst die tot 1966 nog door de paus vastgesteld werd, en waar we naast controversiële filosofen, theologen en romanschrijvers ook namen als Copernicus, Gesner en Bruno aantreffen: wetenschappers die er niet voor terugdeinsden de werkelijkheid te beschrijven, ook niet als het om an inconvenient truth ging.

En dan die zogenaamde excommunicatie. De weinige wetenschappers die publicaties doen waarin klimaatverandering ontkend of gebagatelliseerd wordt, verliezen nooit om die reden hun werk.

    “Er zijn de katholieke aflaten (CO2-compensatie voor Rob Jetten en andere rondvliegende kosmopolieten), schuldigheidstochten naar Canossa en de hele klimaatinquisitie over je heen als je zelfs maar een vraag durft op te werpen over het Nederlandse gasverbod (waar de rest van de wereld niet eens over peinst, integendeel).”

De formule is inmiddels wel duidelijk. Als je goed zoekt, kunt je voor allerlei maatregelen een religieuze equivalent vinden. CO2-compensatie als katholieke aflaten; je zou diezelfde vergelijking kunnen maken met bijvoorbeeld verkeersboetes. Als hij uit zijn metaforenwereld stapt en een feitelijke bewering probeert te doen, gaat Wynia nog verder de mist in: ook in andere landen dan Nederland wordt gesproken over gasmaatregelen. Trouwens, ook als de bewering wel zou kloppen, zou ‘de rest doet het ook niet’ geen argument zijn.

    “En zoals het altijd gaat met orthodoxie en fundamentalisme: de rede, de redelijkheid, de humor en de nuance sneuvelen als eerste. Al Gore is de paus, Ed Nijpels is de aartsbisschop en Zuster Urgenda controleert de zuiverheid van de leer. En de klimaatketter? Hij brandt in de hel, de enige plek waar nooit tekort is aan fossiele energie.”

Het gebrek aan samenhang in deze metafoor begint groteske vormen aan te nemen. Waar Wynia eerst nog op zoek ging naar werkelijke connecties tussen klimaatwetenschap en religie, lijkt hij nu gewoon met willekeurige katholieke termen te slingeren. Hoezo is het enkel de taak van een zuster om ‘de zuiverheid van de leer’ te controleren? En waarom brandt alleen de ketter in de hel? Als er geen ingrijpende maatregelen genomen worden, zijn het niet enkel de wetenschapsontkenners die het heet krijgen.

    • “Tot een halve eeuw geleden was Nederland nog een gelovig, kerkelijk land, dat evenwel in revolutionair tempo ontkerkelijkte.

 

    Er is iets te zeggen voor de gedachte dat het weghalen van dat geloof een leegte heeft achtergelaten, waarin vervolgens allerlei nieuwigheden met wijde armen werden ontvangen. Eerst was daar de Derde Wereld en de ontwikkelingshulp, daar was de multiculturele samenleving al en nu dan de Klimaatneutrale Wereld.”

Blind omarmen van klimaatwetenschap is helemaal niet nodig.

Tja. Ik kan net zo goed stellen dat die leegte is opgevuld met vertrouwen in laissez-faire-kapitalisme en het moderne idee van ‘de westerse wereld.’ Of nee, niet ‘net zo goed’; veel beter, want die concepten hebben een veel grotere invloed op onze cultuur.

    “Een halve eeuw na Nederlands eigen culturele revolutie is het land een nieuwe fase ingegaan. En niet uitsluitend een van bloemen, bijtjes en overal vrede. Daarvoor is de nieuwe revolutie te onaangenaam, te onverdraagzaam, te vijandig gekant tegen wie het nieuwe geloof niet blind omarmt.”

Van die vijandigheid levert Wynia geen enkel bewijs. Blind omarmen van klimaatwetenschap is ook helemaal niet nodig. Het fijne aan wetenschap is nu juist dat feiten ook na kritische inspectie overeind blijven staan. En wat betreft die ‘nieuwe fase’: de twee grootste politieke partijen van Nederland wijzen het klimaatakkoord af. Een culturele revolutie zou welkom zijn.

RECTIFICATIE (26-01-2019): Een eerdere versie van dit stuk meldde ten onrechte dat de column die hier gefileerd wordt van Eduard Bomhoff zou zijn. Dit klopt niet: de tweede column op dezelfde pagina (met verwarrende lay-out) is van Bomhoff, de column die hier door Julius Koetsier besproken wordt is echter van Syp Wynia zelf.


Beeld: Marco Verch via Flickr.

Mail

Julius Koetsier is columnist, filmcriticus, vertaler, video-editor en zo af en toe iets anders.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Roku City/heterotopie/spiegels

Roku City / heterotopie / spiegels

Mel Kikkert schreef een multimedia verhaal over Roku een streamingdienst die in de VS ontstaan is. In 2017 bracht Roku een screen saver uit, die je zag als je niets aan het kijken was op hun service. Lees meer

De sofaconstante

De sofaconstante

Uschi Cop schreef een claustrofobische verhalenbundel over zes levens die getekend zijn door een verlangen naar zingeving. De sofaconstante is een voorpublicatie van een van die verhalen uit haar bundel 'Zwaktebod'. Lees meer

Column: Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Als een vriendin van Eva op date gaat met een man waarmee Eva zelf al eerder afsprak, is ze erg benieuwd naar haar bevindingen. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik toch een mannenhater?’ 6

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik dan toch een mannenhater?’

Puck Lingbeek's vader stelt dat haar boosheid richting mannen haar interpretaties van kunst beïnvloedt. Puck is het daar niet mee eens, maar het zet het haar wel aan het denken. Lees meer

Column: Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Twee jaar geleden vroeg Eva nog aan een collega waarom ze niet dronk. Inmiddels laat ook zij de alcohol links liggen en is ze zelf degene die wordt bevraagd. Lees meer

(Ont)hechting

(Ont)hechting

Als Aisha op proef intrekt bij haar geliefde en haar eigen gekoesterde plek achterlaat, is het net het alsof ze een onvaste vorm aanneemt. Lees meer

Voesten

Voesten

"Misschien is dat man zijn hier: hetzelfde bewegen als de anderen." Voesten van Werner de Valk is een kort verhaal over een eiland met een duistere traditie en over het moeten bewijzen van mannelijkheid. Lees meer

Muze

Muze

Loren Snel schreef een roman over hoe samen te zijn met een ander en intussen trouw te blijven aan jezelf. Haar debuut verschijnt 25 oktober bij uitgeverij Prometheus. Hier lees je een voorpublicatie. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Jari

Jari

Dave Boomkens schreef een verhaal over troosteloosheid, onmacht en opgroeien. Over hoe je in een treurig flatgebouw, tussen de nieuwsprogrammering en sportwedstrijden door, een vriend kunt vinden en verliezen. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Hypnose

Op een dag breng ik alle wereldleiders onder hypnose

Een betere wereld begint bij een andere gedachte en daarom besluit Marthe van Bronkhorst hypnotiseur te worden. Lees meer

Column 1

Je opnemen in mijn testament

Een lugubere ontdekking tijdens een boswandeling doet Eva nadenken over wat we achterlaten voor onze nabestaanden als we overlijden. Lees meer

Geef de dag een naam

Geef de dag een naam

Op een hete zomerdag wordt Felipe zwetend wakker. Deze dag, die heet en broeierig is, brengt hem uit evenwicht, tot hij uiteindelijk doet wat hij gezworen had nooit te doen: hij begint te drinken. Een fragment uit de afstudeernovelle van Tiemen Hageman over het verleden proberen los te laten, het leven ruimte geven en adolescent worden. Lees meer

Aaah, het launchfeest!

Aaah, het launchfeest!

Na de lancering van ons derde papieren tijdschrift willen we onze lezers, schrijvers en makers graag uitnodigen om dit grote succes samen met Hard//hoofd te vieren op 26 oktober in Amsterdam. Lees meer

Tussen de randen van een aquarium

Tussen de randen van een aquarium

Wie ben je als je alles kunt zijn? In het fragmentarische afstudeerwerk van Ettie Edens veranderen mensen onder andere in een hoopje, een steen, een natuurkundedocent, water, iemand die limonade drinkt en een lantaarnpaal. Lees meer

Automatische concepten 71

We hebben een probleem met de derde helft

Een voetbalwedstrijd stopt officieel misschien op het veld, maar Marthe van Bronkhorst merkt in de trein dat het slinkse spel doorgaat. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer