Asset 14

Oom Frits

Familie Overdijk: Oom Frits 1

Afkomstig uit een klein gezin en opgegroeid zonder ooms of tantes, kreeg Ferry Wieringa er bij zijn trouwen een grote schoonfamilie bij. Het contact bleef met de jaren beperkt tot verjaardagen, huwelijken, ziekenbezoek en begrafenissen. Tot zijn vrouw besloot haar ooms en tantes te gaan tekenen. Zes weken lang verschijnt elke dinsdag een verhaal.

‘Hoe mijn vader het voor elkaar kreeg weet ik niet, maar we waren niet arm. We hadden een normaal huis en te eten. Speelde hij op een bruiloft en waren er broodjes over, dan vroeg hij of hij die mocht meenemen. Aten wij de volgende dag mooi kadetjes met rosbief. Ik ging ook vissen met pa. Hij kon goed vissen. Als ik niks ving, vond ik het ook prima: lekker bij het water, het uitzicht, de frisse wind.’

Frits en Carla wonen in een groen en rustig dorp, vijftien kilometer buiten de stad waar de rest van de familie woont. De busrit voert langs een rivier waaraan oude boerderijen en fabrieken staan. Hun rijtjeshuis staat in een straat waar twee auto’s geparkeerd staan. Frits doet open.

Carla – verzorgende in een verpleegtehuis – zit op de bank tv te kijken. Frits is met pensioen. Een paar keer zal hij herhalen dat hij ‘alle tijd van de wereld heeft’. In de woonkamer: foto’s van de kinderen en katten, op tafel een vissenkom met goudvissen. Er staat een modelbouwschip en er hangt een schilderij, beide van oom Wim. In de kamer tikken zes antieke klokken. Carla: ‘Willen jullie een bakkie thee? Frits, maak jij even thee? Ik wil wel koffie.’ Frits schuifelt moeizaam naar de keuken. Hij draagt orthopedische schoenen.

Carla: ‘Leuk hoor, dat project van jullie met verhalen over vroeger. Je vergeet anders een hoop.’

Op verjaardagen bij mijn schoonouders zijn ze er altijd, maar ze zitten wat terzijde. Carla laat zich echter wel horen: ‘Hé Fer, wat zien ik? Word jij kaa-hal? MONICA, HEB JE HET GEZIEN? DAT-IE KAAL WORDT.’ Frits – pantoffels aan, in zijn eeltige hand een shagje, zijn krullerige haar strak achterover gekamd – zit er stilletjes naast.

Ik: ‘Ik herinner me dat je altijd pantoffels droeg.’

‘Vanwege mijn voeten. Als kind zijn die gebroken geweest en nooit goed gezet. Was het net gedaan, ging die dokter met zijn vinger ertussen voelen. Dan trok ik ze terug – ik verdroeg het niet als ze aan mijn voeten zaten. Ik heb nu die schoenen, maar echt helpen doen ze niet.’

Ik: ‘Je mist ook een vinger.’

‘Op mijn tiende klom ik achter wat jongens aan een muurtje op. Ik dacht: dat kan ik ook. Maar toen ik erop zat, viel die muur om. Mijn hand hebben ze kunnen redden maar die vinger moest eraf. Op mijn achttiende ben ik ook nog door een dronken automobilist van mijn sokken gereden: elleboog gebroken.’

Carla luistert en eet ondertussen schoolkrijtjes uit de snoepschaal. ‘En je oren…’

‘Ik heb te nauwe gehoorgangen en daardoor raakten als kind mijn oren vaak verstopt.

'Ze dachten dat ik niet kon leren, maar ik was doof.'

Die werden uitgespoten maar dat water bleef achter en zorgde ervoor dat ik chronische oorontsteking had. Mijn gehoorbeentjes zijn toen beschadigd. Op mijn achtste werd ik daaraan geopereerd. Terug in de klas hoorde ik nog weinig. Ik vroeg een jongen: “Wat zegt de juf, wat zegt ze?” Dacht zij dat ik niet oplette en kreeg ik een klap precies op mijn oor. Zij is wel ontslagen maar die operatie kon weer opnieuw.’

Carla: ‘Je had eigenlijk naar een speciale school gemoeten.’

‘Ze dachten dat ik niet kon leren, maar ik was doof. Ik heb de lagere school niet afgemaakt maar kon toch naar de ambachtsschool.’ Daar bleek metaal bewerken Frits goed af te gaan. ‘Ben ik dat gaan doen.’

Op zijn veertiende werkte hij in een fabriek. ‘Daar heb ik bij een ongeluk mijn enkel gebroken. Is ook nooit goed naar gekeken.’

De klokken tikken, de vissen zwemmen hun rondjes.

Carla: ‘Ik heb trek.’ Even later zit ze met twee bruine boterhammen en een glas melk aan tafel. ‘Moet jij niks eten, Frits?’

‘Neuh, dadelijk.’

Als enige van alle broers moest Frits in dienst. ‘Ik werd gek genoeg goedgekeurd. Ik verdiende in de fabriek 900 gulden, maar in dienst slechts 200 per maand. Ik moest me wassen met koud water en kreeg alleen maar suiker op mijn brood.

'Aangenaam, majoor Speknek.'

De hoge piefen kregen wel kaas en worst. Na zoveel maanden wilde ik ook wel eens een plakje kaas. Ik naar de balie: “Is er ergens nog kaas te krijgen?” Was er niet, aldus de kok. Maar toen ik zat, kwam hij aanzetten met een schaal vol. “Hier zeikerd.” Maar ik hoefde maar één plakje…’

‘Ook was er eens een majoor die zei: “Zeg, rooie stier…”’

Carla: ‘Rooie stier? Grappig, die kende ik niet.’

‘Ik werd op school al gepest met mijn haar. Ik liep toen weg. Dat zei mijn vader ook: “Loop jij maar weg.” Maar die dag zei ik: “Aangenaam, majoor Speknek.” Iedereen in een deuk, maar ik kreeg straf. Terwijl hij míj uitschold… Was blij toen ik eruit kon. Kreeg ik ten minste weer kaas op mijn brood.’

Frits keerde terug bij de fabriek maar daar wilden ze hem niet meer. ‘Dat klopte niet. Ze wisten dat ik zou terugkomen. Ik kon er uiteindelijk aan de slag als kraanmachinist. Dat was niet zwaar, lekker op mezelf, de anderen onder je aan het werk en als ze me nodig hadden, riepen ze: “Rooie” en dan kwam ik.’

Hij woonde tot zijn zevenendertigste thuis. ‘Ik was vrijgezel, mijn vader was overleden en mijn moeder leed aan Parkinson en had verzorging nodig. Ik was inmiddels werkloos en heb haar, met mijn zussen, tot aan haar dood verzorgd.’ Daarna moest hij weer gaan werken. ‘De zorg leek de Sociale Dienst wel wat. Vond ik in principe een logische keuze.’ Hij werd in een verzorgingshuis aangenomen als medewerker facilitaire dienst. Hier ontmoette hij Carla.

Achter de vitrage rijdt een witte bestelbus de straat in. Carla kijkt op. ‘Hiernaast zal wel weer wat besteld hebben maar ze zijn er niet, hun auto is weg. Zal ie zo wel hier aanbellen.’ Even later: de deurbel. Terwijl Carla met de bezorger in gesprek is, vertelt Frits dat hun dochter met haar tweede studie in Wageningen bezig is. Met Marcel (27) gaat het nu ook goed maar hij woonde aanvankelijk nog thuis en had geen werk. ‘Hij heeft nu een nette woning en een baan bij PostNL.’

Carla loopt binnen. ‘Was voor de buren.’

‘Aha,’ reageert Frits.

‘Familie Overdijk’ van Monica Overdijk (www.monicaoverdijk.nl) is tot 17 juni te zien in Amsterdam-West in de etalages van ‘Kunsttraject’ in de Dirk Hartoghstraat 41 en 45; Van Heemskerckstraat 42 en 46; Roggeveenstraat 109 en 165. Toegang vrij, dag en nacht te bezoeken.

Mail

Ferry Wieringa (1975) schrijft over ogenschijnlijk onbeduidende levens en plekken. In zijn verhalen spelen figuranten de hoofdrol en schuift de achtergrond naar het voorplan.

Monica Overdijk is beeldend kunstenaar.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer