Het overkwam regisseur Iram Haq op 14-jarige leeftijd: ze werd door haar eigen familie ontvoerd naar haar moederland, Pakistan. Over deze traumatische ervaring maakte ze dit deels autobiografische drama. Eindredacteuren Ruby Sanders en Tommy de Bruijn en hoofdredacteur Sarah van Binsbergen zochten uit of dit aangrijpende gegeven ook een aangrijpende film oplevert.
Tommy: We hebben de film gisteravond gezien en ik ben bijna alles alweer vergeten.
Sarah: Dat is geen goed teken.
Tommy: Nee, op mij heeft deze film totaal geen indruk achtergelaten.
Sarah: Dat vind ik wel een flink statement. Want het verhaal is echt hartverscheurend. Waar lag het aan denk je?
Tommy: Het verhaal (dat waargebeurd is; de regisseur baseerde de film op haar eigen ervaring) is natuurlijk hartverscheurend, en dat zulke dingen écht gebeuren kan je bijna niet bevatten, maar ik vond het als film totaal niet aangrijpend of overtuigend.
"Ik zat nagelbijtend op mijn stoel. En mijn medebiosgangers ook."
Ruby: Dit is wel meteen de kern van de discussie. Ik las namelijk een aantal recensies die min of meer datzelfde stellen. Allemaal van mannelijke recensenten. Ik vroeg me toen af, hoe komt het dat zo’n hartverscheurend verhaal sommige kijkers niet aangrijpt? Mij overtuigde de film namelijk wel. Ten minste, op een emotioneel niveau zeker.
Tommy: Het is te makkelijk om te zeggen dat waardering voor deze film direct langs geslachtslijnen verdeeld wordt, maar ik kan me wel voorstellen dat een zekere emotionele herkenning een andere filmervaring op kan leveren.
Sarah: Filmisch was het niet heel bijzonder; er wordt op behoorlijk traditionele wijze een verhaal verteld, het is in die zin niet memorabel. Maar het verhaal greep mij zeker aan. Ik werd er ontzettend boos en gefrustreerd van. En toch kan ik me voorstellen dat ik de film snel weer vergeet en ik vraag me af waar dat in zit. Misschien omdat je ondanks alles de hoofdpersoon niet helemaal leert kennen. Zij bleef vrij vlak.
Tommy: Ik voelde gewoon bijna niks, hoe aangrijpend de gebeurtenissen an sich ook zijn; op filmtechnisch vlak was er niets wat me in de film zoog, geen bijzonder acteerwerk, geen stilistische dingen, niets wat de aandacht echt greep.
Ruby: Maar qua spanning, dan? Want de ontvoering - hoofdpersoon Nisha wordt door haar vader en broer naar hun moederland Pakistan ontvoerd omdat zij met een jongen in haar slaapkamer gesnapt is - was pure thriller, toch? Ik zat nagelbijtend op mijn stoel. En mijn medebiosgangers ook. Ik hoorde ook veel gesnotter om mij heen (waaronder van mijzelf).
Tommy: Ik geloofde het niet echt. Die familie werd zo cartoonesk evil neergezet, zoals in die scène waarin haar vader dat plan aan het bekokstoven is. Het ontzettende ongeloof en de angst die Nisha steeds moet voelen, ik wist wel dat het er moest zijn, maar ik voelde het niet.
Ruby: Daarmee wilde de regisseur volgens mij laten zien hoe zeer de mening van de gemeenschap meetelt.
Sarah: Ik denk dat dat niet heel ver van de realiteit af ligt.
"Een jong meisje naast mij in de bios, jaar of zestien, had trouwens enorm veel Davidoff Cool Water parfum op."
Tommy: Haar ouders bleven herhalen dat ze niet meer uitgenodigd werden voor bruiloften en welke schaamte hun familie overkwam, maar dat zag je niet, wat hun beweegreden niet overtuigend maakte.
Ruby: Ik kan me voorstellen dat het helaas wel zo kan gaan. 'Wat zullen de mensen zeggen' is binnen sommige gemeenschappen wel echt dé vraag die elke dag weer boven ieders hoofd hangt.
Sarah: Wat Ruby zegt, de mening van de gemeenschap telt enorm. Maar wat ik dan niet geloofwaardig vond is dat de verscheurdheid tussen die twee dingen - je houdt van je kind maar je bent bang voor de druk van de gemeenschap - niet erg voelbaar was.
Tommy: Ze zeiden het alleen. Dus als publiek was er geen wrijving, dat je hun standpunt ook ziet.
Ruby: Die moeder werd vooral erg eenzijdig afgeschilderd. Geen greintje medeleven of twijfel. Maar het idéé van verstoting uit de gemeenschap, het idee dat er geen klanten meer naar vaders winkel komen, dat zij nergens meer voor worden uitgenodigd et cetera. Dat was voor die ouders wel echt alles wat ertoe deed.
Tommy: Toch was het, net als meer dingen in de film, zo eendimensionaal.
Ruby: Het was waarschijnlijk sterker geweest als er confrontaties met andere leden uit de gemeenschap getoond werden.
Tommy: Je kreeg ook nooit echt hoogte van Nisha, omdat ze heel passief in haar eigen verhaal staat. Dat is natuurlijk logisch gezien de omstandigheden, maar het is voor het publiek niet echt engaging. Als een film één lange reeks aan 'dingen die de hoofdpersoon overkomen' is, dan wordt het moeilijk om mee te leven met die persoon.
Sarah: En ze doet ook zulke domme dingen dat je denkt: waarom pak je dit niet wat handiger aan? Ze neemt enorme risico's, maar doordat dingen haar lijken te overkomen is het net of ze zich niet echt bewust is van die risico's.
Ruby: Maar aan de andere kant, als ik dan denk aan domme dingen die ik zelf gedaan heb; toen ik zestien was dacht ik ook niet echt over dit soort dingen na. Dat vergeet je soms ook.
Tommy: Dat is ook wel zo. Maar hoewel Nisha werd neergezet als slim en capabel was haar karakterisering verder héél dun. Ze was rebels, maar ook weer niet zo. Dat voelde inconsistent.
Sarah: Een jong meisje naast mij in de bios, jaar of zestien, had trouwens enorm veel Davidoff Cool Water parfum op. Echt zo'n puberluchtje, lekker toepasselijk. Maar dat terzijde. Nisha was inderdaad heel dun als karakter. Het leek alsof het meer over de opeenstapeling van verschrikkelijke dingen ging dan om haar als karakter.
"Is zo'n verhaal beter te plaatsen als je je zoiets zelf meer kunt voorstellen?"
Ruby: Terwijl ik de actrice op zich wel heel sterk vond. Haar blik en haar houding. Zij is zelf ook pas achttien ofzo! Toch wel een knappe prestatie, zo'n eerste filmrol neerzetten.
Sarah: Ik vond haar goed qua lichaamstaal. Dat extreme puberongemak. En het was ook fascinerend hoe ze wist te transformeren van een chick die zelfverzekerd aan het basketballen is tot zo'n meisje in sari.
Tommy: Maar... dat werd dan weer met zo'n laffe 'acht maanden later' gedaan. Daardoor voelde de film nogal fragmentarisch, je voelt nooit de tijd verstrijken. Terwijl het voor haar een hel moest zijn geweest. Om vanuit het Westen opeens in Pakistan te zijn, zo lang, zonder telefoon of vrienden of wat dan ook.
Ruby: Ja, wat moet je doen als nota bene je paspoort verbrand wordt? Ik vraag me af: regisseur Iram Haq is zelf op haar veertiende naar Pakistan ontvoerd, ook door haar broer en vader, om min of meer dezelfde redenen als in de film. Toch overtuigt de film blijkbaar niet voldoende. Had het verhaal afgezwakt moeten worden om het overtuigender te maken? Of lag het ongeloofwaardige meer aan het passieve van de hoofdpersoon?
Sarah: Misschien toch wel wat afgezwakt ja -- ironisch genoeg, voor een verhaal gebaseerd op haar eigen leven.
Ruby: Ik las ook dat de regisseur het pas één jaar voordat haar vader overleed - op 83-jarige leeftijd of zo - had bijgelegd met hem. Dus misschien moest ze ook haar eigen wraakgevoelens verwerken?
Tommy: De film voelde wel alsof 'ie therapeutisch was voor haar. En in het licht van wat je zegt, Ruby, geeft dat de laatste shots van de film wel gewicht.
Sarah: Jazeker. Dat vond ik het enige moment waarin je ook iets van de pijn van de vader voelt.
Tommy: Wat ze volgens mij met die vader deden was laten zien dat hij altijd wilde dat Nisha dokter zou worden, en toen zag hij dat haar aanstaande, die al dokter was, zei dat Nisha dat niet hoefde te doen en blablabla, en tóen had die vader iets van spijt. Too little too late, motherfucker. Maar ook dat vond ik weer een beetje te cartoonesk.
Ruby: Hij had het idee van Nisha wordt dokter voor zichzelf altijd als ideaalbeeld gehouden. Ze wás immers zijn oogappeltje. Maar nu viel alles in het water en zou zij huisvrouw moeten worden, en dat was daarmee ook zíjn plan dat helemaal mislukte.
Tommy: Wat het ook is: hij kreeg pas soort van spijt toen bleek dat z'n dochter niet zijn plan kan uitvoeren... En ik heb het gevoel dat de film dat speelt als een moment waarop we (een beetje) sympathie of empathie voor de vader moeten voelen. Maar dat ging er bij mij niet in.
Ruby: Sympathie niet, nee. Maar je kon wel meegaan in het feit dat hij het ook niet meer kon opbrengen. Ze wilde gedurende de hele film duidelijk maken dat de vader niet alleen een monster was maar wel degelijk vanuit 'oprechte' emoties handelde. Maar ik vroeg me ook af: is zo'n verhaal beter te plaatsen als je je zoiets zelf meer kunt voorstellen?
Tommy: Ik denk dat de beste films je ieder soort verhaal kunnen doen geloven, en dit verhaal is van zichzelf heel krachtig, dus dat de film zo weinig overtuigend was, is opvallend. Aangezien zelfs met zo'n sterk gegeven en zo’n zwaar, boeiend verhaal, de film zo levenloos is.
"Hebben jullie vroeger stiekem jongens of meisjes in je slaapkamer moeten binnenlaten via het raam?"
Sarah: Ja, dat denk ik ook. Als een verhaal en de manier waarop het gebracht wordt krachtig genoeg zijn hoeft het helemaal niets met jou te maken te hebben. Dan vind je ook in een verhaal dat 'verder weg' staat een punt van herkenning.
Ruby: Daar ben ik het mee eens. Maar toch denk ik dat sommige dingen die wij 'onvoorstelbaar' vinden of ongeloofwaardig door een ander misschien wel logischer gevonden worden.
Tommy: Ik denk wel, en daar is dit gesprek ook wel bewijs van, dat deze film op verschillende mensen een uiteenlopend effect kán hebben, maar nogmaals, de beste films boeien niet alleen de mensen die toevallig geraakt worden door het onderwerp, maar boeien door de manier waarop ze hun verhaal vertellen.
Ruby: Maar ik ken mensen (ik noem geen namen) die heel zielige films niet aankunnen bijvoorbeeld, terwijl ik denk: ja maar als iets zo vreselijk is moet je het juist zien toch? Om te weten dat zulke dingen gebeuren?
Tommy: Jawel, maar ik vind 'laten zien dat dit soort dingen gebeuren' geen interessant uitgangspunt voor een film. Da's iets voor een documentaire. Bij een speelfilm is niet het gegeven, maar het verhaal wat je vertelt dat voortkomt uit het gegeven de drijfveer. En deze film lijkt niet verder te gaan dan 'dit gebeurt, het is verschrikkelijk’ zonder er vervolgens écht iets over te zeggen of het aangrijpend te vertellen.
Ruby: Lastig. Ik vind ook dat een film op zichzelf moet staan, maar toch heb ik heel veel films gezien die grote indruk hebben gemaakt – door de manier van vertellen maar ook door het idee van ‘wauw dit gebeurt daar en daar op de wereld en ik wist er niets van'. En natuurlijk moet je het niet te letterlijk nemen allemaal, het is ook maar één particulier verhaal, maar toch.
Sarah: Deze film geeft geen visie, geen interpretatie, en daarom blijft het je niet echt bij. Het heeft ook te maken met weinig oog voor detail. Een verhaal blijft je bij als in een scène, een moment, of een aantal sleutelmomenten, iets uitgekristalliseerd wordt dat staat voor het grotere verhaal. Ik kan in deze film geen enkel sleutelmoment noemen, of een scène die heel betekenisvol voelde.
Ruby: Misschien is dat wel de kern. De sleutelmomenten ontbraken.
Tommy: Exact, daarom weet ik ook nog zo weinig van de film: er zijn maar weinig écht memorabele momenten. Terwijl een verhaal als dit daar bol van zou kunnen staan.
Ruby: Het ontbreken van heel indringende sleutelmomenten maakt dat het te weinig diepgang had. Het was in die zin meer een opeenstapeling van dramatische gebeurtenissen. Die in hun geheel nog steeds indruk maakten, op emotioneel niveau, maar op zichzelf, op filmisch niveau, niet voldoende.
Sarah: Mooie samenvatting.
Ruby: Toch zou ik 'm aanraden. Als je graag zwelgt in gevoelens van onrecht en makkelijk huilt is het wel genieten.
Sarah: Ja, het is voer voor je inner social justice warrior. Qua bewustwording ben ik blij dat ik 'm heb gezien. Ik weet wel dat dit soort dingen gebeuren maar door zo'n film dringt het toch meer door.
Ruby: Ik vroeg me tot slot nog af: hebben jullie vroeger stiekem jongens of meisjes in je slaapkamer moeten binnenlaten via het raam? Of zelf weleens ergens naar binnen geklommen?
Tommy: Haha, nooit geen last mee gehad nee. Mijn ouders zijn zeer chille mensen. En ik woonde op zolder. Met een schuin dak.
Sarah: Ik had op mijn veertiende of vijftiende een vriendje en als hij bleef slapen moest ‘ie eigenlijk op een matrasje in mijn kamer. Maar dat gebeurde uiteraard niet en niemand die zich daar echt zorgen over maakte.
Tommy: Misschien goed om erbij stil te staan dat het voor ons inderdaad erg makkelijk was. En dat onze puberdriften gewoon begrepen werden en geaccepteerd.
Ruby: Dat dacht ik ook.
Sarah: Amen.
What Will People Say is nu te zien met:
