Een fotograaf deed onderzoek naar de Zweedse rassenbiologie." /> Een fotograaf deed onderzoek naar de Zweedse rassenbiologie." />
Asset 14

Michiel Brouwer

Hard//hoofd selecteert zorgvuldig uit een oerwoud aan mogelijkheden. In 'hard//hoofd kiest' wordt door de beeldredactie een relatief onbekende beeldend kunstenaar uitgelicht, wiens werk het volgens hard//hoofd de moeite waard is om te volgen. Deze keer fotograaf Michiel Brouwer uit Breda.

Michiel Brouwer (1985) las in een artikel in een Zweedse krant over Sami (een Scandinavisch oervolk) die het skelet van hun oma en opa terugeisten uit een archief. “Dat vond ik zo’n vreemd bericht”, zegt Brouwer in zijn atelier in Breda, “dat ik daar meer te weten over wilde komen.” Het resulteerde in een grootschalig fotografisch onderzoek met de titel Lapponensis - The influence of the Swedish race biology, dat gaat over de invloed van de Zweedse rassenbiologie op de Sami in Noord-Europa.

Michiel Brouwer

Doordat er nooit beelden bij het onderwerp van de Zweedse rassenbiologie zijn gemaakt, leeft het nauwelijks in Zweden, volgens Brouwer. “En hier in Nederland al helemaal niet. Tot op de dag van vandaag ontkent noch erkent de Zweedse regering wat de Sami is aangedaan, terwijl er genoeg bewijs voor is. Mijn doel is dat er beeld komt bij het verhaal van de geschiedenis van de Sami, zodat het publiek beseft hoe erg het is wat er is gebeurd in het verleden.”

Bijna vier jaar deed de in Alkmaar geboren Brouwer research naar de Sami, en hun geschiedenis, in Noord-Scandinavië. Hij begon het project aan het einde van zijn fotografiestudie aan de kunstacademie AKV|St. Joost in Breda. “Zweden was het eerste land ter wereld met een Rassenbiologisch Instituut dat onderzoek deed naar de verschillen tussen rassen. Ver voor de Tweede Wereldoorlog en nog eerder dan bijvoorbeeld Nazi-Duitsland. In Nederland zien wij Zweden als een voorbeeldstaat met zijn sociaal-democratische politiek, maar het land heeft ook een negatieve kant die nogal onderbelicht is.” Zweden was geen onbekende plek voor Brouwer. Zijn ouders, die er nog altijd wonen, namen hem er mee naar toe toen hij drie jaar oud was. In 2005 verhuisde hij terug naar Nederland om te studeren. “Voor mijn afstudeerproject heb ik een aantal maanden door Zweden gereisd. Om mensen te ontmoeten en onderzoek te doen in archieven. Ik wilde plekken fotograferen waarvan de overheid eigenlijk niet wilde dat ik er zou komen.”

Michiel Brouwer

Decennia lang nam de Zweedse overheid maatregelen met als doel om het Sami-ras te scheiden van het Arische Zweedse ras, legt Brouwer uit. Zo werden Sami mannen gecastreerd, gezinnen verplicht om te verhuizen en graven geplunderd om onderzoek te doen naar hun beenderen. “Ik heb beelden bij het verhaal gezocht, zodat bij een breder publiek bekend wordt dat de Sami lange tijd als tweederangs mensen werden gezien. Bovendien gebeurde dit allemaal met behulp van de wetenschap en waren het directe overheidsbesluiten, genomen door sociaal-democratische regering. Het stopte pas in 1958, toen het Rasbiologisch Instituut in Uppsala, nabij Stockholm, haar deuren sloot.”

Een voorbeeld van een plek waar Brouwer eigenlijk niet mocht komen, was de kelder van de universiteit van Stockholm waar lange tijd de beenderen lagen van tientallen overleden Sami mannen en vrouwen. “De eerste keer dat ik daar was, zei ik dat ik studeerde en even wilde rondneuzen. ‘Toevallig’ had ik een camera in mijn tas. Later hielp een contactpersoon mij om daar binnen te komen. In die kelders lagen tot kort geleden de beenderen van Sami die de opa of oma zijn geweest van mensen die nu nog leven. Veel van die beenderen zijn aan het begin van de twintigste eeuw door de rasbiologen geplunderd van begraafplaatsen. Nu zijn er Sami die deze beenderen terugeisen zodat hun voorouders alsnog een respectvolle begrafenis kunnen krijgen.”

Michiel Brouwer

“Doordat ik een soort van boers-noordelijk dialect spreek, maakte ik tijdens mijn reis door Zweden gemakkelijk contact met de lokale bevolking. Dat ik in mijn eentje in een oude Mercedesbus uit ’73 reisde, hielp ook. Vaak bleef ik langere tijd op één plek. Een keer bracht ik een week door bij hetzelfde gezin.” Dat Brouwer net als de Sami ook twee identiteiten met zich meedraagt, namelijk de Zweedse en de Nederlandse, zorgde er volgens hem voor dat mensen hem al snel vertrouwden. “Ik heb mij lang afgevraagd of ik Nederlander ben of een Zweed. Daardoor kon ik denk ik ook iets makkelijker doorvragen tijdens gesprekken met Sami. Ze wisten dat ik net als hen ook in twee culturen leef.”

Michiel Brouwer

Brouwer wil deze zomer een (foto)boek uitbrengen met de resultaten van zijn fotografisch onderzoek. Het idee is dat het boek kan worden uitgebreid op het moment dat er weer nieuwe ontwikkelingen zijn, legt hij uit. “De Zweedse staat neemt nog steeds geen grootschalige maatregelen om nu eens hélemaal uit te pluizen wat er precies is gebeurd in het verleden. Gooi die kelders open, bijvoorbeeld. Speel open kaart. Het is een soort van droom van mij dat, hoe cliché dat misschien ook klinkt, er een eindhoofdstuk in het boek komt dat gaat over het officiële besluit dat alle schedels en skeletten worden teruggegeven aan de Sami. Er liggen nog zo veel beenderen op een graf te wachten. Het lijkt mij bijvoorbeeld prachtig om een begrafenisstoet te fotograferen van een Sami familie die één van haar voorvaderen gaat herbegraven. Voorlopig zit dat er helaas niet in, ben ik bang.”

--
Bemachtig via Voordekunst een unieke publicatie, gesigneerd en wel.

Tekst door Quirinus Martijn

Mail

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer