Asset 14

Jaap Goudsmit weigerde voor coronagoeroe te spelen

Jaap Goudsmit weigerde voor coronagoeroe te spelen

Jaap Goudsmit manoeuvreerde zondagavond behendig tussen het wetenschappelijke en het persoonlijke, waarbij hij iedereen behalve zichzelf spaarde. Helaas was de samenhang in het gesprek lange tijd ver te zoeken, vond Marte Hoogenboom. ‘Hoe beminnelijk een Zomergast ook is, de avond laat zich niet zomaar vullen.’

Viroloog-epidemioloog Jaap Goudsmit zal heel goed hebben geweten met welke verwachtingen de gemiddelde kijker gisteravond voor de buis zat. Hij zei het zelf al in de promo in aanloop naar de uitzending: ‘We gaan het onvermijdelijk over corona hebben.’ Hoewel corona als rode draad door het interview liep, kwam de bezorgde kijker die om handvatten verlegen zat bedrogen uit.

Het was verstandig dat Goudsmit prioriteit gaf aan een stukje verwachtingsmanagement. Hij wenste zijn ideale televisieavond niet te beginnen met een beleefdheidspraatje, maar had verzocht direct een satirisch fragment van het Amerikaanse The Onion te tonen, dat zich slechts op één manier liet interpreteren: ik ben dan wel een viroloog, maar dat maakt mij geen Covid-kenner.

Vanaf dat moment was één ding heel duidelijk: verwacht van Goudsmit überhaupt geen al te boude uitspraken. Elk woord van de doorgewinterde wetenschapper was gewogen en genuanceerd genoeg bevonden. Aan grote beweringen en half onderbouwde conclusies zou hij vanavond niet doen. Wat overigens niet betekent dat Goudsmit zich achter zijn tanden verstopte, zoals strafpleiter Inez Weski twee weken geleden wel deed.

Goudsmit weigerde zijn collega-wetenschappers de les te lezen

Nee, de viroloog-epidemioloog liet zich gemakkelijk aan het praten brengen, was wendbaar en week schijnbaar moeiteloos van zijn gedachtegang af als Abbring daarom vroeg – maar bij het doen van uitspraken die hij niet kan staven trok hij de grens. Al vroeg op de avond moet Abbring de hoop hebben opgegeven haar gast een gewaagde sneer te kunnen ontlokken. Dat basketballen in zijn puberteit zijn depressie zou hebben verholpen, zoals de hypothese van een zelfonderzoek luidde, kon hij bijvoorbeeld bevestigen noch ontkennen, en dus wenste hij ‘geen minúút’ daarover te speculeren.

Ook een ander inkoppertje, dat zich al vroeg op de avond aanbood, sloeg Goudsmit af: hij weigerde zijn collega-wetenschappers die de afgelopen tijd regelmatig bij talkshows waren aangeschoven de les te lezen. ‘Hoe kun je nou een kenner zijn over iets wat totaal nieuw is?’ zei hij weliswaar, maar dat was vooral richting journalisten die hen maar wat graag tot coronagoeroes bombardeerden. Goudsmit was zich er maar al te zeer van bewust hoe gemakkelijk het is om achteraf kritiek te leveren op iemands uitspraken of optreden.

Dat is een les die Goudsmit zelf op een pijnlijke manier heeft geleerd. Nadat hij in 1990 ten onrechte had beweerd een aidsmedicijn te hebben ontdekt, deed hij er maar liefst tien jaar over ‘om weer aan wetenschap op niveau te kunnen doen’. Hij ging terug naar de basis, horen we hem schaamtevol vertellen, middelbareschoolniveau zelfs, en dat leerde hem gedegen en voorzichtig te werk te gaan – óók als je wordt geïnterviewd, zo bleek.

Tegenover Abbring zat een twee-eenheid van gedegen wetenschapper en feilbaar mens

Zeker het eerste uur maakte dat van Goudsmit een adembenemende Zomergast. En bovendien één met autoriteit: dat de bedachtzame wetenschapper zich weigerde te lenen voor soundbites en ondoordachte grote uitspraken, gaf zijn woorden waarde en geloofwaardigheid. Het feit dat Goudsmit het persoonlijke niet schuwde en niet bang was het boetekleed aan te trekken maakte dat tegenover Abbring een twee-eenheid zat van gedegen wetenschapper en feilbaar mens.

De onnodige interrupties van Abbring tolereerde de spraakgrage Goudsmit zonder ook maar een seconde de minzame glimlach van zijn gezicht te laten vertrekken. Dat zijn interviewer hem vaker niet dan wel liet uitpraten, leek hem niet te hinderen, ook al moet het gesmeek van duizenden kijkers om de man in hemelsnaam zijn verhaal te laten doen tot in Hilversum te horen zijn geweest.

Het moet gezegd dat enige sympathie voor Abbrings positie hier wel op zijn plaats is. Want hoe beminnelijk een Zomergast ook is, de avond laat zich niet zomaar vullen. Doordat Goudsmit zijn woorden zo zorgvuldig koos, en zich zo bewust was van wat hij níet wilde vertellen, ontbrak lange tijd een overstijgende blik. Tegelijkertijd ontbrak na veel fragmenten diepgang en scherpte – was Abbring bang dat haar gast te technisch zou worden?

Goudsmit betrok ons ook bij een van zijn meest recente levenslessen: er is een weg terug na vooruitgang

Die angst zou ongegrond zijn geweest, want Goudsmit bleek prima in staat om ingewikkelde materie toegankelijk te brengen. Dankzij zijn werk ‘in de industrie’ weet hij als geen ander dat mensen zich door theorie nu eenmaal niet eenvoudig laten overtuigen. Je moet het laten zíen: ‘Als je iets bedenkt, moet je erin geloven. Als je iets maakt, kan iedereen proeven dat het goed is.’

Die uitspraak ligt in de lijn van wat Jaap ‘Ik heb enorm respect voor cijfers’ Goudsmit als wetenschapper uitdraagt: betrouwbaarheid en onfeilbaarheid zijn van de hoogste prioriteit en het vertrouwen in de wetenschap mag onder geen beding worden geschaad – niet door haast of door maatschappelijke druk. Het klonk als een oproep aan alle ontwikkelaars van coronavaccins: maak niet de fout die ik in 1990 maakte, toen ik halsoverkop aids doodverklaarde.

Tegen het eind was er ook voor ons ruimte onder Goudsmits boetekleed. Hij betrok ons bij een van zijn meest recente levenslessen: er is een weg terug na vooruitgang – iets wat Goudsmit lange tijd niet inzag. Progressie kan ongedaan worden gemaakt – levensverwachtingen kunnen ook dálen –, en in de nasleep van de coronacrisis zal blijken of zo’n terugslag wordt ingezet of niet. De cijfers zullen het uitmaken, aldus de wetenschapper – die daarvoor al ettelijke malen had verzucht dat hij als viroloog geen invloed heeft op het gedrag van mensen. Men notere: ons gedrag zal het uitmaken.

De kijker die een vlammend coronabetoog had verwacht, was tegen het eind al afgehaakt

Het gaf Abbring de gelegenheid haar gast de avond enigszins aan elkaar te laten knopen. De serendipiteit, de toevallige omstandigheden, de allesoverschaduwende omstandigheden waarin iemand kan verkeren en waar je geen invloed op hebt – ze kwamen samen in Goudsmits (voor zijn doen verrassend stellige) oproep om vooral véél meer bescherming te bieden aan de kwetsbare mensen die onevenredig hard door de coronacrisis worden getroffen in hun gezondheid, in hun opleiding en in de kansen die ze hebben.

Voor de kijker die had verwacht een vlammend betoog te horen over coronabeleid en de koers die de wereld op gaat, zal het waarschijnlijk te laat zijn geweest: die was al afgehaakt. Of dat erg is? Ik denk het niet – het past immers in die les die Goudsmit gedurende de avond in de praktijk bracht: antwoorden zíjn niet hapklaar, wetenschap is een grillige en complexe wereld, en experts zijn experts binnen hun eigen vakgebied, geen alwetende orakels.

 

Mail

Marte Hoogenboom (Amersfoort, 1994 en Amsterdam, 2019) was eindredacteur, toen adjunct-hoofdredacteur, toen hoofdredacteur, toen magazinechef en nu weer eindredacteur bij Hard//hoofd. Tussen het uitstellen door schrijft ze aan haar debuut, dat in 2041 verschijnt.

Bram Dirven is oud-chef Illustratie van Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer