Asset 14

De Nederlandse geslachtsziekte die Europa teistert

In het debat over genderongelijkheid wordt één onderwerp vaak over het hoofd gezien: het grote verschil in pensioenuitkering tussen mannen en vrouwen. En dat terwijl het bij uitstek een Nederlands probleem is. Merel en Simon brengen dit graag onder de aandacht.

“Unequal in work, men and women are even more so in retirement,” kopte The Economist  oktober jl. In het artikel haalt The Economist een studie aan van Eurostat, waaruit blijkt dat vrouwen in Europa in 2015 gemiddeld 39 % minder pensioen ontvingen dan mannen. Dit grote verschil is voornamelijk te wijten aan een opeenstapeling van ongelijkheden tussen man en vrouw met betrekking tot hun arbeidsgeschiedenis. Vrouwen werken gemiddeld genomen minder dagen, minder jaren, ontvangen een lager salaris, maken minder vaak promotie, en verrichten vaker onbetaalde arbeid, zoals huishoudelijke en zorggerelateerde taken. Het eindresultaat van deze ongelijkheden is dat vrouwen in Europa een onevenredig groot risico lopen om hun oude dag in financiële afhankelijkheid of in armoede door te brengen.

Nederland komt in de statistieken bizar slecht uit de verf: de ongelijkheid is hier met een ongelijkheid van 43% minder pensioen voor vrouwen zelfs de grootste van Europa. Dit percentage omvat zowel het pensioeninkomen ontvangen uit pensioenfondsen als uit de reguliere AOW. Met andere woorden, ondanks de relatieve gelijkheid en zekerheid die de AOW Nederlandse gepensioneerden brengt, is de “pensioenkloof” in Nederland veel groter dan in vergelijkbare Europese staten. In Denemarken is het procentuele verschil tussen mannen en vrouwen bijvoorbeeld meer dan drie keer zo klein. Geen wonder dus dat The Economist het verschijnsel, dat in elke Europese staat speelt, metaforisch aanduidt als “Nederlandse ziekte.”

De genderpensioenkloof is een delicate kwestie. Wie zich eraan waagt, moet zich verhouden tot een giftige stoofpot van structurele economische ongelijkheid en hardnekkige rolpatronen voor mannen en vrouwen. Dat Nederland zich Europees kampioen pensioenkloof mag noemen, legt namelijk vooral bloot hoe groot de verschillen zijn tussen mannen en vrouwen op de Nederlandse arbeidsmarkt. De vermaledijde loonkloof is hier een belangrijk voorbeeld van, en ook de gebrekkige regelingen voor ouderschapsverlof spreken boekdelen. De gevolgen: structurele zwangerschapsdiscriminatie en het hoogste percentage parttime werkende vrouwen van Europa (77% van de Nederlandse werkende vrouwen werkt parttime, tegenover een Europees gemiddelde van 32%). Het argument dat vrouwen nu eenmaal minder willen werken dan mannen houdt geen steek: eerder dit jaar wees onderzoek van het SCP uit dat jonge vrouwen graag fulltime zouden willen werken, maar dat in sectoren waar veel vrouwen werkzaam zijn, zoals de gezondheidszorg en kinderopvang, een tekort bestaat aan fulltime functies.

Voor huidige pensionado’s is weinig te doen aan hun pensioenkloof, maar de beslissingen die huidige en toekomstige bestuurders nemen zijn wel doorslaggevend voor de oude dag van studerende en werkende vrouwen van nu. Als de toegang tot de arbeidsmarkt voor vrouwen niet structureel verbetert, dan kunnen zij op een mager pensioentje rekenen. De voorzichtige stappen in de goede richting die de nieuwe regering wil nemen, een bescheiden uitbreiding van het kraamverlof voor partners en meer geld voor kinderopvang staan helaas niet in verhouding tot de omvang van het probleem. Ter illustratie: volgens het World Economic Forum zakte Nederland het afgelopen jaar zestien plaatsen op de mondiale ranglijst van gelijkheid tussen man en vrouw, van plaats 16 naar 32.In de sectie 'economische participatie en kansen' neemt Nederland de diep beschamende plek van nummer 82 in beslag.

Het dichten van de pensioenkloof vereist een culturele omslag, en een culturele omslag kost tijd. Toch zijn er talloze maatregelen voorhanden om de pensioenkloof te verkleinen. Allereerst moet de loonkloof dicht, en dat vereist onder andere strenger toezicht op het bedrijfsleven. Daarnaast kunnen vrouwen zich gemakkelijker bij de beroepsbevolking melden als er betaalbare en goede zorg voor kinderen en ouderen beschikbaar is. Een broodnodige verruiming van het ouderschapsverlof voor mannen kan zwangerschapsdiscriminatie de kop indrukken. Ook kan een algemene vierdaagse werkweek mannen én vrouwen meer handvatten geven om de taken eerlijk te verdelen. Zo kunnen vrouwen meer gaan werken, meer gaan verdienen, en wordt de taakverdeling tussen en mannen en vrouwen gelijkgetrokken. Toegegeven, dat is een ambitieus programma, maar we kunnen dromen.

Voor nu is de meest urgente stap echter het aanzwengelen van een publiek debat. in Nederland is er namelijk nauwelijks aandacht voor de pensioenkloof geweest, zelfs niet na het verschenen EU-rapport. Dat rapport werd in juni kort belicht in het Algemeen Dagblad, maar toen Jeroen Lenaers (CDA) het onderzoek wegwuifde als “een eh... nogal zinloze exercitie,” was het wel weer klaar met de media-aandacht – andere kranten repten er niet over. Volgens Lenaers is pensioenbeleid een nationale kwestie, geen Europese zaak. Dat kan wel zijn, maar ook het huidige regeerakkoord maakt weer geen woorden vuil aan de pensioenkloof. Willen we de oorzaken van deze ziekte bestrijden, dan zullen we haar eerst als zodanig moeten erkennen.

Beeld: Roel Wijnants, via Flickr.com

Mail

Merel Eimers en Simon van der Weele zijn Hard//hoofd-redactielid. Ze doen onderzoek naar nieuwe mogelijkheden van verzet tegen politieke verrechtsing, toenemende xenofobie en fascistische tendensen in Europa. Tegen het neoliberale beeld van de auteur als BV Ik publiceren Merel en Simon principieel met zijn tweeën. Deze samenwerking garandeert discussie, collectief denkwerk en flink wat statiegeld.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer