“I am a black new wave artist”, zegt Kanye West in The New York Times. Zijn nieuwe album komt vandaag uit. Yeezus breekt met de banale hiphop van rappers bij zwembaden, bitches en glitterkettingen. Het is een sociaal-cultureel statement. Maar wat heeft ‘black’ te maken met ‘new wave’ en wat betekent dit voor de hiphop?
Hiphop vs. new wave
Yeezus is rauw, lo-fi, experimenteel, glitchy en minimalistisch, een mix van hardcore rap, beklemmende synths, onorthodoxe songstructuren en verrassende overgangen. Thematisch gezien lopen seks, zelfverheffing en zwarte opstand als een rode draad door het album. Hiermee plaatst Yeezus zichzelf ferm in de traditie van de hiphop. Stilistisch gezien is het album echter een hybride, die heen en weer schiet tussen industriële drums en overstuurde elektronica in de traditie van de punk en new wave, en hippe actuele stijlen als trap, drill en dancehall, met hier en daar een verdwaalde soul sample. Wat betekent de verwijzing van Yeezus naar new wave, de experimentele muziekstijl die eind jaren zeventig voortvloeide uit de punk?
Kanye West performance ‘Black Skinhead’ bij Saturday Night Live.
In de jaren zeventig ontstond de hiphop vanuit de frustraties van de civil rights movement. De zwarte arbeidersklasse werd geconfronteerd met armoede, criminaliteit en werkloosheid, en voelde zich in de steek gelaten. Hiphop was de taal van de Afro-Amerikaanse jeugd om deze problemen onder woorden te brengen en zich af te zetten tegen het door blanken gedomineerde systeem. Maar de populariteit van de gangsta rap in de jaren negentig zorgde voor een commerciële explosie van hiphop wereldwijd, zowel onder de zwarte als de blanke jeugd. Niet alleen de oorspronkelijke waarden van sociaal en politiek engagement, maar ook die van muzikale inventiviteit, waren steeds verder te zoeken.
Een aantal jaren na het ontstaan van de hiphop begon de punk te broeien in de blanke midden- en arbeidersklasse. Het was een verzet tegen ‘het systeem’ dat van de maatschappij een eenheidsworst maakte. Muzikaal gezien keerde de punk zich tegen de onverschillige pop van de jaren zeventig, het was de agressieve tegenhanger van de softe hippiecultuur, die zijn inspiratie haalde uit de rock ’n roll van de jaren zestig. Het opende de deuren voor de new wave, een muziekstijl die de anti-establishment ideologieën van de punk adopteerde, maar ze in een artistiek, intellectueel en elektronisch jasje stopte. Door gebruik van conventies uit de popmuziek vond new wave aansluiting bij de blanke middenklasse. Toch waren het niet alleen de blanke arbeiders- en middenklasse die zich met de subculturen konden identificeren.
Afropunk
Zowel hiphop als punk spreken de taal van de outsider. De subculturen vonden elkaar in de sub-subcultuur van de afropunk. In de documentaire Afro-Punk (2003) vertellen zwarte punkers over hun beleving van de punk. Hoewel zij zich identificeerden met de punk community, deed dit geen afbreuk aan hun zwarte identiteit. Integendeel, zij gebruikten de lifestyle en muziek om de frustraties van de zwarte beleving te kanaliseren en tot uiting te brengen. De punk stond open voor zwarte jongeren, omdat zij het band of outsiders karakter van de punk versterkten. Ook hier vonden ze echter niet de aansluiting die ze zochten, want ze bleven een uitzondering. De zwarte punker was als enige de échte outsider.
Zwarte punkers in de trailer van Afro-Punk
Toch is ook de afropunk doorgedrongen tot de mainstream. De makers van Afro-Punk zetten een gelijknamige online community op gang, die met het jaarlijkse Afro-Punk Fest een podium biedt aan artiesten als Erykah Badu en Janelle Monae. Het festival heeft dus een breder aanbod dan de underground die eraan ten grondslag ligt. De acts zijn overwegend sociaal, politiek en/of cultureel bewust, en hun muziek bouwt voort op zwarte stijlen als soul, r&b en hiphop. Net als new wave in de traditie van punk kan worden geplaatst, heeft deze muziek ideologisch gezien verwantschap met de afropunk, maar kan zij door haar verwantschap met andere populaire hedendaagse stijlen, beter worden geclassificeerd als ‘black new wave’.
Postmoderne identiteit
De commercialisering van een subcultuur gaat in de ogen van puristen vaak gepaard met het verlies van authenticiteit. Het postmodernisme claimt echter dat authenticiteit niet meer dan een constructie is. Cultuur en identiteit worden zelfbewust vormgegeven en zijn voortdurend under construction. Hiphop is van oudsher een typisch postmodern genre. In het vroege scratchen en samplen werd bestaande muziek gebruikt om nieuwe muzikale vormen tot stand te brengen. Authenticiteit en creativiteit waren te vinden in de manier waarop men oude muzikale media in nieuwe muzikale media kon omzetten. Oorspronkelijke vormen waren er niet. Inventiviteit en progressiviteit waren de kracht van de hiphop, vernieuwing en innovatie vonden plaats op basis van combinatie en remix.
Album cover Yeezus
Ook de punk kende de traditie van verwijzing en culturele recycling met haar DIY-mentaliteit in mode en design. New wave, die op haar beurt artistiek gebruik maakte van conventies uit zowel pop als punk, ondermijnde het onderscheid tussen underground en mainstream, authentiek en gefabriceerd, artistiek en commercieel nog verder.
Wederopstanding van hiphop
Op Yeezus gebruikt Kanye West de taal van de punk en new wave om hiphop terug te brengen bij zijn oorspronkelijke waarden van sociaal en politiek engagement, en muzikale progressiviteit. Niet alleen roept Yeezus vragen op over wat ‘echte’ hiphop is, ook laat het album zien dat het werkelijke onderscheid tussen punk/new wave en hiphop slechts een constructie is. De dynamiek van het gelijktijdig construeren en deconstrueren van de eigen identiteit, ligt ten grondslag aan de ontwikkeling van de hiphop. Door te experimenten met andere stijlen en zo de grenzen van het genre te verkennen, blijft hiphop vernieuwend in een tijd waarin de mainstream dreigt. Kanye profileert zich met Yeezus als popculturele rebel, die enerzijds een ode brengt aan de hiphop die hem heeft groot gebracht, en anderzijds laat zien dat hij zich niet door traditie laat beperken. Dit is wat hiphop altijd is geweest: traditie en vernieuwing, sample en remix.
De volgende reactie van een gebruiker op Hypetrak vat het goed samen:
"HIP HOP WAS ALWAYS ABOUT FINDING THE NEW SAMPLE / NOT DOING WHAT EVERYONE ELSE WAS DOING - SO IF MR WEST WANTS TO DO A GLAM ROCK RAP TRACK WITH DAFT PUNK OR RAP OVER ELECTRONIC PULSES WITH NO BEAT FROM MR MOHAWKE - THEN BRING IT ON - HATS OFF MR WEST HIPHOP IS ART - YOU MADE YOUR CLOCKWERK ORANGE LAST TIME - NOW BRING THE SPACE ODYSSEY”
-
Dit is een gastbijdrage van Josephine Afua Zwaan. Josephine is op zoek naar de betekenis van identiteit als evolutie, kunst en creatieve waarheid. Ze studeerde Media en Cultuur aan de UvA, verdiept zich in Afro-Amerikaanse en Afro-Europese subculturen, en staat aan het begin van haar eigen carrière als artiest.