Asset 14

Wakker schrikken van kunst

TIP: Wakker schrikken van kunst

Een illustratieve verklaring voor de opwarming van de aarde vond ik onlangs bij de filosoof Timothy Morton. Hij zegt dat mensen zombies zijn, en dat we samen een soort superwezen vormen dat de wereld in zijn greep heeft. We drukken het gaspedaal in, laden telefoons op, eten biefstuk. We doen het zonder nadenken, en omdat we het met miljarden tegelijk doen, gaat het mis.

Op een donderdagavond in Amsterdam doe ik er even niet aan mee. In het donker zit ik op een doek, die samen met andere doeken een cirkel vormt op een laag aarde. Ik voel me ontregeld, zoals ik me daar in het publiek van de theatervoorstelling Still Moving van collectief Gaia’s Machine bevind. Op deze manier heb ik nooit in het theater gezeten.

In het midden van de kring, op de donkere grond, rust een kleine spot van zacht licht. Tot mijn verbazing stel ik vast dat de aarde daar zachtjes beweegt. Het geluid van tjilpende vogels, regendruppels en onheilspellende klanken zwelt aan. Er ontstaan scheuren, er brokkelt iets af. Er komt iets krioelend omhoog uit de aarde, dat ik niet meteen herken. Ja, het is een mensenhand, maar het beweegt anders. Eerst gedraagt het zich als een oerwezen, door vreemde poses aan te nemen. Later wordt het bevangen door een houterige worsteling met zichzelf. Wat biologisch was, blijkt nu mechanisch te zijn.

Ik wacht de climax af en vraag mezelf af wat deze zal zijn. Het wordt hoe langer hoe onwaarschijnlijker dat er een heel lichaam uit de aarde zal opstaan. De tijd verstrijkt langzaam, het spel is klein. Het contrast zou te groot zijn. Toch blijf ik nog een tijdje zitten, als de regisseur de gordijnen opzij trekt en de regisseuse opstaat uit de kring. Mijn hoofd is aan het racen: wat heb ik gezien, wat betekent het? De associaties buitelen over elkaar, de één meer vergezocht dan de ander. Zeker is dit: met de eerste mensmachine-achtige die op het toneel verscheen, kreeg ik een blik in een mogelijke toekomst.

Dat woord, ‘mogelijk’, klaart mijn geest. Ik betrapte mezelf er tijdens het kijken herhaaldelijk op dat ik zat te grijnzen. Even was ik wakker geschrokken uit een troebele droom. En dat voelde goed. Natuurlijk ken ik de grimmige toekomstscenario’s, en ben ik er gevoelig voor. Als ik Morton lees, over mensen als zombies die handelen uit automatisme, dan strookt dat met mijn ervaring. Kort na de voorstelling sukkel ik alweer verder, in slaap gesust door de wereld. Het komt allemaal wel goed. Of niet. Maak je vooral niet druk, alleen kan je er toch niets aan doen.

Als we allemaal zo denken, kunnen we inderdaad nergens iets aan doen. Zo worden onze ergste nachtmerries vanzelf werkelijkheid, terwijl ons tenminste één andere aanpak rest. We kunnen van onder naar boven werken. Dat begint onderaan. Laat jezelf af en toe wakker schrikken. Ga naar het theater, doe iets wat buiten de gewraakte comfort zone valt, dwing jezelf na te denken over wat er voor je neus gebeurt.

Ook toe aan ontregelende perspectieven op mens, natuur, techniek en toekomst? Dinsdag 16 oktober organiseert Gaia's Machine een symposium in Het Huis Utrecht.

Beeld: Gaia's Machine | Still Moving (Amsterdam Fringe Festival)

Mail

Ron Vaessen (1987) is wetenschapsjournalist en zint op een debuutnovelle.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer