Asset 14

Floor Rusman zoekt de verschillen

Weerwoord: Floor Rusman zoekt de verschillen

Julius Koetsier bindt in Weerwoord de strijd aan met de dogma’s en de dooddoeners die hij tegenkomt in de gevestigde opiniesecties. Hij fluit praatjesmakers die uit de bocht vliegen terug en voorziet hun meningen van een ongevraagd weerwoord. Deze week: Floor Rusman heeft het niet zo op diversiteitsbeleid, maar heeft zich dan ook niet echt in het onderwerp verdiept.

Floor Rusman bekritiseert diversiteitsbeleid in NRC:

    “[V]an nature zijn wij mensen niet zo gek op diversiteit. We zijn groepsdieren, zoals de filosoof Kwame Anthony Appiah beschrijft in zijn vorig jaar verschenen boek over identiteitsvorming. „We behoren niet simpelweg tot de menselijke soort; we geven de voorkeur aan onze eigen groep en zijn snel bereid het op te nemen tegen buitenstaanders.” Zet een hoop mensen bij elkaar en er ontstaan vanzelf groepen met verschillende identiteiten, beschrijft Appiah.”

Zoals Rusman zelf opmerkt: die groepen ontstáán. Dat er verschillende groepen zijn, is onvermijdelijk, maar wélke groepen dat zijn, daar heeft cultuur invloed op. Wij maken die groepen, al dan niet bewust. Op basis van welke eigenschappen? Waarom zien we huidskleur als een belangrijker factor dan bijvoorbeeld haarkleur?

    “Bioloog Robert Sapolsky schreef vorige maand in Foreign Affairs hoe scans uitwijzen dat onze hersenen anders reageren op mensen met andere etnische achtergronden.”

Hersenscans worden er vaak bijgehaald door mensen die racisme als een biologisch gegeven willen zien: ‘Het is misschien niet leuk, maar het hóórt nu eenmaal bij mensen; kijk maar, het zit in je hersenen. We zullen dus altijd racistisch blijven.’ Hoewel Rusman zo ver niet gaat, negeert ze wel volledig het aandeel van cultuur. Je hersenen leren tijdens je leven wie tot jouw ‘groep’ behoort en wie niet. Er zit geen ‘etniciteitskwab’ in je brein.

    “We voelen ons veiliger bij de mensen die op ons lijken, hun gezelschap zoeken we het liefst op.”

Door de ogen van een buitenaards wezen lijk ik misschien meer op de gemiddelde Turkse man van mijn leeftijd dan op Robert Jensen. Toch behoren Jensen en ik tot dezelfde ‘etniciteit’, vanwege de gedeelde geschiedenis van mensen met onze kleur. ‘Mensen die op ons lijken’ is dus een rekbaar begrip.

    “Dit gedrag zie je terug op de werkvloer. Wanneer een bepaalde groep de dienst uitmaakt in een organisatie, bepaalt die groep niet alleen de mores, maar zorgt ze er ook (al dan niet bewust) voor dat ze dominant blijft – mensen nemen graag sollicitanten aan die op henzelf lijken. Dit kan ervoor zorgen dat van de (vaak witte, mannelijke) norm afwijkenden, zoals vrouwen of mensen met een andere huidskleur, het moeilijker hebben.”

Rusman blijft iedere culturele factor negeren. Als wat ze zegt écht klopt, zou dat betekenen dat in bedrijven die geleid worden door iemand met een bril ook relatief veel brildragenden werken, en dat een lange sollicitant meer kans maakt bij een lange werkgever. Of zijn niet alle gelijkenissen gelijk?

    “Maar goede bedoelingen hebben niet altijd goede gevolgen, zeker niet wanneer de ijver met mensen op de loop gaat. Inmiddels is vaak niet meer duidelijk of diversiteitsbeleid een middel is om gelijke kansen te creëren, of een doel op zich. Vaak lijkt het laatste het geval: niet voor niets benadrukken veel organisaties tot hoeveel extra creativiteit ‘diverse’ teams leiden.”

Als ‘diverse’ teams tot ‘extra creativiteit’ leiden, dan is diversiteit dus niet ‘een doel op zich’. Het doel is dan extra creativiteit.

    “Vrouwen zijn empathischer en beter in samenwerken, wordt dan bijvoorbeeld gezegd, dus een bedrijf heeft topvrouwen nodig. Deze visie op diversiteit als intrinsiek waardevol kan ontaarden in turfgedrag: hoeveel vrouwen moeten er nog in dit team, hoeveel niet-witte mensen? Alsof dat de enige variabelen zijn van diversiteit – daarover later meer. Het leidt soms ook tot blindheid voor het feit dat onderrepresentatie van een bepaalde groep veroorzaakt kan zijn door iets anders dan discriminatie; vrouwen of andere ‘minderheden’ kunnen bijvoorbeeld minder belangstelling hebben voor een bepaald beroep.”

Dat zou kunnen. Omdat we niet in een cultuur leven waar de kansen gelijk verdeeld zijn, kunnen we niet met zekerheid zeggen in hoeverre de beroepskeuze van bepaalde groepen met ‘natuurlijke’ belangstelling te maken heeft. Maar in de praktijk maakt het vaak niet uit. Als jij gewoon een vrouw wil aannemen omdat je vrouwelijk perspectief belangrijk vindt, doet het er dan toe of vrouwen over het algemeen geïnteresseerd zijn in je vacature?

    “In al het enthousiasme over diversiteit wordt daarnaast vaak één ding vergeten of verdoezeld, namelijk dat er naast de lachende mensen op het perfecte plaatje ook verliezers zijn. Want waar mensen worden voorgetrokken, bijvoorbeeld door voorkeursbeleid bij sollicitaties, worden anderen benadeeld.”

Eén baan gaat sowieso naar één persoon, dus bij een sollicitatieprocedure worden per definitie mensen benadeeld. Ook zonder voorkeursbeleid.

    “Uit onderzoek van drie Amerikaanse sociaal psychologen blijkt dat dit ertoe kan leiden dat witte mannen zich gediscrimineerd voelen.”

Geen idee wie die psychologen zijn en waarom Rusman ze niet noemt, maar ik zou zeggen: oké. Dan voelen ze zich gediscrimineerd. Zolang die gevoelens niet op werkelijkheid gebaseerd zijn, is er niets aan de hand.

    “Jammer voor jullie, wordt tegen die witte mannen gezegd, maar dit is een noodzakelijke correctie op maatschappelijke ongelijkheid. Jullie hebben eeuwenlang de dienst uitgemaakt, nu is het tijd dat je plaatsmaakt. Het punt is alleen dat geen mens eeuwenlang de dienst heeft uitgemaakt; wie nu jong is en ziet dat anderen worden voorgetrokken, heeft er weinig aan dat zijn voorouders privileges genoten.”

Die privileges genieten we nog steeds. Dat discriminatie op basis van huidskleur en sekse sinds kort niet meer legaal is, betekent niet dat alle vooroordelen de wereld uit zijn. Voorkeursbeleid is een poging te compenseren voor de effecten van arbeidsdiscriminatie.

    “Bovendien behoren mensen niet alleen tot een sekse en een kleur, maar ook tot een klasse; bij een witte man uit de onderklasse is het onwaarschijnlijk dat zijn voorouders de dienst uitmaakten.”

Het gaat niet om je voorouders. Diversiteitsbeleid is er niet om witte mannen schuld te laten aflossen. Het is jammer dat Rusman hier zo’n absurde stropop neerzet, want klassediscriminatie is wel degelijk een serieus probleem. En zo zijn er nog veel meer zaken waarop een witte man gediscrimineerd kan worden. Praten over wit privilege is niet in conflict met erkennen dat witte mensen het moeilijk kunnen hebben. Alleen: onze huidskleur is niet een van de dingen die ons leven moeilijk maken.

    “Ook wie wordt voorgetrokken, kan zelf verliezer zijn. Voorkeursbeleid kan immers leiden tot twijfels aan de capaciteiten van vers aangenomen vrouwen of niet-witte mensen.”

Eerder stelde Rusman dat er sowieso impliciet voorkeursbeleid bestaat voor mensen die lijken op de dominante groep, en dat die groep vaak wit en mannelijk is. Witte mannen worden dus voorgetrokken, zegt ook Rusman zelf. Maar klagen wij dat mensen twijfelen aan onze capaciteiten? Nee! Wij steken gewoon elke dag onze handen uit de mouwen, leveren een middelmatige prestatie en gaan zodra de klok het toelaat weer naar huis, zonder ons te bekommeren over de twijfels van anderen! Die werkhouding moet ook voor vrouwen en niet-witte mensen haalbaar zijn.

    “De laatste verliezers, ten slotte, zijn de mensen die wel afwijken van de norm, maar niet op de ‘goede’ manier. De mensen met psychische stoornissen, de verlegen mensen, de mensen uit lagere sociale klassen. De koppige en introverte mensen, de mensen die uit hun mond stinken.”

Hoezo zijn die mensen ‘de verliezers’ van diversiteitsbeleid? Zouden zij het makkelijker hebben als bedrijven níet aan positieve discriminatie deden?

Vervolgens richt Rusman zich op ‘afwijkende meningen’ en noemt ze een paar mensen die vanwege hun mening in de problemen kwamen.

    “Een bekend voorbeeld daarvan is James Damore, die in 2017 werd ontslagen bij Google omdat hij in een interne memo had geschreven dat er biologische verschillen zijn tussen mannen en vrouwen: de laatsten, zo schreef hij, zijn meer geïnteresseerd in mensen dan in dingen, en ze zijn socialer, artistieker en neurotischer. Bij Google vonden ze dit onaanvaardbaar seksisme.”

Damores memo (dat overigens vol wetenschappelijke onjuistheden zat) was inderdaad onaanvaardbaar volgens CEO Sundar Pichai: “[M]uch of what was in that memo is fair to debate, regardless of whether a vast majority of Googlers disagree with it. However, portions of the memo violate our Code of Conduct and cross the line by advancing harmful gender stereotypes in our workplace. (...) To suggest a group of our colleagues have traits that make them less biologically suited to [their] work is offensive and not OK. (…) Our co-workers shouldn’t have to worry that each time they open their mouths to speak in a meeting, they have to prove that they are not like the memo states, being ‘agreeable’ rather than ‘assertive,’ showing a ‘lower stress tolerance,’ or being ‘neurotic.’” Kortom: Damore werd ontslagen omdat zijn seksisme niet goed was voor de sfeer op de werkvloer.

    “Je had hoogleraar Alessandro Strumia, wiens positie aan het CERN vorig jaar werd beëindigd omdat hij in een presentatie had gezegd dat niet vrouwen, maar mannen gediscrimineerd worden in de natuurwetenschap.”

Om precies te zijn: CERN besloot zijn status als gastprofessor niet te verlengen.

    “Dichter bij huis had je de vrouwen die afgelopen najaar met een open brief wilden verhinderen dat de Duitse dj Konstantin kwam optreden bij het Amsterdam Dance Event. Hij had eerder in een interview gezegd dat vrouwen minder goede dj’s zijn dan mannen en dat ze onterecht worden voorgetrokken. (Later zei hij trouwens dat zijn woorden verkeerd waren weergegeven.)
    Natuurlijk zijn het geen leuke uitspraken, zeker niet voor vrouwen die veel te maken hebben met seksisme. Maar reden voor ontslag?”

Van ontslag was dus alleen sprake bij Damore.

    “Je kan ook in discussie gaan.”

Kan, gebeurt ook. Maar niet iedereen heeft zin energie te verspillen aan ‘afwijkende meningen’ die hun leven aantoonbaar moeilijker maken.



Beeld: via txtradio.

Mail

Julius Koetsier is columnist, filmcriticus, vertaler, video-editor en zo af en toe iets anders.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer