Asset 14

Het geloof

Brieven van en naar een flat naast de derde ringweg van Moskou. Maite en Simone schrijven elkaar over van alles en nog wat. Deze week over een Russische kerk. Een bijzonder exemplaar dat zelfs een autowasstraat heeft.

Milaya Maite,

Met een paar slagen op het toetsenbord tikte je achteloos een beerput open. “Of zijn de Russen niet zo religieus?” vroeg je, alsof het antwoord in een maatbekertje past. Hmpf.

De orthodoxe kerk is voor mij een raadsel, maar je weet dat ik net zo weinig van de katholieke, protestantse en andere kerken begrijp. Als ik aan de Russisch-Orthodoxe kerk denk, zie ik altijd die foto van Poetin neus aan neus met de Moskouse Patriarch voor me, die op zijn beurt weer het beeld van twee groene kikkers met ronde kwaakblazen oproept.

Om je er toch wat over te kunnen vertellen ben ik zondag op bezoek gegaan bij de Christus Verlosserkathedraal (a.k.a. de Pussy Riot-kerk). Deze kathedraal/ autowasstraat/ kantine/ conferentiehal/ wasserette/ parkeergarage is ‘s werelds hoogste orthodoxe gebouw. Opportunistische commerciële exploitatie, nog zo’n pijler van de moderne Russische cultuur. Simon Ostrovsky maakte er een filmpje over voor Al Jazeera.

Stalin heeft de oude versie van deze kerk trouwens ooit met priesters en al opgeblazen om er ‘Het Paleis der Sovjets’ neer te zetten; een honderd etages hoge kolos met daarbovenop een honderd meter lange Lenin die filosofisch in de verte wijst. Sinds 2000 staat de kathedraal er weer, met meer marmer en goud dan ooit tevoren. Het gerucht doet de ronde dat de autowasstraat onder de kathedraal heilig water over de auto’s van de Moskouse jetset heen plenst. Ik geloof niet dat het waar is, alhoewel… misschien loopt er elke ochtend wel een priester langs om alle kranen te wijden, het blijft Rusland.

Bij de ingang van de kerk walmt de geur van kaarsvet en wierook je aangenaam tegemoet. De toegang loopt door een metaaldetectiepoortje en langs een beveiliger die de inhoud van je tas controleert. Erg streng zijn ze niet; ik had een laptop en camera bij me (mag niet) en toen de bewaker dit zag keek hij teleurgesteld, maar liet me wel gewoon binnen.

Tijdens de kerkdienst scharrelen er honderden mensen rond, vooral vrouwen (dames mét hoofddoek) maar ook mannen en jonge moeders met kinderen. In een hoek van de kerk kun je op gelijnde briefjes namen invullen, die tegen betaling afgestempeld worden; de priesters bidden dan voor de mensen wiens naam erop staat. Als souvenir heb ik een stapeltje van deze mooie briefjes in mijn tas laten glijden. Ik ben nog aan het overwegen of ik nu weer langs moet gaan om er eentje met mijn eigen naam af te laten stempelen als boetedoening.

Ondanks zijn gewelddadige voorgeschiedenis, was het niet ongezellig bij de Christus de Verlosser. Toen ik naar de kerk liep, riep er een man in het voorbijgaan zomaar: “Mevrouw, u ziet er prachtig uit!”. De Baboesjka’s die het kerkterrein verzorgen, overladen je bij het weggaan ook steevast met voorspoed, geluk en gezondheidswensen. Religie faciliteert deze warme samenkomst voor de mensen hier. In een stad als Moskou, die toch niet bekend staat om de vriendelijkheid van toevallige voorbijgangers, is dat best welkom.

Do zvidanya,
Simone

-

Lieve Simone,

Je brief deed me denken aan die ene keer dat ik Rusland bezocht, in de zomer van 2013. Daar, in een kathedraal in Sint Petersburg, kreeg ik ook even heel warme gevoelens van de orthodoxe kerk.

Ik was op studiereis met een troep geschiedenisstudenten. Aan het einde van een lange dag vol Petersburgse musea, gevangenissen en parkjes stapten we vanuit de felle zon de koelte van de enorme Kazankathedraal binnen. Het rook er muf. Niet zoals op een stoffige zolder, maar een typische, heilige muffigheid die je eigenlijk in elk Godshuis ruikt. Alsof God zich nooit wast en in een oude overjas en pantoffels door zijn huizen banjert.

Eerbiedig staarden we naar eenzelfde tafereel als jij in de Christus de Verlosserkerk: enorme, met bladgoud bedekte altaren en rijen Russen die één voor één iconen kusten. Net op het moment dat ik me erover verwonderde dat ik in geen enkel opzicht kon voelen wat deze mensen voelden, begon achterin het schip van de kerk een koor te zingen (een beetje zoals dit). Het was oorverdovend mooi. We luisterden met ingehouden adem, ik kreeg kippenvel op mijn onderarmen en heel, heel even was ik jaloers op de gelovigen.

Hier in Nederland is dat gevoel weer verdampt. Onlangs bezocht ik een kunstperformance in een kerk. Niet alleen was de kerk waar de happening zich afspeelde van een ongeëvenaarde lelijkheid (iets met beton en de jaren zeventig), ook herinnerden de kunstenaars me weer aan de nare kanten van het geloof.

Ze lieten eerst een protestants koor van oudere heren en dames in fleurige spencers zingen, en vervolgens een katholiek koor van kale mannen in witte pijen. Halverwege het lied zongen ze als bij een canon door elkaar. Het was opa Jan versus broeder Franciscus, Nederlands versus Latijn, enthousiaste kraakstemmetjes versus galmende kelen. Hoewel ze gemoedelijk samen zongen, moest ik toch vooral aan onze colleges vroegmoderne geschiedenis denken, toen we met slaapoogjes en een lichte kater luisterden naar verhalen over rivaliserende religieuzen die elkaar eeuw na eeuw de hersens insloegen. Weet je nog?

Aan het eind van de performance mochten we allemaal een beeldje van Calvijn kleien. Langzaam vulde de kerk zich met grote, kleine, expressionistische en kubistische klei-Calvijntjes. Maar terwijl ik enthousiast Calvijns niet geringe neus aan het boetseren was – zoals je weet ben ik voor enige kunstzinnige expressie altijd wel te porren – signaleerde ik vooral opstandigheid in mezelf. Ineens begreep ik mijn moeder, die op haar zestiende punker werd en haar christelijke familie verliet om in de grote stad te gaan wonen, een stuk beter.

Dus Simone, prachtig gezang in kerken ten spijt, roept religie toch vooral boosheid in me op. Gelukkig kan ik me prima afreageren op een homp klei, in plaats van op een andersdenkende.

Veel liefs,
Maite

-

Freelance journalist Simone Peek (1988) woont in Moskou, Maite Karssenberg (1989) in Amsterdam. Ze waren nog guppies toen ze elkaar leerden kennen en hebben nog steeds geen idee hoe de wereld in elkaar zit, maar vinden het wel leuk om erover van gedachten te wisselen.

Mail

Maite Karssenberg is schrijfster, historica en programmamaker. Ze houdt van vergeten geschiedenissen en idem reisbestemmingen, de zee en zelfreflectie. Maar het meest nog houdt ze van boeken lezen.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

:Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Hard//hoofd organiseert op 25 mei de eerste schrijfworkshop! Tijdens deze middag zul je onder begeleiding van Selm Merel Wenselaers, Marthe van Bronkhorst en Jochum Veenstra de tijd krijgen om met elkaar in gesprek te gaan en aan een tekst over mannelijkheid te werken. Aanmelden kan tot en met 22 april. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Auto Draft 5

Verpopping

Wanneer een rups zich in de sombere wintermaanden in haar keukenraam nestelt, koestert de hoofdpersoon in dit verhaal van Esther De Soomer voor het eerst weer gevoelens van liefde en tederheid. Lees meer

Begraaf me, alsjeblieft! Een ode aan het beestje

Begraaf me, alsjeblieft! Een ode aan het beestje

Juul Kruse introduceert de Beestjesweken. Van 16 tot 29 maart zullen alle artikelen die we op Hard//hoofd publiceren gaan over kleine kruipers, slijmerige sluipers en gladde glibberaars. Juul vertelt waar diens fascinatie met beestjes begon en waarom die begraven wil worden na diens dood. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer