Asset 14

Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel?

Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel?

Het publiek bij de allerlaatste voorstelling van Blue, over racistisch politiegeweld, hoefde niet verteld te worden hoe hyperactueel de voorstelling was die ze zagen. Terwijl de krantenpersen ronkten na het geweld tegen demonstranten en Amnesty-waarnemers (en de twijfelachtige rol van agenten) afgelopen weekend, bezocht theatermaker Marthe van Bronkhorst een opera die zwarte pijn omzet in muziek, en die soms schuurde.

‘Oh, I ain’t yo baby’, ‘Are you packin’?’, ‘Take off the hoodie’. Dit is de allereerste keer van mijn leven dat ik deze woorden gezongen heb horen worden in een opera. Blue (2019), een opera over racistisch politiegeweld door Jeanine Tesori en Tazewell Thompson, werd dinsdag voor het laatst opgevoerd bij de Nationale Opera in Amsterdam. Een stuk met een cast van kleur op een plek met, van oudsher, een grachtengordelimago, waar doorgaans vooral klassiekers als Puccini en Händel gespeeld worden.

Hoe actueel Blue is hoeft eigenlijk niet uitgelegd te worden. Al dagen berichten media over het geweld tegen anti-zwartepietbetogers in Staphorst afgelopen weekend. Demonstranten en Amnesty-waarnemers werden klemgereden, met vuurwerk en eieren bekogeld, geïntimideerd, hun auto’s werden met olie overgoten terwijl mensen in blackface met fakkels dreigden. De politie greep niet in. Een aanwezige dienstwagen stond zo dichtbij dat demonstranten die vanuit de bus 112 belden het nummerbord konden doorgeven aan de collega’s.

Een van de centrale vragen in Blue: zijn de politie en de wet mijn vriend of mijn vijand?

Een van de centrale vragen die de vaderfiguur in Blue zichzelf stelt doet dan ook akelig actueel aan: zijn de politie en de wet mijn vriend of mijn vijand? Deze man, zwart én agent, moet de dood van zijn zoon onder ogen komen – door politiegeweld. Een ultieme tragedie. Ondertussen rouwt de gemeenschap mee: de moeder, de vriendinnen als drie schikgodinnen die ongevraagd advies geven, de vrienden van de vader. Dit alles is geen film van Spike Lee, maar wordt gezongen. Met een libretto van klassieke muziek, ja, én jazzinvloeden, én minimal music.
Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel? 3

© Clärchen en Matthias Baus

In de eerste akte van Blue worden alledaagse, onschuldige en banale gezinstaferelen groots neergezet. Hoe houd ik mijn pasgeboren baby vast (een trio van moeder, vader en vroedvrouw), welkom bij de papa-club, je zult nooit meer slapen (een kwartetzang van mannen die ondertussen football kijken), maar ook een clash tussen pubervader en zoon. In de tweede akte is de zoon dood, de vader gedesillusioneerd, en het enkel nog rouw dat de klok slaat. De vader twijfelt aan alles: zijn baan, de maatschappij, zelfs God (‘A white god in white cloudy heaven’).

Hoewel Blue sinds dinsdag niet meer te bezoeken is, is de documentaire/making-off beslist de moeite waard. Daarin is te zien dat bas Kenneth Kellogg, die de vaderfiguur vertolkt, eenzelfde desillusie voelde als zijn personage: ‘Ik reisde de wereld over met opera, terwijl mensen die op mij leken vermoord werden. Ik dacht eraan om te stoppen, ik had niet het gevoel dat ik iets kan bijdragen aan de wereld.’

Individuele personages smelten samen en worden één gemeenschap die rouwt

Het is jammer dat die desillusie, en dat loyaliteitsconflict van de vader, juist in Blue niet erg wordt uitgewerkt. Hij hint erop dat hij de moordenaar van zijn zoon wil vermoorden, dat hij van zijn geloof af is, maar dit verhaal wordt niet afgemaakt. De individuele personages smelten in de tweede akte samen en worden één gemeenschap die rouwt, de vriendinnen van de moeder zingen: ‘We lost a son.’ Wat Blue dus wel doet: het bezingt diep-, diepgevoelde zwarte pijn. Alle zangers, het Residentie Orkest en de dirigent doen dat prachtig en doorleefd. In de eindscène komt ten slotte alleen een flashback naar hoe het had kúnnen gaan (onschuldig samen aan tafel): geen verlossing, geen deus ex machina. Dat zijn we als publiek niet gewend, maar het toont het onaffe van dit verhaal over politiegeweld: de wond is nog niet klaar om te helen, dit verhaal is niet klaar voor een ‘mooi einde’.

De recensies die afgelopen tijd verschenen waren gemengd. Trouw was positief (‘Een overdonderende klap in het gezicht’, ‘schitterend pathetisch’, ‘een theatrale meesterzet op het einde’, 5 sterren). NRC is om diezelfde argumenten gematigd (‘De stemmingen [zijn] eendimensionaal… Een majeur [einde met] een uit de lucht vallende epiloog’, 3 sterren). De Volkskrant, die de opera beurtelings vergelijkt met musicals, Griekse tragedies en kerkmuziek is dan weer kritisch om ándere redenen (‘Een mengeling van musical, blues en bombast’, ‘rechttoe rechtaan’, 3 sterren). In een stuk van operamagazine De Nieuwe Muze werd Blue nog net niet met de grond gelijkgemaakt. Blue zou ‘op allerlei gedachten hinken’, de personages zouden ‘te cliché’ zijn en het geheel zelfs hier en daar ‘te vrolijk’.
Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel? 1

© Clärchen en Matthias Baus

Als theatermaker verwonder ik me over deze kritiekpunten en vooral over de maatstaven die de recensenten hanteren. Theater en kunst over personen van kleur is er doorgaans maar in drie smaakjes: smaak één is hyperpositief, empowering, en vol woorden als ‘urban’ en ‘street’. Smaak twee: ‘zielig verhaal’, problematisch en vol ‘ontheemding’, ‘nergens bij horen’ of ‘slachtoffer’. Smaak drie, ‘true crime’, is kalifaatmeisjes of mocro maffia. Blue valt in geen van drie categorieën, de vaderfiguur is slachtoffer én onderdeel van het systeem, de tekst is tragisch én komisch, de muziek hier en daar zelfs lichtvoetig, het laat zich niet makkelijk in een hokje duwen. Dat schuurt.

De vaderfiguur in Blue is slachtoffer én onderdeel van het systeem

Recensenten worstelen met hoe ze de opera moeten bespreken: leggen we hem langs de meetlat van oude klassiekers als Händel en Verdi, dan vindt men de muziek te voorspelbaar en bombastisch; leggen we hem langs de meetlat van Hamilton, dan vindt men de maatschappijkritiek weer niet tongue-in-cheek of subtiel genoeg verpakt. Het is confronterend om een bombastische, grote opera te zien over een onderwerp dat niet, zoals verboden liefdes en maskeradebals, in een ver verleden ligt waarin opera’s doorgaans spelen. Dat hoort niet. Racistisch politiegeweld, daar zing je geen aria’s vol trillende uithalen over (‘Te plat! Te voor de hand liggend!’), daar mogen geen archetypes in een stuk voorkomen (‘Niet realistisch! Niet empowering genoeg!)’, dat mag niet vrolijk klinken (‘Raar!’). Blue past niet in het narratief.

De interessante vraag is dus: wanneer gaat het driesmaakjesnarratief over personen van kleur veranderen? Hierin is Blue een interessante aanzet. Voorzichtig zijn er al wat barstjes in dit keurslijf van verhalen te vinden: Likeminds produceerde onlangs een drieluik hyperactuele stukken over onder meer het toeslagenschandaal. Op Opera Forward Festival speelde de Zeven Zonden, een stuk in spoken word van diverse makers, het Bijlmer Parktheater besteedde aandacht aan Joseph de Bologne (‘de Zwarte Mozart’). Theater Zuidplein en Rose Stories programmeeren makers zoals Amro Kasr en Fadua el Akchaoui, die de genregrenzen overschrijden. Maryam Hassouni – onlangs gestopt met acteren ‘tot grensoverschrijdend gedrag in de industrie ophoudt’ – schreef over de behoefte aan nieuwe stukken onlangs nog een vurig pleidooi. Op naar meer!

Blue is deels terug te zien op YouTube. De korte documentaire The Making of Blue is hier te zien.

Mail

Marthe van Bronkhorst (zij/haar) is schrijver, theatermaker en psycholoog en studeerde aan de VU Amsterdam en Harvard Medical School. Ze schreef voor onder meer Theater Ins Blau, Sonnevanck, Over het IJ festival, Kluger Hans, Meander, De Revisor en werkt aan een roman over duikers bij uitgeverij De Geus.

Clärchen en Matthias Baus

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven

Steun de makers van de toekomst

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe makers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een scherpe en eigenzinnige stem kunnen ontwikkelen als zij niet worden verleid tot clickbait en sensatie: die vrijheid vormt de basis voor originele verbeelding en nieuwe verhalen.

Steun ons

  • Jochum VeenstraHoofdredacteur
  • Mark de BoorderUitgever
het laatste
Komiek schreeuwt tegen wolk

Komiek schreeuwt tegen wolk

Of je vertelt de waarheid, bent grappig en wordt vervolgens gecanceld, óf je bent ‘politiek correct’ en daarmee helemaal niet meer grappig. Daar wil Jihane Chaara het even over hebben. Lees meer

Illustratie van twee bomen. De bomen zijn wit en kaal, en je ziet hun wortels en takken voor een achtergrond van een groene en paarse gradiënt.

Van bladeren tot wortels: liefhebben zonder te verliezen

Hoeveel van jezelf lever je, dan wel niet onbewust, in om samen te kunnen zijn met een geliefde? Stefanie Gordin onderzocht wat Rainer Maria Rilke, Herman Hesse en bell hooks hebben geschreven over deze dynamiek. Ze probeert een antwoord te vinden op de vraag: Wat ging er mis in haar vorige relatie, waar ze juist zo duidelijk hadden afgesproken elkaar niet te verstikken? Lees meer

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

Er is jarenlang gestreden, maar onlangs werd bruinkooldorp Lützerath hardhandig door de Duitse politie ontruimd. Een gesprek over representatie, politiegeweld en de kernboodschap van ‘Lützi Lebt'. Lees meer

Afscheidsrede: ‘Hard//hoofd is een vrije ruimte, niet een vrije markt’

‘Hard//hoofd is een vrije ruimte, geen vrije markt’

Marte Hoogenboom blikt terug op haar tijd als hoofdredacteur van Hard//hoofd. Na tweeënhalf jaar dienst vraagt ze zich nog steeds af wat Hard//hoofd eigenlijk is. Lees meer

Van 0-en en 1-en of: waarom ik me eindelijk programmeur durf te noemen

Van 0'en naar 1'en, of: waarom ik me eindelijk programmeur durf te noemen

Als schrijver die 'iets' met computers doet, krijgt Marten Hoekstra vaak de vraag wat dat werk precies inhoudt. In dit essay onderbouwt hij de kracht achter dit ambacht. Lees meer

Nieuws in beeld: De macht van het volk

De macht van het volk

De beelden die uit Iran naar buiten komen zijn schaars. Dat raakt illustrator Pirmin Rengers, die een wereld gewend is waarin media volledig worden gedomineerd door beeld. Lees meer

Hard//talk: Evita 3.0 1

Evita 3.0

De voormalige Argentijnse president Cristina Fernández de Kirchner overleeft een aanslag op haar leven, maar een twaalfjarige gevangenisstraf vanwege corruptie hangt boven haar hoofd. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 3/3: Métro

In ieder geval bleven we stuurloos - Métro

Zelfs de sterkste vriendschappen leden aan betonrot. Vrienden verjaren hier als sprinkhanen, hele groepen ontstonden en verdwenen in enkele seizoenen. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 2/3: Á pied

In ieder geval bleven we stuurloos - À pied

 Voor eenzaamheid heb je geen kostschool nodig. Niemand keek op wanneer ik ‘DRRRAAAAK’ schreeuwde zonder mijn pas te vertragen. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 1/3: Vélo

In ieder geval bleven we stuurloos - Vélo

Tijdens een afdaling vol kinderkoppen ging mijn hangslot uit zichzelf op slot, waarna mijn sleutelbos in een nabijgelegen afvoerputje verdween. Lees meer

Nieuws in beeld: Het kind in het badwater terugvinden

Het kind in het badwater terugvinden

Amerikaanse onderzoekers wisten het geheugen van 150 ouderen te verbeteren middels een schokkend badmutsje. Lees meer

Automatische concepten 78

De natuur huilt droge tranen

Europa maakt waarschijnlijk het ergste droogteseizoen mee in ruim 500 jaar. Lees meer

 1

Tijd voor een dekoloniale Indië-herdenking!

Benjamin Caton organiseert jaarlijks op 16 augustus een dekoloniale Indië/Indonesië-Nederland Herdenking, omdat een grote en groeiende groep mensen zich niet gezien voelt door de Nationale Indië-herdenking, een dag ervoor. Lees meer

Nieuws in beeld: Van Trump mag de FBI de pot op

Van Trump mag de FBI de pot op

Elf 'topgeheime' documenten nam de FBI mee van Donald Trumps landgoed. Hij wil ze terug. Lees meer

Nieuws in beeld: Bomen zijn klaar met de hitte en zetten de herfst in

Bomen zijn klaar met de hitte en zetten de herfst in

Sommige loofbomen begonnen vorige maand al hun bladeren af te stoten - veel vroeger dan normaal. Lees meer

Nieuws in beeld: Iedereen voor? Hallo?

Iedereen voor? Hallo?

De weinige Tunesiërs die kwamen opdagen voor het referendum, stemden massaal voor meer macht voor de zittende president. Lees meer

Nieuws in beeld: We moeten kopen, reizen, vliegen, drinken, eten, feesten, zo niet doorgaan

We moeten kopen, reizen, vliegen, drinken, eten, feesten, zo niet doorgaan

Hoelang kunnen we nog boven de zelfgegraven afgrond blijven bungelen? Lees meer

Nee, Anna Sorokin is geen Robin Hood en dit is waarom

Nee, Anna Sorokin is geen Robin Hood en dit is waarom

Netflix zet in Inventing Anna een oplichtster op een voetstuk. Emma Stomp zet daar vraagtekens bij. Lees meer

Nieuws in beeld: We zitten krap bij gas (dus kolencentrales mogen weer)

We zitten krap bij gas (dus kolencentrales mogen weer)

Om de gasvoorraden te ontzien, mogen de (uiterst vervuilende) kolencentrales jarenlang op volle toeren draaien. Lees meer

Nieuws in beeld: Blokkeert de boer zijn eigen protest?

Blokkeert de boer zijn eigen protest?

Driekwart van de Nederlanders vindt de acties tijdens boerenprotesten te ver gaan. Lees meer

Steun de makers van de toekomst. Sluit je aan bij Hard//hoofd!

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe kunstenaars en schrijvers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Wij zijn al meer dan twaalf jaar bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Onze kunstverzamelaars maken dit mogelijk. Sluit je nu aan en ontvang jaarlijks gesigneerde kunstwerken van veelbelovende kunstenaars én je eigen Hard//hoofd-tasje. Veel verzamelplezier!

Steun en verzamel