Asset 14

Jaap Goudsmit weigerde voor coronagoeroe te spelen

Jaap Goudsmit weigerde voor coronagoeroe te spelen

Jaap Goudsmit manoeuvreerde zondagavond behendig tussen het wetenschappelijke en het persoonlijke, waarbij hij iedereen behalve zichzelf spaarde. Helaas was de samenhang in het gesprek lange tijd ver te zoeken, vond Marte Hoogenboom. ‘Hoe beminnelijk een Zomergast ook is, de avond laat zich niet zomaar vullen.’

Viroloog-epidemioloog Jaap Goudsmit zal heel goed hebben geweten met welke verwachtingen de gemiddelde kijker gisteravond voor de buis zat. Hij zei het zelf al in de promo in aanloop naar de uitzending: ‘We gaan het onvermijdelijk over corona hebben.’ Hoewel corona als rode draad door het interview liep, kwam de bezorgde kijker die om handvatten verlegen zat bedrogen uit.

Het was verstandig dat Goudsmit prioriteit gaf aan een stukje verwachtingsmanagement. Hij wenste zijn ideale televisieavond niet te beginnen met een beleefdheidspraatje, maar had verzocht direct een satirisch fragment van het Amerikaanse The Onion te tonen, dat zich slechts op één manier liet interpreteren: ik ben dan wel een viroloog, maar dat maakt mij geen Covid-kenner.

Vanaf dat moment was één ding heel duidelijk: verwacht van Goudsmit überhaupt geen al te boude uitspraken. Elk woord van de doorgewinterde wetenschapper was gewogen en genuanceerd genoeg bevonden. Aan grote beweringen en half onderbouwde conclusies zou hij vanavond niet doen. Wat overigens niet betekent dat Goudsmit zich achter zijn tanden verstopte, zoals strafpleiter Inez Weski twee weken geleden wel deed.

Goudsmit weigerde zijn collega-wetenschappers de les te lezen

Nee, de viroloog-epidemioloog liet zich gemakkelijk aan het praten brengen, was wendbaar en week schijnbaar moeiteloos van zijn gedachtegang af als Abbring daarom vroeg – maar bij het doen van uitspraken die hij niet kan staven trok hij de grens. Al vroeg op de avond moet Abbring de hoop hebben opgegeven haar gast een gewaagde sneer te kunnen ontlokken. Dat basketballen in zijn puberteit zijn depressie zou hebben verholpen, zoals de hypothese van een zelfonderzoek luidde, kon hij bijvoorbeeld bevestigen noch ontkennen, en dus wenste hij ‘geen minúút’ daarover te speculeren.

Ook een ander inkoppertje, dat zich al vroeg op de avond aanbood, sloeg Goudsmit af: hij weigerde zijn collega-wetenschappers die de afgelopen tijd regelmatig bij talkshows waren aangeschoven de les te lezen. ‘Hoe kun je nou een kenner zijn over iets wat totaal nieuw is?’ zei hij weliswaar, maar dat was vooral richting journalisten die hen maar wat graag tot coronagoeroes bombardeerden. Goudsmit was zich er maar al te zeer van bewust hoe gemakkelijk het is om achteraf kritiek te leveren op iemands uitspraken of optreden.

Dat is een les die Goudsmit zelf op een pijnlijke manier heeft geleerd. Nadat hij in 1990 ten onrechte had beweerd een aidsmedicijn te hebben ontdekt, deed hij er maar liefst tien jaar over ‘om weer aan wetenschap op niveau te kunnen doen’. Hij ging terug naar de basis, horen we hem schaamtevol vertellen, middelbareschoolniveau zelfs, en dat leerde hem gedegen en voorzichtig te werk te gaan – óók als je wordt geïnterviewd, zo bleek.

Tegenover Abbring zat een twee-eenheid van gedegen wetenschapper en feilbaar mens

Zeker het eerste uur maakte dat van Goudsmit een adembenemende Zomergast. En bovendien één met autoriteit: dat de bedachtzame wetenschapper zich weigerde te lenen voor soundbites en ondoordachte grote uitspraken, gaf zijn woorden waarde en geloofwaardigheid. Het feit dat Goudsmit het persoonlijke niet schuwde en niet bang was het boetekleed aan te trekken maakte dat tegenover Abbring een twee-eenheid zat van gedegen wetenschapper en feilbaar mens.

De onnodige interrupties van Abbring tolereerde de spraakgrage Goudsmit zonder ook maar een seconde de minzame glimlach van zijn gezicht te laten vertrekken. Dat zijn interviewer hem vaker niet dan wel liet uitpraten, leek hem niet te hinderen, ook al moet het gesmeek van duizenden kijkers om de man in hemelsnaam zijn verhaal te laten doen tot in Hilversum te horen zijn geweest.

Het moet gezegd dat enige sympathie voor Abbrings positie hier wel op zijn plaats is. Want hoe beminnelijk een Zomergast ook is, de avond laat zich niet zomaar vullen. Doordat Goudsmit zijn woorden zo zorgvuldig koos, en zich zo bewust was van wat hij níet wilde vertellen, ontbrak lange tijd een overstijgende blik. Tegelijkertijd ontbrak na veel fragmenten diepgang en scherpte – was Abbring bang dat haar gast te technisch zou worden?

Goudsmit betrok ons ook bij een van zijn meest recente levenslessen: er is een weg terug na vooruitgang

Die angst zou ongegrond zijn geweest, want Goudsmit bleek prima in staat om ingewikkelde materie toegankelijk te brengen. Dankzij zijn werk ‘in de industrie’ weet hij als geen ander dat mensen zich door theorie nu eenmaal niet eenvoudig laten overtuigen. Je moet het laten zíen: ‘Als je iets bedenkt, moet je erin geloven. Als je iets maakt, kan iedereen proeven dat het goed is.’

Die uitspraak ligt in de lijn van wat Jaap ‘Ik heb enorm respect voor cijfers’ Goudsmit als wetenschapper uitdraagt: betrouwbaarheid en onfeilbaarheid zijn van de hoogste prioriteit en het vertrouwen in de wetenschap mag onder geen beding worden geschaad – niet door haast of door maatschappelijke druk. Het klonk als een oproep aan alle ontwikkelaars van coronavaccins: maak niet de fout die ik in 1990 maakte, toen ik halsoverkop aids doodverklaarde.

Tegen het eind was er ook voor ons ruimte onder Goudsmits boetekleed. Hij betrok ons bij een van zijn meest recente levenslessen: er is een weg terug na vooruitgang – iets wat Goudsmit lange tijd niet inzag. Progressie kan ongedaan worden gemaakt – levensverwachtingen kunnen ook dálen –, en in de nasleep van de coronacrisis zal blijken of zo’n terugslag wordt ingezet of niet. De cijfers zullen het uitmaken, aldus de wetenschapper – die daarvoor al ettelijke malen had verzucht dat hij als viroloog geen invloed heeft op het gedrag van mensen. Men notere: ons gedrag zal het uitmaken.

De kijker die een vlammend coronabetoog had verwacht, was tegen het eind al afgehaakt

Het gaf Abbring de gelegenheid haar gast de avond enigszins aan elkaar te laten knopen. De serendipiteit, de toevallige omstandigheden, de allesoverschaduwende omstandigheden waarin iemand kan verkeren en waar je geen invloed op hebt – ze kwamen samen in Goudsmits (voor zijn doen verrassend stellige) oproep om vooral véél meer bescherming te bieden aan de kwetsbare mensen die onevenredig hard door de coronacrisis worden getroffen in hun gezondheid, in hun opleiding en in de kansen die ze hebben.

Voor de kijker die had verwacht een vlammend betoog te horen over coronabeleid en de koers die de wereld op gaat, zal het waarschijnlijk te laat zijn geweest: die was al afgehaakt. Of dat erg is? Ik denk het niet – het past immers in die les die Goudsmit gedurende de avond in de praktijk bracht: antwoorden zíjn niet hapklaar, wetenschap is een grillige en complexe wereld, en experts zijn experts binnen hun eigen vakgebied, geen alwetende orakels.

 

Mail

Marte Hoogenboom (Amersfoort, 1994 en Amsterdam, 2019) was eindredacteur, toen adjunct-hoofdredacteur, toen hoofdredacteur, toen magazinechef en nu weer eindredacteur bij Hard//hoofd. Tussen het uitstellen door schrijft ze aan haar debuut, dat in 2041 verschijnt.

Bram Dirven is oud-chef Illustratie van Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Ik was elf

Ik was elf

In dit verhaal onderzoekt Jochum Veenstra waar de grens tussen fictie en werkelijkheid ligt voor kinderen. En tot welk punt kan je als ouder je zoon beschermen? Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem 1

Kun je liefde delen?

Marthe van Bronkhorst onderzoekt polyamorie: 'Als ik mijn hart versplinterd heb, kan ik het dan minder hard breken?' Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

[deadline verstreken] Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

[deadline verstreken] Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer