Asset 14

Wakker schrikken van kunst

TIP: Wakker schrikken van kunst

Een illustratieve verklaring voor de opwarming van de aarde vond ik onlangs bij de filosoof Timothy Morton. Hij zegt dat mensen zombies zijn, en dat we samen een soort superwezen vormen dat de wereld in zijn greep heeft. We drukken het gaspedaal in, laden telefoons op, eten biefstuk. We doen het zonder nadenken, en omdat we het met miljarden tegelijk doen, gaat het mis.

Op een donderdagavond in Amsterdam doe ik er even niet aan mee. In het donker zit ik op een doek, die samen met andere doeken een cirkel vormt op een laag aarde. Ik voel me ontregeld, zoals ik me daar in het publiek van de theatervoorstelling Still Moving van collectief Gaia’s Machine bevind. Op deze manier heb ik nooit in het theater gezeten.

In het midden van de kring, op de donkere grond, rust een kleine spot van zacht licht. Tot mijn verbazing stel ik vast dat de aarde daar zachtjes beweegt. Het geluid van tjilpende vogels, regendruppels en onheilspellende klanken zwelt aan. Er ontstaan scheuren, er brokkelt iets af. Er komt iets krioelend omhoog uit de aarde, dat ik niet meteen herken. Ja, het is een mensenhand, maar het beweegt anders. Eerst gedraagt het zich als een oerwezen, door vreemde poses aan te nemen. Later wordt het bevangen door een houterige worsteling met zichzelf. Wat biologisch was, blijkt nu mechanisch te zijn.

Ik wacht de climax af en vraag mezelf af wat deze zal zijn. Het wordt hoe langer hoe onwaarschijnlijker dat er een heel lichaam uit de aarde zal opstaan. De tijd verstrijkt langzaam, het spel is klein. Het contrast zou te groot zijn. Toch blijf ik nog een tijdje zitten, als de regisseur de gordijnen opzij trekt en de regisseuse opstaat uit de kring. Mijn hoofd is aan het racen: wat heb ik gezien, wat betekent het? De associaties buitelen over elkaar, de één meer vergezocht dan de ander. Zeker is dit: met de eerste mensmachine-achtige die op het toneel verscheen, kreeg ik een blik in een mogelijke toekomst.

Dat woord, ‘mogelijk’, klaart mijn geest. Ik betrapte mezelf er tijdens het kijken herhaaldelijk op dat ik zat te grijnzen. Even was ik wakker geschrokken uit een troebele droom. En dat voelde goed. Natuurlijk ken ik de grimmige toekomstscenario’s, en ben ik er gevoelig voor. Als ik Morton lees, over mensen als zombies die handelen uit automatisme, dan strookt dat met mijn ervaring. Kort na de voorstelling sukkel ik alweer verder, in slaap gesust door de wereld. Het komt allemaal wel goed. Of niet. Maak je vooral niet druk, alleen kan je er toch niets aan doen.

Als we allemaal zo denken, kunnen we inderdaad nergens iets aan doen. Zo worden onze ergste nachtmerries vanzelf werkelijkheid, terwijl ons tenminste één andere aanpak rest. We kunnen van onder naar boven werken. Dat begint onderaan. Laat jezelf af en toe wakker schrikken. Ga naar het theater, doe iets wat buiten de gewraakte comfort zone valt, dwing jezelf na te denken over wat er voor je neus gebeurt.

Ook toe aan ontregelende perspectieven op mens, natuur, techniek en toekomst? Dinsdag 16 oktober organiseert Gaia's Machine een symposium in Het Huis Utrecht.

Beeld: Gaia's Machine | Still Moving (Amsterdam Fringe Festival)

Mail

Ron Vaessen (1987) is wetenschapsjournalist en zint op een debuutnovelle.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer