Asset 14

Zondeval 2.0 Hoe (niet) te leven in de klimaathel

Zondeval 2.0: hoe (niet) te leven in de klimaathel

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Terwijl de aarde warmer wordt dan goed voor ons is, ziet Iris Blaak dat mensen naar uitersten grijpen om hiermee om te gaan. Waar de een zijn kop in het zand steekt, neemt de ander juist het drastische besluit om zich niet meer voort te planten. Iris wendt zich echter liever tot de kunsten voor duurzame oplossingen.

Adam en Eva schitteren naakt aan de wanden van zo’n beetje ieder toonaangevend kunstmuseum. Witte muren omheinen de haast kerkelijke oases van verstilling waar we de bronzen, ivoren en olieverf-op-doek antihelden uit Genesis maar al te graag bewonderen. Ondertussen voltrekt zich buiten de museummuren een zondeval 2.0. Want hoe gulziger we van de kennisboom genaamd wetenschap snoepen, des te hardnekkiger het besef dat we onszelf hebben verstoten uit een klimaatevenwichtig paradijs.

De vernuftige mens kon bij het uitvinden van de industriële en technologische snufjes die twee eeuwen lang vooruitgang beloofden, ook niet weten dat hij als bijproduct ‘global warming’ en ‘nucleaire straling’ lanceerde. Vandaag de dag is de stikstofdeken die plantensoorten en vogeleitjes bedwelmt keer op keer de door de mens bedachte maatregelen te slim af, stelt ecoloog Andre Jansen. Ook het hellevuur dat Australië vernietigt blijkt te groot om eigenhandig te blussen. ‘Vlammen die boven de boomtoppen uitkomen, kun je niet stoppen’, verklaart natuurbranddeskundige Cathelijne Stoof. 

Ons superieure zelfbeeld heeft een deuk opgelopen die groter is dan het gat in de ozonlaag, aldus filosoof Timothy Morton

We schrikken steeds opnieuw van de onbevattelijke uitingsvormen waarmee de aardopwarming ons verrast, en die natuurlijk nooit onze bedoeling waren. Pleit dit ons vrij van schuld? Nee. Zijn we hiermee naïef? Ja. Ons superieure zelfbeeld heeft een deuk opgelopen die groter is dan het gat in de ozonlaag, aldus filosoof Timothy Morton. Decennialang schoven we dieren, planten en grondstoffen naar hartenlust van hot naar her als pionnetjes over een maquette. Nu die maquette een kansloze fantasie blijkt, (de wereld onderwerpt zich niet aan ons ontwerp!) zoeken we verloren naar een nieuwe betekenis van onze omgeving en onze verhouding daartoe. 

Je hoeft maar om je heen te kijken en je ziet hoe velen het symbolische vijgenblad voor hun geslachtsdeel schuiven en de ‘trots’ op het ‘menszijn’ van zich afwerpen. Ze stoppen collectief met het consumeren van dierlijke etenswaren, laten zich steriliseren om bevolkingsgroei en daarmee extra CO2-uitstoot tegen te gaan en adoreren de ‘exclusion zone’ rondom Chernobyl, waar als gevolg van menselijke afwezigheid glimpen van het verloren natuurparadijs lijken terug te keren. Met de staart tussen de benen zouden ze het liefst van de aardbol afdruipen.

Maar de klimaatproblematiek blaast ook nieuw leven in de trotse tegenhanger van schaamte. Talloze wetenschappers, politici en gewone stervelingen, intensiveren het hoogmoedige vooruitgangsdenken dat juist leidde tot de huidige klimaatproblematiek. Door ‘nu’ en op ‘grote schaal’ in te grijpen, denken ze het kapotte ecosysteem te kunnen fixen met alle desastreuze gevolgen van dien. Of nog erger: ze slaan in de wind dat de klimaathel er überhaupt toe doet en vliegen net als premier Scott Morisson naar Hawaii om van magische zonsopkomsten te genieten, terwijl voor sommigen aan het thuisfront de zon voorgoed ondergaat. 

Het vergelden van onze zonden door ons radicaal van de planeet terug te trekken enerzijds, en het terugvallen op de onnozele trots waarmee we de planeet denken te kunnen redden anderzijds, laten twee kanten van dezelfde medaille zien: het onvermogen om te accepteren dat het paradijs wat we dachten te bezitten niet meer is (en buiten de narratieven van de Bijbel en De Verlichting nimmer een echt paradijs is geweest). 

Het lijkt me dat er in het hart van een vlammenzee geen plek is voor sentimenten naar weelderig groen waar een glinsterend watervalletje tussendoor sijpelt...

Willen we op een of andere manier betekenisvol samenleven met onszelf en onze mede-aardbewoners (ja), dan moeten we allereerst de idee opgeven dat we op een veilige afstand onder, of juist boven de ‘aarde’ kunnen staan. We staan er namelijk middenin. Naakt. Zonder overzicht. En het lijkt me dat er in het hart van een vlammenzee geen plek is voor sentimenten naar weelderig groen waar een glinsterend watervalletje tussendoor sijpelt, laat staan voor het smeden van snode toekomstplannen om die over honderd jaar te realiseren. 

Ik zou een god zijn als ik kon verwoorden hoe dat ‘naakt in de wereld staan’ dán precies in zijn werk moest gaan. En toch: in tijden van crisis is het denk ik nooit verkeerd om je tot de kunst te wenden. Dan bedoel ik niet de goed geconserveerde portretten van Adam en Eva, maar de romans, installaties en theatervoorstellingen van deze tijd. Want zij weten onze categoriserende breinen uit te schakelen, dwingen ons om te experimenteren met onze feilbaarheid in chaotische situaties en doen hardvochtig een beroep op onze gevoelens van klimaatschaamte en -trots, die wel wat cultivering kunnen gebruiken. 

Mail

Iris Blaak redigeert en schrijft. Ze behaalde de researchmaster Cultural Analysis in Amsterdam. Ze schrijft en filosofeert over het lichaam tot de woorden op zijn en ze vanzelf begint te dansen.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Daanen sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay ligt hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer