Asset 14

Tante Ria

Familie Overdijk: Tante Ria 2

Afkomstig uit een klein gezin en opgegroeid zonder ooms of tantes, kreeg Ferry Wieringa er bij zijn trouwen een grote schoonfamilie bij. Het contact bleef met de jaren beperkt tot verjaardagen, huwelijken, ziekenbezoek en begrafenissen. Tot zijn vrouw besloot haar ooms en tantes te gaan tekenen. Vandaag verschijnt de (voorlopig) laatste aflevering.

Als (voorlopig) laatste in de rij ooms en tantes bezoeken Monica en ik tante Ria. Zij is een makkelijke prater:

‘Wij woonden vlakbij Lotte de Moed, die d’r kind door de ruit had gegooid. Een ander zat in het gevang.

Wat had ik toen graag géén meisje willen zijn.

Thuis was Piet wel intelligent maar hij werd gepest. Hij stotterde en kon zich moeilijk uiten. Wout kon ook niet goed meekomen. Moest hij het Weesgegroet opzeggen, dan stokte het. Hij kon het niet onthouden. Zo zielig. Dan werd pa boos op mij. Als ze “aso’s” riepen, dan gooide ik stenen. Ik heb een keer een juf aangevlogen. Ik sloeg d’r op.

Ik voelde heel sterk de behoefte te willen weten, dingen te snappen. Waarom de lucht blauw was bijvoorbeeld. Mijn zus Ali kon goed leren. Ze kon naar het gymnasium. Maar zij ging er niet tegenin toen mijn vader zei dat dat niet ging gebeuren. “Denk niet dat jullie ooit een kwartje worden.” Vrouwen moeten goed zijn in het huishouden en opvoeden. Dán vind je een goede man. Ik moest ook stoppen met school om thuis te helpen. Vrouwen werden anders behandeld, tweederangs. Wat had ik toen graag géén meisje willen zijn.

Maandag: wasdag, dinsdag: strijkdag, woensdag: gehaktballen draaien en daarna met mijn moeder op visite bij oma; donderdag werd ik voor een tientje ‘uitgeleend’ aan een vriendin van mijn moeder. Ik deed de badkamer, haalde het wasgoed door de wringer, hing – wel in een hoekje – het maandverband uit. Ik was veel met mijn moeder, maar ik kende haar niet. Ze zat onder de knoet en was zwijgzaam. Maar ze was ook niet heel snel van begrip. Als we over straat liepen, kon ik me daarvoor soms wel schamen. Dingen die ik meteen doorhad, snapte zij niet. Kreeg ik ook nog te horen: “Je bent in de huishouding net zo goed als je moeder.” Ik was veertien maar ik voelde me een oude, angstige vrouw.

Een jaar later ben ik, zonder het te zeggen, gaan solliciteren als telefoniste. Ik loog dat ik mijn school had afgemaakt, dat ik Frans en Engels sprak en werd aangenomen. De enige reden dat mijn vader het accepteerde was omdat het bij ‘het Rijk’ was. Ze hebben me beschaafd leren praten. “Het is ‘hij zegt dat’ en ‘een brood’ en niet: hij ‘zeje’ dat en ‘broje’. Op mijn negentiende trouwde ik met Jan, een Surinamer. Op onze trouwdag zei mijn vader: “Je kan nog terug.” Donkere mensen vond men eng. Dat hij anders was, trok mij juist aan. Mijn vader dacht dat mijn kinderen gepest zouden worden. “Je kan nog terug.” Ik vond dat heel erg dat hij dat zei.

Maar Jan keek wel erg graag naar andere vrouwen. Ook dacht hij net als mijn vader: een vrouw moet schoonmaken en opvoeden.

Waren mijn omstandigheden anders geweest dan was ik misschien arts geworden.

Na zeventien jaar ben ik gescheiden. Moest ik ineens als alleenstaande moeder geld gaan verdienen. Wat kon ik? Schoonmaken, ja. Ik heb toen mijn mavodiploma gehaald en ben een opleiding tot verpleegkundige gaan volgen. Mijn meiden doen het hartstikke goed. Het heeft me jaren gekost om te beseffen dat er geen regels zijn. Je maakt die zelf. Of niet. Maar als iemand met dure woorden gaat strooien – zet een bekakte stem op: ”Ja ik heb een broer die gynaecoloog is…” – maakt dat mij nog steeds onzeker.

Aan het eind van zijn leven ging ik eens per week bij mijn vader langs. We hadden gesprekken. Hij vertelde dat hij zo veel kinderen had omdat boven zijn bed een kruis hing. Als hij met moeder vree, zei een stem dat hij zijn zaad niet mocht verspillen. En schijnbaar was zij ook heel vruchtbaar. Hij was bang voor de pastoor, voor alle mensen met autoriteit. Er waren veel kinderen, te veel. Op zijn sterfbed zei hij tegen me: “Ik heb slechte dingen gedaan.” Had hij ook, maar ik vertelde dat er aan de andere kant voor iedereen een hand wacht. Als hij de ene zou loslaten, zou de andere hem pakken.

Ik heb me tegen hem afgezet. Ik was als de dood voor hem. Die blauwe ogen. Ik heb hem lang niet gekend. Hij kwam uit een gezin van negentien. Hij was de oudste. Hij deed vaak alsof hij alles wist maar als ik mijn meetkunde niet snapte, dan zei hij: “Wat een onzin. Dit heb je voor het huishouden niet nodig.” Hij zal hebben gedacht: als ik maar streng ben dan houd ik orde. Op verjaardagen hebben we het er als broers en zussen tegenwoordig vaker over. De anderen zeggen nu ook dat hij niet zo aardig kon zijn.’

Als Monica en ik ons klaar maken voor vertrek, komt Ria nog met een pop aanzetten. Ze heeft hem met opruimen gevonden. De pop is gehavend, toegetakeld, bekrast, haar ogen zijn eruit gelepeld. Met een blik vol genegenheid kijkt Ria naar de noodlottige. ‘Als driejarige heb ik deze gekregen. Zij was arts of psycholoog, hij professor. Ze had lang blond haar, ze woonden in de bossen. Zij knuffelde me veel. Ze hadden geen kinderen. Ik was bij hun om te herstellen van een operatie. Het was een mooi huis, groot, licht, met van dat visgraatparket. Toen ik na een jaar naar huis ging, werd ik gebracht door een chauffeur in livrei. Ik kon met mes en vork eten. Waren mijn omstandigheden anders geweest dan was ik misschien arts geworden.’

‘Familie Overdijk’ van Monica Overdijk (www.monicaoverdijk.nl) was tot 17 juni te zien in Amsterdam-West in de etalages van ‘Kunsttraject’ in de Dirk Hartoghstraat 41 en 45; Van Heemskerckstraat 42 en 46; Roggeveenstraat 109 en 165.

Mail

Ferry Wieringa (1975) schrijft over ogenschijnlijk onbeduidende levens en plekken. In zijn verhalen spelen figuranten de hoofdrol en schuift de achtergrond naar het voorplan.

Monica Overdijk is beeldend kunstenaar.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer