Asset 14

Zit pop in het slop? Interview met Simon Reynolds

In zijn boek Retromania: Pop Culture’s Addiction to Its Own Past (2011) weet de Britse journalist en auteur Simon Reynolds de tijdgeest perfect te vangen. Meer dan ooit recyclen we met z’n allen het verleden, beweert hij. Niet alleen in de popmuziek, ook in de politiek. Maar er gloort hoop, in de vorm van dubstep en nowism: "Dat is de viering van het moment zelf, alsof er buiten het hier en nu niets is."

Zou Reynolds vandaag, ruim een jaar na publicatie, iets veranderen aan zijn boek? "Meer aandacht besteden aan dubstep. Dat genre was, toen ik Retromania schreef, nog niet zo populair als nu." De schrijver neemt een slok van zijn koffie. Hij sluit heel kort de ogen, buigt zijn lichaam naar voren, zoekt naar woorden. "Dubstep was een klein, afgebakend genre binnen het spectrum van de elektronische dansmuziek, met eigen regels. De doorbraak in de VS heeft het uit de eigen habitat gehaald. Het geluid is nu immens populair en je hoort het overal terug. Ja, er wordt teruggegrepen op rave, jungle en UK garage, maar de bass sound is nieuw."

Popmuziek en culturele vernieuwing zijn de thema’s die steevast terugkeren in het werk van Simon Reynolds (Londen, 1963). In Retromania: Pop Culture’s Addiction to Its Own Past is hij buitengewoon kritisch over de hedendaagse popcultuur: ze leidt aan een chronisch gebrek aan vernieuwingskracht. Het schaamteloze teruggrijpen op het eigen verleden, is daarvan een indicatie. Natuurlijk, nostalgie is altijd een belangrijk thema geweest in de popcultuur. Maar tegenwoordig zijn ook de bastions van vooruitgang ermee besmet, beweert Reynolds. Die bastions beschreef hij de afgelopen vijfentwintig jaar uitgebreid. In zijn boeken Blissed Out (1990), Energy Flash (1998) en Rip It Up and Start Again (2005) onderzocht hij respectievelijk britpop, techno- en rave-cultuur, en postpunk. Die stromingen hebben ooit de grenzen verlegd. Hielden de wereld een spiegel voor, al was het indirect. Nu is popcultuur als de collectie van veel musea geworden: iets van vroeger. De pop die de huidige generatie muzikanten maakt, klinkt als muziek uit de tijd waarin zij nog niet geboren waren. Een ongezonde fascinatie met het verleden, meent Reynolds.

ROMANTISCHE INBORST

"Soms kan ik nogal kritisch zijn", lacht hij. Die houding leverde hem al de nodige kritiek op. Zeker na zijn stellingname in Retromania: "Het boek heeft aardig wat negatieve kritieken gekregen. In de Duitse versie, die later dit jaar verschijnt, voeg ik een hoofdstuk toe om die te pareren." Het belangrijkste deel van de kritiek is terug te voeren op Reynolds’ idee van originaliteit: "Dat wordt tegenwoordig gezien als een ouderwets idee, een mythe. In dat extra hoofdstuk zoek ik uit waarom mensen dat vinden. Ik ben opgegroeid in een tijd waarin er geloof was in vooruitgang. Die modernistische visie wordt nu naïef en romantisch gevonden." Lachend: "Ik hou juist een pleidooi voor het romantische!"

Natuurlijk, Reynolds begrijpt waar dat verzet tegen zijn originaliteitsbeginsel vandaan komt. Nochtans heeft hij er zopas, tijdens zijn lezing over Do It Yourself-cultuur op het Incubatefestival in Tilburg, flink de vloer mee aangeveegd. Reynolds sprak met minachting over het neutrale karakter dat DIY tegenwoordig heeft. Zonder doel, zonder ideaal, is cultuur overgeleverd aan de regels van het neoliberalisme, legde hij uit. Internet lijkt ogenschijnlijk een netwerk, maar is dat niet. De machtsrelaties zijn er net zo hiërarchisch als in de niet-digitale wereld. Zo kan iedereen vrijelijk z’n eigen gang gaan, zonder echt iets te veranderen.

"Dat bedoel ik niet cynisch", nuanceert Reynolds nu op de rustige binnenplaats van Theater De NWE Vorst, waar de lezing plaatsvond. "Het is mijn taak als journalist om uitermate kritisch te zijn en continu op zoek te gaan naar vernieuwing." Dat doet de Brit door dwarsverbanden in de maatschappij bloot te leggen en de ontwikkeling van popcultuur in een bredere ontwikkeling te plaatsen. Die aanpak is zijn handelsmerk geworden. In Retromania haalt hij er onder meer de theorie van Fredric Jameson over de postmoderne conditie bij, om onze hang naar het verleden te verklaren. "Je hoort het verleden niet alleen terug in popmuziek", legt hij uit. "In mijn boek beperk ik me tot cultuur, maar ook in de politiek is er sprake van nostalgie."

RETROPOLITIEK

Reynolds woont al jaren in de VS en volgt de Amerikaanse politiek op de voet. "Er is duidelijk sprake van een politieke deadlock. Laatst zag ik op tv een congres van de Republikeinen. Niet alleen de ideeën, maar ook de kleding leek zo uit de jaren 1950 te komen. Alsof ik zat te kijken naar een aflevering van de serie Mad Men. Een paar dagen later zag ik een congres van de Democraten, waar Bill Clinton een retrospeech hield en de deelnemers qua kleding zo uit de jaren 1990 weggelopen leken. Dat de Republikeinen koketteren met het verleden? Dat is logisch; Ronald Reagan wilde ook altijd al terug. Maar de Democraten? Het enige verschil tussen de twee is hoever ze terug willen."

"Laatst zag ik op tv een congres van de Republikeinen. Alsof ik zat te kijken naar een aflevering van de serie Mad Men"

Politiek biedt geen geloof meer in de toekomst, verzucht Reynolds, en dat is een slechte ontwikkeling. Ook popcultuur, vroeger niet te beroerd voor een kritische noot, zwelgt in het eigen verleden. Ze biedt dus geen hoop meer, ze bedwelmt alleen maar. En daar komt nog bij dat popmuziek tegenwoordig overal en altijd verkrijgbaar is. Voor een tiener zijn The Black Keys en The Who allebei bands die rammelende garagerock maken. "Door de beschikbaarheid vallen historische connotaties weg. Iets wat voor het oprapen ligt én niet anders klinkt dan wat er nu wordt gemaakt, kan niet oud zijn, toch? Eigenlijk doet het er niet meer toe of het oud is."

In zijn boek haalt Reynolds een paar keer de theorie van Walter Benjamin aan. Diens idee dat de aura verdwijnt door mechanische reproductie, kan je doortrekken naar een volgende fase: die van digitale reproductie, waarin de historische context er niet meer toe doet. "Zo wordt het hele verleden geplunderd, en dat schuift steeds dichterbij. Zelfs de jaren 1990 en het begin van deze eeuw zijn niet langer veilig."

ANALOOG VERSUS DIGITAAL

Digitale media hebben in die ontwikkeling een belangrijke rol gespeeld, meent Reynolds: "Met analoge instrumenten kan je nooit iets voor honderd procent kopiëren: door de klankkleur en de manier van spelen, klinkt de kopie toch altijd net anders dan het origineel. De evolutie van muziek is daar voor een deel aan te danken. Zo ontstond variatie." Er is nog een belangrijk verschil tussen analoge en digitale media. Analoog dwingt om keuzes te maken. Wie maar vierentwintig foto’s kan maken én betaalt voor de ontwikkeling van de beelden, gaat voorzichtiger te werk. Bij digitale media is dat niet het geval.

Dat is niet per definitie een slechte ontwikkeling, nuanceert Reynolds, maar we weten nog niet precies wat de effecten op langere termijn zijn. "Mijn zoon van dertien heeft een heel ander gevoel van ruimte dan ik. Dat viel me op toen we van New York naar Los Angeles verhuisden. Hij bleef via het internet contact houden met zijn vrienden in New York. Daardoor heeft hij moeite om betekenisvolle relaties aan te gaan met zijn nieuwe omgeving." Vroeger werd je bevriend met mensen die fysiek aanwezig waren, legt Reynolds uit: "Je deelde misschien niet veel met de buurjongen, maar hij was er wel om voetbal mee te spelen. Zo ontstonden vriendschappen. Nu zoek je vrienden die jouw interesses delen, maar je weet niet hoe ze eruitzien."

We weten nog niet genoeg over hoe informatietechnologie ons leven beïnvloedt, maar dat de invloed groot is, staat voor Reynolds vast: "Er groeit nu een generatie op voor wie het digitale leven normaal is. Onlangs ging ik naar een groot popfestival met mijn nichtje van zeventien. Zij bleef de hele tijd twitteren. Ze was niet alleen aanwezig op het festival, maar ook actief in haar virtuele netwerk. Zo hield ze iedereen op de hoogte. Op het terrein zag je een ontelbaar aantal minipodia: mensen die de optredens documenteerden met hun mobiele telefoons. Je moet immers bewijzen dat je er geweest bent. Maar het meest opvallende vond ik het geluid. Dat klonk in mijn analoge oren echt heel slecht en plat. Het stond zo hard: alsof iemand van iPod-dopjes enorme luidsprekers had gemaakt. Je kon er niet aan ontsnappen; mijn oren werden er moe van. Op een achterafpodium draaide iemand vinyl: daar zat dus wel diepte en nuance in het geluid." Reynolds hoort zichzelf bezig en moet lachen: "Ach, gezeur van een oude man. Ik ken het analoge leven nog en weet wat er verloren is gegaan, de jongste generatie weet niet beter."

LEEG EN BETEKENISLOOS

Waarom is popcultuur anno 2012 dan zo zoekend? Welke behoefte bevredigt het graaien in het verleden? "Vergeet niet dat we nu in de toekomst leven die door techno is voorspeld", doceert Reynolds. Zo grijpt de Britse dubstep-producer Zomby opzichtig terug naar de hoogtijdagen van de rave-cultuur aan het begin van de jaren 1990: "Een interessante figuur. Aan de ene kant is hij een getalenteerd producer en doet hij echt nieuwe dingen, aan de andere kant blijft hij hangen in een soort pastiche. Als geen ander vangt hij de euforie en de spanning, het geloof in de toekomst van rave, drum-‘n-bass en UK-garage. Maar het blijft pastiche en het is ironisch, al weet ik niet of hij zich daar zelf van bewust is."

De ideologie van rave in de jaren negentig was futurisme, benadrukt Reynolds. Er heerste een opgewonden idee van een mooie toekomst. Techno als avant-garde. Zo’n muziekstroming is nu lastig voor te stellen, geeft hij toe. Al voelt dubstep goed. Vreemd goed. "De basis van het genre komt uit het softwarepakket Massive van Native Instruments. Dat zorgt per definitie al voor een bepaalde voorspelbaarheid, al kan je daar creatief mee omgaan. Dubstepis creativiteit binnen een bepaalde set grenzen en sofware-instellingen."

"We leven nu in de toekomst die door techno is voorspeld"

We leven nu in de toekomst leven die door techno is voorspeld. De Amerikaanse producer Skrillex levert het bewijs. Zijn muziek is hectisch en luid en springt van de hak op de tak. "Heel interessant hoe hij speelt met tempo en euforie. Het maakt zijn muziek uitdagend. Zijn liveshow is groots, met enorme visuals en videoschermen. Zijn muziek is ontzettend hard en dat staat in contrast met hoe hij overkomt: als een hele aardige, nogal nerdy vent. Dat geeft zijn shows iets liefs. De positieve energie is voelbaar, al is wat hij doet volstrekt leeg en betekenisloos", vertelt Reynolds enthousiast. De banden met het verleden zijn er wel, maar door de naïviteit en het overdonderende effect vallen ze niet meer op.

Dat kenmerkt ook steeds meer Intelligent Dance Music (IDM), vertelt Reynolds. "De nieuwe ideologie van dat soort elektronische dansmuziek is nowism. Het is de viering van het moment zelf. Alsof er buiten het hier en nu niets is. Dat is een naïeve manier om tegen de realiteit aan te kijken, maar ik vind die een stuk verfrissender dan dat dwangmatige teruggrijpen."

Verfrissend of niet, verdrinken in het nu, is niet bepaald een goede basis voor een kritische houding tegenover de maatschappij waarin we leven. Reynolds knikt: "Daar zit wat in, ja. Die gedachtegang ligt in de lijn van de denkers van de Frankfurter Schule. Ik heb niet veel gelezen van Theodor Adorno, maar zijn stukken over muziek zijn interessant. Mensen hebben het steeds over zijn aversie tegen jazz, maar hij heeft ook nooit echte jazz gehoord, alleen swingbands. Adorno’s idee dat popmuziek is opgebouwd uit vervangbare delen, zoals een motor van een auto, is in elk geval werkelijkheid geworden. Luister nu gewoon naar de radio: de beats zijn gestandaardiseerd, de melodieën inwisselbaar, de trucjes herkenbaar. En Autotune is helemaal Adorno. Wat Adorno van dubstep zou vinden? Geen idee."

-----

Theo Ploeg is socioloog, journalist en bovenal popjunkie. Hij woont en werkt afwisselend in Heerlen en Amsterdam. De illustratie werd gemaakt door Marijn Dionys. Dit artikel werd ook geplaatst op Rekto:verso, tijdschrift voor cultuur en kritiek.

Mail

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Witte tranen

Witte tranen

Vaak kan geconfronteerd worden met een racistische misstap veel losmaken in witte vrouwen. Waar komt dat door? Fleur den Boer onderzocht het perfectionisme van witte vrouwen en hoe zogeheten 'witte tranen' racisme in de hand werken. Lees meer

Stieren en vrouwen hebben iets gemeen

Stieren en vrouwen hebben iets gemeen

Wat hebben stieren en vrouwen gemeen? In dit essay ziet Barbara Haenen tijdens het bezoeken van een stierengevecht gelijkenissen met haar eigen ervaringen. Lees meer

Links, wees niet zo bang om hypocriet te zijn 1

Links, wees niet zo bang om hypocriet te zijn

Marthe van Bronkhorst bekijkt hypocrisie als spectrum: hoe hypocriet ben jij op een schaal van Frans Bauer tot Johan Derksen? Lees meer

Bijsturen 1

Bijsturen

In dit essay legt Belle de Rode de vinger op de zere plek. Ze beschrijft hoe zij de rol van bijsturende kapitein op zich moet nemen omwille van haar zieke vader, terwijl ze juist afscheid had willen nemen van de kritische kapitein die in haar huisde. Lees meer

In je eentje achterblijven

In je eentje achterblijven

Als vriendin K. op een date gaat, denkt Eva van den Boogaard na over hun onuitgesproken pact. Zo lang ze beiden ongelukkig in de liefde zijn, hebben ze elkaar. Maar wat als er iemand dat pact uitstapt? Lees meer

Gelukkig zien jonge mensen het verband tussen toen en nu

Durf te leren van het verleden

Op Dag 150 van de wrede vergeldingsactie van Israël is een eind van de ‘slachting’ van Palestijnen nog niet in zicht. Schrijver Marte Hoogenboom vestigt haar hoop op activisten en journalisten die het verband tussen ‘toen’ en ‘nu’ durven zien. Lees meer

Fatma Shanan: de lichtelijke melancholie van het zomerse alleen zijn 1

Fatma Shanan | De lichtelijke melancholie van het zomerse alleen zijn

Een oase van rust midden in Berlijn. De kleine geschilderde landschappen en zelfportretten in de natuur van Fatma Shanan (1986, Israël) komen goed tot hun recht in de expositieruimte van Dittriech en Schlechtriem. De tentoonstelling ‘The Inn River’ bestaat uit een bescheiden aantal van negen schilderijen. Aucke Paulusma laat zien dat een aandachtige observatie loont, maar dat de schilderijen laten niet per se een vrolijke indruk achterlaten. Lees meer

Reden tot paniek

Reden tot paniek

In dit droomachtige en persoonlijke essay blikt Wouter Degreve terug op zijn jeugd, en hij onderzoekt de effecten daarvan op het heden. Want 'de kracht van de plek waar je bent opgegroeid mag je nooit onderschatten.' Lees meer

Geld lenen

Geld lenen

‘Het spijt me,’ zeg ik. ‘Voor dit alles.’ Ik gebaar om me heen. ‘Voor Nederland.’ In deze column van Anne Schepers ontmoeten twee vrouwen, die uitkijken naar hun avond in een wijnbar, een man die een treinkaartje naar Ter Apel bij elkaar probeert te sprokkelen. Lees meer

Vijftig jaar vrijheid van beweging

Vijftig jaar vrijheid van beweging

Tom Kniesmeijer leerde dansen op de remixes van discopionier Tom Moulton. Nu zijn eerste kennismaking met de muziek van deze sterproducent bijna vijftig jaar geleden is, blikt hij terug en komt hij tot een inzicht over onze tijd. Lees meer

Kür op muziek

Kür op muziek

”Onlangs las ik over wezentjes die alleen bestaan in de droom van een slapende vrouw.” Nelson Morus schreef een kort verhaal over geforceerde gezelligheid, chatbotgesprekken over lievelingsgerechten, hectiek en de alledaagse sleur. Lees meer

Als je wordt uitgenodigd voor een euthanasiefeest, dan ga je

Als je wordt uitgenodigd voor een euthanasiefeest, dan ga je

'Als je je psycholoog écht een brevet van onkunde wil geven, moet je haar uitnodigen voor je euthanasiefeest.' Lees meer

Neoliberaal Lang Covid 2

Neoliberaal Lang Covid

Voor ons 'Aaah'-magazine, schreef Harriët Bergman een essay over hoe long covid-patiënten vallen tussen pech en onrecht. "Er is iets grondig mis met hoe we in Nederland omgaan met mensen met een beperking en chronisch zieke mensen." Lees meer

Zo het begon 1

Zo het begon

Nele Peeters schreef een ontroerend verhaal, vol treffende zinnen en beelden. Het is dromerig verhaal, over eenzaamheid, hoop, zorgzaamheid en zwaarte. Lees meer

Ik ook op jou

Ik ook op jou

Op een avond zegt iemand tegen Eva dat hij verliefd op haar is. Terwijl hij wacht op een antwoord, denkt Eva na over wat verliefd zijn eigenlijk is. Lees meer

 1

Het model

De hoofdpersoon in dit verhaal van Feico Sobel poseert op een doordeweekse avond naakt voor een schilderklasje in Spijkenisse. De sessie ontaardt in een bizarre erotische nachtmerrie waarin onze verteller zich totaal verliest. Lees meer

Waarom het over mij gaat als het over trans literatuur gaat

Waarom het over mij gaat als het over trans literatuur gaat

In dit persoonlijke essay reflecteert Tom Kniesmeijer op queer activisme en literatuur, oftewel: de reden dat we strijden en schrijven. Lees meer

:Oproep: nieuwe Chef Illustratie en Beeldredacteur online

Oproep: nieuwe Chef Illustratie en Beeldredacteur online

Hard//hoofd zoekt twee getalenteerde, assertieve, breed onderlegde beelddenker (x/v/m) die de beeldredactie willen komen versterken! Lees meer

Herhaalrecept

Herhaalrecept

Op een ochtend wordt Aisha Mansaray wakker in een parelmoeren bubbel. Ze onderzoekt hoe ze met haar depressie op de randen van de realiteit kan leven, zonder de grip erop te verliezen. ‘Mijn aandoening was een zuigend ding geweest dat zich om mij heen had gewikkeld, lelijk, en meer levend dan ik.’ Lees meer

Stop met het onderschatten van de gevolgen van het slavernijverleden

Stop met het onderschatten van de gevolgen van het slavernijverleden

Zelfs 150 jaar na de afschaffing van de slavernij, zijn de gevolgen daarvan nog steeds voelbaar. Veel Nederlanders zien helaas niet in hoe de koloniale geschiedenis het heden heeft vormgegeven. Pas als je de bloedrode draad door de Nederlandse geschiedenis begrijpt, kun je de huidige ontwikkelingen echt begrijpen stelt Jazz Komproe. ‘Een onzichtbare wond laat zich immers moeilijk genezen.’ Lees meer

Word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Meld je aan als abonnee voor slechts €2,50 per maand en ontvang ons papieren magazine twee keer per jaar in de bus. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer