Hij laat zien hoe nietig, maar vooral ook lach- en meelijwekkend, we zijn. " /> Hij laat zien hoe nietig, maar vooral ook lach- en meelijwekkend, we zijn. " />
Asset 14

Kossakovsky

Kossakovsky. Alleen zijn naam al is prachtig, het soort naam dat je volledig en luid wil zeggen: Victor Kossakovsky! Je kent hem misschien zonder dat je je daar bewust van bent. Als je dit jaar Zomergasten met Adriaan van Dis hebt gezien: het filmfragment van de koddige blonde peuter die zijn eigen spiegelbeeld eerst slaat en later kusjes geeft, dat was Kossakovsky. Kossakovsky die zijn eigen zoontje filmt (Svyato). Van zo’n simpel onderwerp weet hij al iets confronterends te maken.

Kossakovsky kijkt anders dan de meeste documentairemakers. Beter. Veel documentairemakers maken openlijk deel uit van het verhaal dat ze proberen te vertellen, ze stellen vragen en geven commentaar ("mensenhandel is afschuwelijk" of "ik heb het zo slecht gehad als kind in die hippiecommune"). Kossakovsky doet dit niet. "Don’t film if you want to say something – just say it or write it. Film only if you want to show something, or you want people to see something," zegt hij.

Voorbeeld. Belovy, een documentaire uit 1993 over een Russisch boerengezin, opent met een oud Russisch mannetje dat zijn neus uit laat likken door zijn hond. Het mannetje geeft daar toelichting bij, eerst vrij schaamteloos, maar al snel met enige vertwijfeling: "Als er snot in m’n neus zit, likt zij het eruit. (…) Haar spuug is vast geneeskrachtig. Dat zegggen ze tenminste. Ze zeggen….Eh….Weet u… [Hij steekt een sigaret op.] Ik zou tegen alle mensen willen zeggen: Laat elkaar met rust. Laat ieder zich op natuurlijke wijze ontwikkelen."

In slechts enkele minuten heeft de man zich laten kennen. Meestal gaat het ietsje trager, dat geeft niet. Kossakovsky heeft de tijd. Hij is de stille toeschouwer die zijn onderwerp op de huid blijft zitten, wat er ook gebeurt. Hij blijft filmen als mensen zwijgen, hij blijft filmen als het ongemakkelijk wordt, als iemand een handeling voor de tigste keer uitvoert.

Als je lang genoeg wacht, weet Kossakovsky, zie je het onverwachte. Soms loopt het allemaal compleet uit de hand: in Belovy wordt de eerdergenoemde man (een nogal lamlendige dronkenlap die de hele film lang heeft lopen mopperen, filosoferen en vloeken) in de laatste minuten fysiek gewelddadig tegen zijn zus, een scène die extra schokkend is doordat Kossakovsky het geluid wegdraait. Maar soms herhalen gedragspatronen zich zo, dat je het idee krijgt door te dringen tot wat fundamenteel menselijk is: de kleine Svyato die, zich hiervan onbewust, laat zien hoezeer narcisme in onze natuur zit ingebakken. Dat gevoel de menselijke conditie te doorgronden, krijg je ook bij het zien van de Sisyphusarbeid aan de straat waarop Kossakovsky uitkijkt in Tishe!.

Kossakovsky doet, steeds weer, wat Terrence Malick met Tree of Life wilde bereiken, maar dan met beduidend meer humor en minder pathetiek: laten zien hoe nietig we zijn, hoe lach- en meelijwekkend, en dat dat niet erg is, omdat we allemaal zo zijn.

Dat doet hij ook weer, spectaculairder dan ooit, in zijn nieuwste film Vivan las Antipodas!. Daarin combineert hij epische, soms onheilspellende natuurbeelden (denk: Koyaanisqatsi) met de man-bijt-hond-achtige dialogen van de mensen die hij volgt aan verschillende kanten van de aarde. Vivan las Antipodas! is een meesterwerk, idioot knap gefilmd, maar je moet tegen een overdaad aan visuele verbanden kunnen (hoeveel die steen in Spanje lijkt op die gestrande walvis in Nieuw-Zeeland, en uitgedoofde lava op een olifantenhuid). Zijn eerdere documentaires zijn subtieler, intiemer. Belovy is een Russische roman in 60 minuten. Ga vooral naar Vivan las Antipodas! in Eye (nog tot 19 september), maar zoek ook naar Kossakovsky’s kleinere werk.

Mail

Emy Koopman was jarenlang Hard//hoofd-redactielid en is literatuurwetenschapper, psycholoog en schrijver. Ze debuteerde in 2016 met de roman Orewoet. Haar meest recente boek Tekenen van het universum verscheen in januari 2022 bij uitgeverij Prometheus.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 9

Dat het was

Hoe ga je om met herinneringen die te pijnlijk zijn om onder ogen te komen? Olivier Herter maakt het publiek getuige van een versnipperd landschap van herinneringen. Vloeiend, stemmig en ogenschijnlijk zonder plot wordt geprobeerd woorden te vinden, waar geen woorden voor te vinden zijn. Dit verhaal werd eerder op toneel gebracht door t Barre Land. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

‘Ik wil geen literatuur van je maken.’ Hoe berg je je moeder in je schrijven, zonder haar essentie te bevriezen? Bareez Majid dicht in woord en beeld over ‘soon-to-be-dead-mothers’ en onderzoekt hoe hun lichamen functioneren als vergankelijk archief. Lees meer

Nog een keer: baas in eigen buik! 1

Nog een keer: baas in eigen buik!

Je zou zeggen dat het abortusrecht in Nederland vanzelfsprekend is, maar is dat eigenlijk wel zo? Een abortus is wettelijk gezien namelijk nog steeds strafbaar. Jihane Chaara neemt je mee in de politieke geschiedenis van het verworven abortusrecht in Nederland, die gepaard gaat met weerstand tegen dit recht op zelfbeschikking, maar ook met veel feministisch verzet en solidariteit. Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer