Asset 14

Oom Frits

Familie Overdijk: Oom Frits 1

Afkomstig uit een klein gezin en opgegroeid zonder ooms of tantes, kreeg Ferry Wieringa er bij zijn trouwen een grote schoonfamilie bij. Het contact bleef met de jaren beperkt tot verjaardagen, huwelijken, ziekenbezoek en begrafenissen. Tot zijn vrouw besloot haar ooms en tantes te gaan tekenen. Zes weken lang verschijnt elke dinsdag een verhaal.

‘Hoe mijn vader het voor elkaar kreeg weet ik niet, maar we waren niet arm. We hadden een normaal huis en te eten. Speelde hij op een bruiloft en waren er broodjes over, dan vroeg hij of hij die mocht meenemen. Aten wij de volgende dag mooi kadetjes met rosbief. Ik ging ook vissen met pa. Hij kon goed vissen. Als ik niks ving, vond ik het ook prima: lekker bij het water, het uitzicht, de frisse wind.’

Frits en Carla wonen in een groen en rustig dorp, vijftien kilometer buiten de stad waar de rest van de familie woont. De busrit voert langs een rivier waaraan oude boerderijen en fabrieken staan. Hun rijtjeshuis staat in een straat waar twee auto’s geparkeerd staan. Frits doet open.

Carla – verzorgende in een verpleegtehuis – zit op de bank tv te kijken. Frits is met pensioen. Een paar keer zal hij herhalen dat hij ‘alle tijd van de wereld heeft’. In de woonkamer: foto’s van de kinderen en katten, op tafel een vissenkom met goudvissen. Er staat een modelbouwschip en er hangt een schilderij, beide van oom Wim. In de kamer tikken zes antieke klokken. Carla: ‘Willen jullie een bakkie thee? Frits, maak jij even thee? Ik wil wel koffie.’ Frits schuifelt moeizaam naar de keuken. Hij draagt orthopedische schoenen.

Carla: ‘Leuk hoor, dat project van jullie met verhalen over vroeger. Je vergeet anders een hoop.’

Op verjaardagen bij mijn schoonouders zijn ze er altijd, maar ze zitten wat terzijde. Carla laat zich echter wel horen: ‘Hé Fer, wat zien ik? Word jij kaa-hal? MONICA, HEB JE HET GEZIEN? DAT-IE KAAL WORDT.’ Frits – pantoffels aan, in zijn eeltige hand een shagje, zijn krullerige haar strak achterover gekamd – zit er stilletjes naast.

Ik: ‘Ik herinner me dat je altijd pantoffels droeg.’

‘Vanwege mijn voeten. Als kind zijn die gebroken geweest en nooit goed gezet. Was het net gedaan, ging die dokter met zijn vinger ertussen voelen. Dan trok ik ze terug – ik verdroeg het niet als ze aan mijn voeten zaten. Ik heb nu die schoenen, maar echt helpen doen ze niet.’

Ik: ‘Je mist ook een vinger.’

‘Op mijn tiende klom ik achter wat jongens aan een muurtje op. Ik dacht: dat kan ik ook. Maar toen ik erop zat, viel die muur om. Mijn hand hebben ze kunnen redden maar die vinger moest eraf. Op mijn achttiende ben ik ook nog door een dronken automobilist van mijn sokken gereden: elleboog gebroken.’

Carla luistert en eet ondertussen schoolkrijtjes uit de snoepschaal. ‘En je oren…’

‘Ik heb te nauwe gehoorgangen en daardoor raakten als kind mijn oren vaak verstopt.

'Ze dachten dat ik niet kon leren, maar ik was doof.'

Die werden uitgespoten maar dat water bleef achter en zorgde ervoor dat ik chronische oorontsteking had. Mijn gehoorbeentjes zijn toen beschadigd. Op mijn achtste werd ik daaraan geopereerd. Terug in de klas hoorde ik nog weinig. Ik vroeg een jongen: “Wat zegt de juf, wat zegt ze?” Dacht zij dat ik niet oplette en kreeg ik een klap precies op mijn oor. Zij is wel ontslagen maar die operatie kon weer opnieuw.’

Carla: ‘Je had eigenlijk naar een speciale school gemoeten.’

‘Ze dachten dat ik niet kon leren, maar ik was doof. Ik heb de lagere school niet afgemaakt maar kon toch naar de ambachtsschool.’ Daar bleek metaal bewerken Frits goed af te gaan. ‘Ben ik dat gaan doen.’

Op zijn veertiende werkte hij in een fabriek. ‘Daar heb ik bij een ongeluk mijn enkel gebroken. Is ook nooit goed naar gekeken.’

De klokken tikken, de vissen zwemmen hun rondjes.

Carla: ‘Ik heb trek.’ Even later zit ze met twee bruine boterhammen en een glas melk aan tafel. ‘Moet jij niks eten, Frits?’

‘Neuh, dadelijk.’

Als enige van alle broers moest Frits in dienst. ‘Ik werd gek genoeg goedgekeurd. Ik verdiende in de fabriek 900 gulden, maar in dienst slechts 200 per maand. Ik moest me wassen met koud water en kreeg alleen maar suiker op mijn brood.

'Aangenaam, majoor Speknek.'

De hoge piefen kregen wel kaas en worst. Na zoveel maanden wilde ik ook wel eens een plakje kaas. Ik naar de balie: “Is er ergens nog kaas te krijgen?” Was er niet, aldus de kok. Maar toen ik zat, kwam hij aanzetten met een schaal vol. “Hier zeikerd.” Maar ik hoefde maar één plakje…’

‘Ook was er eens een majoor die zei: “Zeg, rooie stier…”’

Carla: ‘Rooie stier? Grappig, die kende ik niet.’

‘Ik werd op school al gepest met mijn haar. Ik liep toen weg. Dat zei mijn vader ook: “Loop jij maar weg.” Maar die dag zei ik: “Aangenaam, majoor Speknek.” Iedereen in een deuk, maar ik kreeg straf. Terwijl hij míj uitschold… Was blij toen ik eruit kon. Kreeg ik ten minste weer kaas op mijn brood.’

Frits keerde terug bij de fabriek maar daar wilden ze hem niet meer. ‘Dat klopte niet. Ze wisten dat ik zou terugkomen. Ik kon er uiteindelijk aan de slag als kraanmachinist. Dat was niet zwaar, lekker op mezelf, de anderen onder je aan het werk en als ze me nodig hadden, riepen ze: “Rooie” en dan kwam ik.’

Hij woonde tot zijn zevenendertigste thuis. ‘Ik was vrijgezel, mijn vader was overleden en mijn moeder leed aan Parkinson en had verzorging nodig. Ik was inmiddels werkloos en heb haar, met mijn zussen, tot aan haar dood verzorgd.’ Daarna moest hij weer gaan werken. ‘De zorg leek de Sociale Dienst wel wat. Vond ik in principe een logische keuze.’ Hij werd in een verzorgingshuis aangenomen als medewerker facilitaire dienst. Hier ontmoette hij Carla.

Achter de vitrage rijdt een witte bestelbus de straat in. Carla kijkt op. ‘Hiernaast zal wel weer wat besteld hebben maar ze zijn er niet, hun auto is weg. Zal ie zo wel hier aanbellen.’ Even later: de deurbel. Terwijl Carla met de bezorger in gesprek is, vertelt Frits dat hun dochter met haar tweede studie in Wageningen bezig is. Met Marcel (27) gaat het nu ook goed maar hij woonde aanvankelijk nog thuis en had geen werk. ‘Hij heeft nu een nette woning en een baan bij PostNL.’

Carla loopt binnen. ‘Was voor de buren.’

‘Aha,’ reageert Frits.

‘Familie Overdijk’ van Monica Overdijk (www.monicaoverdijk.nl) is tot 17 juni te zien in Amsterdam-West in de etalages van ‘Kunsttraject’ in de Dirk Hartoghstraat 41 en 45; Van Heemskerckstraat 42 en 46; Roggeveenstraat 109 en 165. Toegang vrij, dag en nacht te bezoeken.

Mail

Ferry Wieringa (1975) schrijft over ogenschijnlijk onbeduidende levens en plekken. In zijn verhalen spelen figuranten de hoofdrol en schuift de achtergrond naar het voorplan.

Monica Overdijk is beeldend kunstenaar.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Ik was elf

Ik was elf

In dit verhaal onderzoekt Jochum Veenstra waar de grens tussen fictie en werkelijkheid ligt voor kinderen. En tot welk punt kan je als ouder je zoon beschermen? Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem 1

Kun je liefde delen?

Marthe van Bronkhorst onderzoekt polyamorie: 'Als ik mijn hart versplinterd heb, kan ik het dan minder hard breken?' Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

[deadline verstreken] Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

[deadline verstreken] Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer