Asset 14

Tante Ria

Familie Overdijk: Tante Ria 2

Afkomstig uit een klein gezin en opgegroeid zonder ooms of tantes, kreeg Ferry Wieringa er bij zijn trouwen een grote schoonfamilie bij. Het contact bleef met de jaren beperkt tot verjaardagen, huwelijken, ziekenbezoek en begrafenissen. Tot zijn vrouw besloot haar ooms en tantes te gaan tekenen. Vandaag verschijnt de (voorlopig) laatste aflevering.

Als (voorlopig) laatste in de rij ooms en tantes bezoeken Monica en ik tante Ria. Zij is een makkelijke prater:

‘Wij woonden vlakbij Lotte de Moed, die d’r kind door de ruit had gegooid. Een ander zat in het gevang.

Wat had ik toen graag géén meisje willen zijn.

Thuis was Piet wel intelligent maar hij werd gepest. Hij stotterde en kon zich moeilijk uiten. Wout kon ook niet goed meekomen. Moest hij het Weesgegroet opzeggen, dan stokte het. Hij kon het niet onthouden. Zo zielig. Dan werd pa boos op mij. Als ze “aso’s” riepen, dan gooide ik stenen. Ik heb een keer een juf aangevlogen. Ik sloeg d’r op.

Ik voelde heel sterk de behoefte te willen weten, dingen te snappen. Waarom de lucht blauw was bijvoorbeeld. Mijn zus Ali kon goed leren. Ze kon naar het gymnasium. Maar zij ging er niet tegenin toen mijn vader zei dat dat niet ging gebeuren. “Denk niet dat jullie ooit een kwartje worden.” Vrouwen moeten goed zijn in het huishouden en opvoeden. Dán vind je een goede man. Ik moest ook stoppen met school om thuis te helpen. Vrouwen werden anders behandeld, tweederangs. Wat had ik toen graag géén meisje willen zijn.

Maandag: wasdag, dinsdag: strijkdag, woensdag: gehaktballen draaien en daarna met mijn moeder op visite bij oma; donderdag werd ik voor een tientje ‘uitgeleend’ aan een vriendin van mijn moeder. Ik deed de badkamer, haalde het wasgoed door de wringer, hing – wel in een hoekje – het maandverband uit. Ik was veel met mijn moeder, maar ik kende haar niet. Ze zat onder de knoet en was zwijgzaam. Maar ze was ook niet heel snel van begrip. Als we over straat liepen, kon ik me daarvoor soms wel schamen. Dingen die ik meteen doorhad, snapte zij niet. Kreeg ik ook nog te horen: “Je bent in de huishouding net zo goed als je moeder.” Ik was veertien maar ik voelde me een oude, angstige vrouw.

Een jaar later ben ik, zonder het te zeggen, gaan solliciteren als telefoniste. Ik loog dat ik mijn school had afgemaakt, dat ik Frans en Engels sprak en werd aangenomen. De enige reden dat mijn vader het accepteerde was omdat het bij ‘het Rijk’ was. Ze hebben me beschaafd leren praten. “Het is ‘hij zegt dat’ en ‘een brood’ en niet: hij ‘zeje’ dat en ‘broje’. Op mijn negentiende trouwde ik met Jan, een Surinamer. Op onze trouwdag zei mijn vader: “Je kan nog terug.” Donkere mensen vond men eng. Dat hij anders was, trok mij juist aan. Mijn vader dacht dat mijn kinderen gepest zouden worden. “Je kan nog terug.” Ik vond dat heel erg dat hij dat zei.

Maar Jan keek wel erg graag naar andere vrouwen. Ook dacht hij net als mijn vader: een vrouw moet schoonmaken en opvoeden.

Waren mijn omstandigheden anders geweest dan was ik misschien arts geworden.

Na zeventien jaar ben ik gescheiden. Moest ik ineens als alleenstaande moeder geld gaan verdienen. Wat kon ik? Schoonmaken, ja. Ik heb toen mijn mavodiploma gehaald en ben een opleiding tot verpleegkundige gaan volgen. Mijn meiden doen het hartstikke goed. Het heeft me jaren gekost om te beseffen dat er geen regels zijn. Je maakt die zelf. Of niet. Maar als iemand met dure woorden gaat strooien – zet een bekakte stem op: ”Ja ik heb een broer die gynaecoloog is…” – maakt dat mij nog steeds onzeker.

Aan het eind van zijn leven ging ik eens per week bij mijn vader langs. We hadden gesprekken. Hij vertelde dat hij zo veel kinderen had omdat boven zijn bed een kruis hing. Als hij met moeder vree, zei een stem dat hij zijn zaad niet mocht verspillen. En schijnbaar was zij ook heel vruchtbaar. Hij was bang voor de pastoor, voor alle mensen met autoriteit. Er waren veel kinderen, te veel. Op zijn sterfbed zei hij tegen me: “Ik heb slechte dingen gedaan.” Had hij ook, maar ik vertelde dat er aan de andere kant voor iedereen een hand wacht. Als hij de ene zou loslaten, zou de andere hem pakken.

Ik heb me tegen hem afgezet. Ik was als de dood voor hem. Die blauwe ogen. Ik heb hem lang niet gekend. Hij kwam uit een gezin van negentien. Hij was de oudste. Hij deed vaak alsof hij alles wist maar als ik mijn meetkunde niet snapte, dan zei hij: “Wat een onzin. Dit heb je voor het huishouden niet nodig.” Hij zal hebben gedacht: als ik maar streng ben dan houd ik orde. Op verjaardagen hebben we het er als broers en zussen tegenwoordig vaker over. De anderen zeggen nu ook dat hij niet zo aardig kon zijn.’

Als Monica en ik ons klaar maken voor vertrek, komt Ria nog met een pop aanzetten. Ze heeft hem met opruimen gevonden. De pop is gehavend, toegetakeld, bekrast, haar ogen zijn eruit gelepeld. Met een blik vol genegenheid kijkt Ria naar de noodlottige. ‘Als driejarige heb ik deze gekregen. Zij was arts of psycholoog, hij professor. Ze had lang blond haar, ze woonden in de bossen. Zij knuffelde me veel. Ze hadden geen kinderen. Ik was bij hun om te herstellen van een operatie. Het was een mooi huis, groot, licht, met van dat visgraatparket. Toen ik na een jaar naar huis ging, werd ik gebracht door een chauffeur in livrei. Ik kon met mes en vork eten. Waren mijn omstandigheden anders geweest dan was ik misschien arts geworden.’

‘Familie Overdijk’ van Monica Overdijk (www.monicaoverdijk.nl) was tot 17 juni te zien in Amsterdam-West in de etalages van ‘Kunsttraject’ in de Dirk Hartoghstraat 41 en 45; Van Heemskerckstraat 42 en 46; Roggeveenstraat 109 en 165.

Mail

Ferry Wieringa (1975) schrijft over ogenschijnlijk onbeduidende levens en plekken. In zijn verhalen spelen figuranten de hoofdrol en schuift de achtergrond naar het voorplan.

Monica Overdijk is beeldend kunstenaar.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer