De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Mark ergert zich aan de buitenlandse bemoeienis met Zwarte Piet. Met het in de ban doen van racistische karikaturen is niet ineens racisme de wereld uit.
Weinig doet het vuurtje rondom Zwarte Piet hoger oplaaien dan buitenlandse bemoeienis met onze Hollandse traditie. Dat was zo na het VN-rapport, na de documentaire Zwart als roet van Sunny Bergman en dat was deze week zo naar aanleiding van de CNN-docu Blackface van de Amerikaan Roger Ross Williams.
Williams onthult naar eigen zeggen ons ‘het smerige geheimpje’ en hoopt dat we ons zullen schamen. Ook verwacht hij dat het economische gevolgen voor Nederland zal hebben nu hij ons ‘geheim’ bekend heeft gemaakt. Dit laatste lijkt me nogal overtrokken. In 2013 verscheen bijvoorbeeld een mooi opinieartikel van Arnon Grunberg over Zwarte Piet in de NY Times, maar toen interesseerde het Amerika blijkbaar nog niet.
Ook ik erger me aan de buitenlandse bemoeienis met het Sinterklaasfeest. Het maakt daarbij niet uit dat ik het inhoudelijk wel met ze eens ben, ik wil ze er niet over horen. Want zijn Nederlanders racistischer dan inwoners van andere landen? Lijkt me niet.
Deze week kwam er iets opvallends op mijn Facebooktijdlijn voorbij. Een plaatje van een zwart mannetje met rode lippen en een pot jam. ‘Press like if you think this is NOT a racist post.’ Het had op dat moment 697.126 likes. Het vrolijke poppetje is een golliwog, en komt uit een Brits kinderboek uit 1895. Het werd destijds een grote hit in de vorm van poppen en speelgoed, en het werd de mascotte van de jamfabrikant Robertson’s.
De golliwog werd vanaf de jaren ‘80 steeds vaker als racistisch aangemerkt. Robertson’s besloot in 2001 echter om Golly de golliwog als mascotte te vervangen vanwege een gebrek aan naamsbekendheid. Van enig verband met racisme was volgens het bedrijf geen sprake. Een aantal jaar later was de publieke opinie veranderd. In 2009 bleek dat er golliwogpoppen te koop waren in de souvenirwinkel van koninklijk landgoed Sandringham. Koningin Elizabeth moest zich toen publiekelijk verontschuldigen.
Maar zoals het genoemde Facebookbericht aantoont, is niet iedereen het ermee eens dat de golliwog een racistisch fenomeen is. Veel Engelsen wilden de traditie behouden: `Een golliwog is een sprookjesfiguur voor kinderen!’ `Een golliwog is helemaal niet gebaseerd op zwarte mensen, maar oorspronkelijk gewoon gemaakt van vieze lappen!’ Klinkt dit bekend?
De golliwog en Zwarte Piet kunnen beide gezien worden als racistische karikaturen. Wanneer je dit aan iedereen uitlegt conditioneer je mensen bepaalde symbolen te associëren met racisme, maar bestrijd je nog niet per se racisme zelf. Het is symptoombestrijding. Dit moet uiteraard gebeuren, maar daarmee zijn we er nog niet.
Ik keek Zwart als roet nog eens terug. Sunny Bergman confronteert nietsvermoedende Londenaren in een park met Zwarte Piet. Ze vertonen ontwijkend gedrag, boosheid, maar kunnen niet uitleggen waaróm. Zij zien niet Zwarte Piet, maar de golliwog, waar zij zich voor hebben leren schamen. Eerst voelde ik ergernis, nu sympathie. Dit zijn wij in de toekomst. Deze mensen speelden vroeger met een golliwog-pop of aten jam uit een foute pot. Zo kijken wij over een paar jaar terug op Zwarte Piet. In schaamte. Maar of we dan ook minder racistisch geworden zijn is de vraag.
