Asset 14

Reflex

Noor gaat elke week naar het koffiehuis om herinneringen op te halen en om nieuwe te maken. Maar hoe betrouwbaar zijn die herinneringen nog als het koffiehuis niet meer bestaat, of als de vriendin die daar werkt iets anders gaat doen?

Aan de muur hangt een foto van Harry en Ischa: Harry achter zijn toonbank, met een volle glazen koffiepot in de hand. Ischa staat ervoor en kijkt naar ons, recht in de camera. Het zal zeker een jaar of vijf zijn geweest voordat de beroemde interviewer stierf – allebei de mannen hebben nog een volle haardos en de buiken zijn nog slank. Behalve deze foto hangen er nog andere herinneringen aan Ischa Meijer: een ingelijste boekomslag, een interview met Harry in de krant (“We wisten allebei wat het woord gabber inhield”), een foto van Ischa buiten voor de deur van Harry’s koffiehuis – de vriendschap is misschien noodlottig tot een einde gekomen, hij mag niet worden vergeten.

Aan de andere kant van het koffiehuis hangt de muur vol met oude biljetten uit alle landen van de wereld, vastgeprikt met honderden punaises. Een rafelig behang van vervaagde, vale kleuren van vervallen valuta. Naast de glazen koffiepot staat sinds twee maanden een pinautomaat. De twee dochters van Harry, die de familiezaak binnenkort over zullen nemen, zeggen dat het er tijd voor was; ze moesten de klanten en toeristen toch een beetje tegemoet komen. Maar de bestellingen worden nog gewoon op een papieren notitieblokje bijgehouden, en wifi is er niet.

Perfecte omstandigheden om te schrijven dus: geen internet en genoeg koffie. Elke woensdagochtend stap ik met laptop onder de arm naar de Prinsengracht en tik ik mijn leven op digitaal papier. Halverwege mijn schrijfuren verdwijn ik naar de keuken waar een van de dochters pannenkoeken staat te bakken, en kletsen we bij over de zaak, over de baby in haar buik, over het werk van haar vriend. Ik kom hier niet alleen voor het schrijven, maar ook om de vriendschap in leven te houden in mijn inmiddels drukbezette bestaan. Herinneringen ophalen, en nieuwe maken.

Deze ochtend zit er een man met zijn kleinkind tegenover mij in het koffiehuis; ze spreken Frans en Nederlands door elkaar. Het jongetje zit met zijn rug naar me toe, ik kijk de opa recht in zijn gezicht en zie hoe hij glunderend van trots zijn kleinkind aanschouwt. Hij maakt op zijn mobiel een foto van hem, en als hij die aan het jongetje laat zien, kan ik meekijken naar diens gezicht – het telefoonschermpje functioneert als een soort spiegel. Ik heb de twee hier niet eerder gezien, maar de dochter die vandaag in de bediening staat weet al wat ze willen: “Een jus en een icetea, een pannenkoek en een uitsmijter?”

Ik vraag me af of het jongetje dit ritueel, wat het blijkbaar is, zich nog lang zal blijven herinneren: met opa naar het koffiehuis. De herinneringen die ik heb aan mijn grootvader zijn al zo ver weg – alleen als ik niet te veel mijn best doe hoor ik plots ergens in mijn hoofd zijn bromstem, of ruik ik de sjekgeur die in zijn wollen pantalons zat. Als ik in zijn oude huis ben – nu ons familievakantiehuis op Terschelling – worden die zintuiglijke emoties iets sterker, maar het huis is verbouwd en de laatste keer dat ik er was kon ik me al niet meer precies herinneren hoe de trap naar boven ook alweer liep. De voorkamer is nog wel min of meer hetzelfde, al hebben we de afbrokkelende tegeltjes vervangen voor nieuwe, die nu te wit en te schoon tussen de oude opvallen. Ze hebben nog niks meegemaakt.

Beeld: Noor in het huis van haar grootouders

De opa en het jongetje blijven foto’s maken met de mobiele telefoon, en laten elkaar telkens het resultaat zien. Hoeveel foto’s zouden er al zijn van hun tweeën? Zou de moeder er nog een selectie uit maken; welke momenten van al die duizenden zijn het waard om in een fotoboek te plakken, om letterlijk vast te kunnen houden?

Met mijn mobiel maakte ik een tijd geleden een foto van het verlovingsportret van mijn Terschellingse grootvader en grootmoeder. Nu scroll ik door de meer dan tweeduizend beelden die ik in het afgelopen jaar heb gemaakt en bewaard, op zoek naar die zwart-witfoto. Het is een bijzonder beeld – niet alleen door de schoonheid ervan, maar ook doordat je ziet dat er tijd en aandacht is besteed aan het moment waarop-ie werd gemaakt. Het kapsel van mijn oma is speciaal in golfjes gezet, en ze heeft haar glazen kralenketting om. Het pak en de netjes gekamde haren van mijn opa onderstrepen de belangrijke gebeurtenis – dit moment mag niet vergeten worden, hij is het herinneren waard.

Als een spier die getraind moet worden bezoek ik wekelijks het koffiehuis. Is een herinnering eigenlijk meer dan een geconditioneerde reflex? Een beeld dat je overvalt of bewust oproept wanneer je de verhalen vertelt en de foto’s bekijkt? De ervaring leert dat herinneringen verder wegdrijven als de situatie verandert waarin deze werden gemaakt – een ander huis, een liefde die overgaat, een vriend die sterft. Je hebt alleen nog maar het (onbetrouwbare) geheugen waarop je kunt terugvallen, niet meer de realiteit. Je weet het misschien nog, of je kan het je voor de geest halen, maar in principe is een herinnering niet meer dan een worst die net buiten bereik voor je neus bungelt. Een vorm van zelfopgelegde marteling, maar blijkbaar is het idee van de herinnering compleet kwijt zijn nóg veel pijnlijker.

Het koffiehuis is een museum waarin veel wordt herdacht: een vriendschap, oud geld, Amsterdam - er is veel vroeger in het nu. Het overdragen van de zaak aan de dochters verzekert nu al dat Harry en zijn vrouw niet worden vergeten; net zoals het huis op Terschelling voor mij steeds opnieuw de herinnering aan mijn grootouders traint.

Mail

Noor Spanjer (Amsterdam, 1982) is freelance journaliste en mediawetenschapper. Als nieuwerwetse minstreel is zij altijd op zoek naar persoonlijke verhalen en daarnaast is ze ideologisch inzetbaar voor feministische zaken en andere nature-nurture kwesties.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

De Groep

De Groep

'Ik ben Jane en Kevin is een lul die te veel ruimte inneemt.' Amal Akbour schreef een verhaal over Jane, een narcistische jonge vrouw die voor het eerst deelneemt aan groepstherapie. Dit is een voorpublicatie van het verhaal dat Amal schreef als onderdeel van het Veerhuis Talentenprogramma. Lees meer

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars! 1

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars!

Als dank voor hun steun, ontvangen onze ruim 1.700 kunstverzamelaars in januari een prachtig werk van beeldend kunstenaar Dakota Magdalena Mokhammad. Om welk werk het precies gaat blijft een verrassing, maar in gesprek met onze chef Kunst Jorne Vriens licht Dakota een tipje van de sluier op. Lees meer

Auto Draft 1

Hoe jij politiek je zin weer krijgt: valse dilemma’s, overdrijven en nog drie tactieken die ik leerde van mijn vader

Marthe van Bronkhorst leerde van haar vader dat goed vals niet lelijk is. In deze column legt ze je drie technieken uit om je (politieke) zin te krijgen. "Links, doe nou eens wat mijn vader deed: nooit genoegen nemen met minder." Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer