Hij riep hard om protest, maar is cynisch over Occupy. Wanneer neemt Bas de molotovcocktail zelf ter hand?" /> Hij riep hard om protest, maar is cynisch over Occupy. Wanneer neemt Bas de molotovcocktail zelf ter hand?" />
Asset 14

Waar wacht Bas Heijne op?

Het tentenkamp van Occupy Wall Street staat er al een maand en op het Beursplein in Amsterdam past er geen tentje meer bij. De protestbeweging die maar niet leek te komen, is er en trekt de aandacht naar zich toe. Toch klinkt er geklaag uit het kamp dat eerder nog hard riep dat er iets moest gebeuren, onder andere van vooraanstaand columnist en essayist Bas Heijne. Sleets, postmodern cynisme betoogt Jan-Willem, die zich afvraagt waarom Bas nog niet met een molotovcocktail is gesignaleerd.

Grijze plaat

Veel van wat schrijver en opiniemaker Bas Heijne publiceert, maakt op mij een heel verstandige en genuanceerde indruk, zelfs (of misschien juist) als hij opereert binnen de dwingende kaders van de column. Hij schiet nooit uit zijn slof maar blijft genuanceerd en gematigd denken. Grazioso en allegro ma non troppo, zo zou je zijn schrijfstijl kunnen typeren. Het soort j’accuse, zoals Ramsey Nasr onlangs nog richtte tot Minister Rosenthal, zul je van Heijne’s hand niet snel aantreffen. Als cultuurcriticus wil Heijne maatschappelijke ontwikkelingen duiden, de tijd analyseren.

Zijn analyse van onze tijd begint echter iets vermoeiends te krijgen, alsof de rek eruit is, ook omdat Heijne maar niet ophoudt deze in telkens net iets andere bewoordingen te herhalen. Hoe luidt die analyse grofweg? Het naoorlogse humanisme (wat dat ook mag wezen) is niet meer in staat verwerpelijke sentimenten als nationalisme en xenofobie te neutraliseren. Het populisme heeft daar met een kwaadaardig verhaal, zoals Heijne het eens formuleerde, handig op ingespeeld. Er is voor mensen op links noch op rechts een overtuigend verhaal (lees: ideologie).

Vormt deze analyse niet ook een verhaal op zichzelf? Het laatste verhaal, namelijk, dat er geen verhalen zijn, de postmoderne troef die niet alleen door Heijne maar wat graag wordt uitgespeeld. Het maakt op mij een armoedige indruk dat zo’n invloedrijk denker als Heijne zijn gezag te danken heeft aan een betrekkelijk simpel "iedereen is tegenwoordig in de war".

Foto: Carolina Georgatou

Molotovcocktail

Begin juni vroeg Heijne zich af waarom het protest tegen de economische crisis uitbleef. Dat protest is er nu: de wereldwijde Occupy-beweging. Wie Heijne een beetje gevolgd heeft, zou kunnen denken dat Occupy precies is waar hij behoefte aan heeft. Maar getuige zijn column van 15 oktober vindt hij het allemaal te voorzichtig, te beschaafd, te academisch, te marginaal. Dat gold bijvoorbeeld voor de toespraak die filosoof Slavoj Žižek in New York gaf. Intussen heb ik Bas Heijne nog niet met een molotovcocktail over het Beursplein zien struinen om iets minder voorzichtig gestalte te geven aan het protest. Alleen al om media-aandacht te genereren hoeft Heijne, met zijn statuur, slechts een tent op te zetten op het Beursplein, als hij daartoe überhaupt nog de kans krijgt, want – surprise surprise – de Amsterdamse VVD-fractie ijvert alweer voor sluiting van het tentenkamp. Ik zie Heijne zijn tentstokken echter niet van de zolder halen. Zijn houding ten opzichte van Occupy is momenteel cynischer dan die van GeenStijl, een prestatie op zich.

Žižek zei tegen de menigte dat er verwantschap bestaat tussen het protest van Occupy en de Tea Party (beide bewegingen streven naar een radicale politieke verandering), een interessante observatie die wellicht een parallel kent met de situatie in Nederland. Maurice de Hond beweerde, for what it’s worth, dat er veel sympathie voor Occupy bestaat onder aanhangers van de gedoogpartner. Occupy zou dus zomaar uit kunnen groeien tot een substantieel verzet tegen de huidige politiek, en biedt op termijn wellicht een positief politiek verhaal.

Alternatief

Intussen zitten we (niet alleen in Nederland) zonder politieke partij of beweging die ons eens uitlegt, in een taal die voorbij gaat aan het jargon van beurshandelaren, waarom we in deze tijd van geldelijke nood solidair moeten zijn met de Grieken (de Portugezen, de Ieren en de Italianen). Geen taal is toereikend voor een crisis die alleen nog financieel gedefinieerd kan worden, laat staan dat er zoiets als het Verhaal kan zijn waar Heijne zo vurig op lijkt te hopen. En nu zijn het de conservatief-liberale politici die met een oplossing moeten komen, terwijl sommigen van hen met infantiele blijmoedigheid de zegeningen van de vrije markt blijven propageren.

Dit is volgens mij waarom de deelnemers aan Occupy Wallstreet en Occupy waar dan ook de straat op gaan. Enerzijds verzetten zij zich tegen regeringen die onmachtig een crisis proberen te bezweren zonder het economische systeem op internationaal niveau grondig te herzien, anderzijds proberen zij een taal te vinden om met de gevolgen van die crisis om te gaan. Ze proberen manieren te bedenken om de welvaart die er natuurlijk nog steeds is zo eerlijk mogelijk te verdelen, om goed met elkaar om te blijven gaan wanneer de levensstandaard collectief wordt verlaagd en velen richting de armoedegrens gedreven zullen worden. Dat is ongeveer wat Žižek moet hebben bedoeld met ‘we are allowed to think about alternatives’.

Van zo’n beweging maak ik zelf graag deel uit. Wat Heijne betreft, om te ontdekken wat ‘de opstandigen’ van Occupy willen, hoeft hij alleen maar zo’n manifestatie te bezoeken. Dat kost iets meer moeite dan naar Jelle Brandt Corstius kijken in De Wereld Draait Door. Maar wie weet hoort hij daar de eerste zinnen van zijn lang gehoopte verhaal en komt hij erachter dat Occupy niet bij voorbaat al mislukt is. Gebeurt dat wel, dan heeft hij daar zelf aan bijgedragen.

--
Dit is een gastbijdrage van Jan-Willem Anker (1978), dichter en schrijver. Zijn meest recentelijk gepubliceerde dichtbundel is 'Wij zijn de laatste geliefden in de wereld', volgend voorjaar verschijnt zijn debuutroman 'Een beschaafde man'.

Mail

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
 1

Een luik naar het verleden

De opa van Emma Stomp vertrok vanuit Curaçao naar Nederland. In haar gedichten observeert ze het gemis dat dat met zich meebrengt. 'Koop een wollen muts tegen de regen en kou, bid tweemaal daags voor je examens, denk aan thuis maar niet te veel, weet dat alles uiteindelijk is voorbestemd.' Lees meer

Die betere wereld wordt al gemaakt

Die betere wereld wordt al gemaakt

Kun je, met alles wat er gebeurt in de wereld, nog gelukkig zijn? Marthe van Bronkhorst vindt het antwoord en ontdekt een boel hoopvolle initiatieven Lees meer

Zomers zwijgen

Volim nas: hoe de taal van de liefde mijn lichaam tot stilte maande

Wat als je vertrouwen in jezelf en je lichaam plotsklaps wordt aangetast door epileptische aanvallen? En tegelijkertijd je vertrouwen in de onvoorwaardelijke liefde van je oma ook op losse schroeven komt te staan? In een persoonlijk essay neemt Dorea Laan je in beeldende taal mee in deze zoektocht. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

In welk harnas hul jij je? Stuur voor 14 september je pitch in en draag met een (beeld)verhaal, essay, poëzie of kunstkritiek bij aan het magazine ‘Harnas’. Lees meer

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Eva van den Boogaard lijkt op iemand die ze nooit gekend heeft. Via een persoonlijke brief en een angstaanjagende gebeurtenis leert ze hem toch een beetje kennen. Lees meer

:Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst 3

Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst

Wat betekent het om moeder te zijn? En wanneer ben je dan een ‘goede moeder’? Moederschap, en alle nuances daarrond, blijft onderbelicht. Anne Louïse van den Dool onderzoekt via de representatie van moeders in de beeldende kunst de vele kanten die horen bij moeder zijn. Lees meer

Mijn Apocalypsis Leydenensis 1

Mijn Apocalypsis Leydenensis

In deze gedichten vliegt Joshua Snijders koerend over een postapocalyptisch Leiden, zijn Lays-chipszakjes tijdens een uitstapje in de Melkweg achtergelaten en zwemmen walvissen op wieltjes. 'De vraag is of je voetafdrukken kunt achterlaten wanneer er geen zwaartekracht is.' Lees meer

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Word vóór 1 juli kunstverzamelaar bij Hard//hoofd en ontvang een unieke print van Lois Cohen! In gesprek met chef Kunst Jorne Vriens licht Lois een tipje van de sluier op. Lees meer

Was dit nou een flirt?

Was dit nou een flirt?

Als de Amsterdamse Carrie Bradshaw schrijft Marthe van Bronkhorst over de schemerflirt: een net te lange blik, een ambigu compliment, een hand die 'per ongeluk' de jouwe aanraakt. Lees meer

In gesprek met Jacqueline Peeters

In gesprek met Jacqueline Peeters: ‘Schilderen is denken en doen’

Aucke Paulusma gaat in gesprek met Jacqueline Peeters over haar nieuwe tentoonstelling. ‘Ik hoop dat ze in mijn werk iets van die spanning zien tussen wat zichtbaar is en wat verborgen blijft, en dat ze voelen hoe ik dat proces van schilderen benader.’ Lees meer

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Op 25 mei organiseerde Hard//hoofd een schrijfworkshop met het thema: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?' Tijdens deze middag hebben de uitgekozen deelnemers onder begeleiding van één van de vier hosts uit het netwerk van Hard//hoofd de tijd gekregen om ideeën uit te wisselen, hun eigen tekst aan te scherpen en te reflecteren op hun eigen schrijfproces. Samen met de hosts kijken we terug op een verdiepende, inspirerende dag vol uitwisseling en reflecties. Lees meer

Dit maakten onze kunstverzamelaars en magazineabonnees mogelijk in 2024

Dit maakten onze kunstverzamelaars mogelijk in 2024

Kunstverzamelaars dragen bij aan onze missie om nieuw talent te ondersteunen en een vrije ruimte te bieden. We leggen graag uit hoe we de donaties in 2024 hebben besteed. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

Water landt zachter

Water landt zachter

Via een staalarbeider en een PVV-stemmer onderzoekt Angelika Geronymaki zichzelf. Kan ze, zonder het doen van aannames, de ander leren kennen? Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

In deze colum geeft Marthe Bronkhorst je een van haar geheime toverzinnen om vervelende talkshowgasten de mond te snoeren. 'Is dat zo?' Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Comme tu veux

Comme tu veux

In de bruisende souks van Marrakech leert Aisha Mansaray haar vader – de ultieme hosselaar, de praatjesmaker in zes talen, en de filosoof in een (illegale) taxi – beter begrijpen. Lees meer

:De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

In het tweede deel van deze essayreeks over kunststakingen schrijft Lara den Hartog Jager over kunstenaars die worstelen met systemen van macht en de vraag of hun kunst verandering teweeg kan brengen. Lees meer

Hard//hoofd zoekt vóór 28 juli 2.500 trouwe lezers!

Hard//hoofd verschijnt weer op papier, nu met extra bijlage! In Honger lees je over de pijn, het verlangen en de schoonheid van datgene waar we naar smachten. Schrijf je vóór 28 juli in voor slechts 3 euro per maand en ontvang Honger in september in de brievenbus, mét bijlage Ik wil, wil jij ook? over seksueel consent. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer