Asset 14

Accepteer de menselijke gebrekkigheid

Hard//talk: Accepteer de menselijke gebrekkigheid 1

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. De vraag naar psychologische hulp in de ggz is groot en de wachtlijsten zijn lang. Een deel van dit lijden is echter te voorkomen: we moeten leren omgaan met het lijden dat inherent is aan het leven, aldus Wolter de Boer. Het is niet erg om je soms slecht te voelen, en filosofie kan ons dat leren.

De afgelopen tijd is er veel aandacht geweest voor de psychiatrie, in het bijzonder voor welk lijden in de psychiatrie thuishoort, en welk lijden niet. Vorige week woensdag debatteerden hoogleraren Damiaan Denys en Jim van Os in De Balie over ‘de toekomst van de psychiatrie’. Toen de presentator van de avond vroeg wat de twee heren als een concrete interventie zagen om de druk op de ggz te verlichten, stelde Denys voor om filosofie onderdeel te maken van het verplichte onderwijsprogramma. Van Os onderschreef dat, maar zou het dan liever ‘mentale weerbaarheidstraining’ noemen. Aan het idee van ‘mentale weerbaarheid’ kleven echter een aantal problemen, en het verschil tussen mentale weerbaarheid en filosofie als basis voor een lesprogramma laat zien hoe we tegen lijden aankijken.

In het debat maakten de professoren de tussentijdse balans op van een discussie die al sinds september woedt. Denys sprak zich toen in NRC uit tegen onze cultuur die dicteert dat we mooi, gelukkig en succesvol moeten zijn. Hij stelde dat veel mensen die aanspraak doen op de ggz op zoek zijn naar zingeving en niet echt ziek zijn, en dat de behandeling van deze groep mensen ten koste gaat van de behandeling van ‘echt zieke’ mensen. Van Os reageerde daarop met een brief, en stelde dat met Denys’ verkondigingen psychisch lijden wordt weggezet als gezeur, en zo het hardnekkige stigma dat eraan kleeft alleen maar plakkeriger wordt.

In het debat werd er steeds gesproken over ‘de zes procent’ en ‘de veertien procent’ alsof het gesprek de Occupybeweging betrof. Van de twintig procent van de Nederlandse bevolking bij wie sprake is van een psychiatrische stoornis, heeft zes procent ernstige klachten. De overige veertien procent zou mildere problemen hebben. De nationale middelen zijn echter niet toereikend om alle mensen die tot de twintig procent behoren te helpen, vandaar de lange wachtlijsten in de ggz. Kinderen al vroeg leren omgaan met de nare kanten van het leven, zou kunnen voorkomen dat ze later aanspraak maken op de ggz, opperden Denys en Van Os.

Hoe je zo’n lesprogramma noemt en inricht is bepalend voor welk idee je kinderen meegeeft over lijden. Bij mentale weerbaarheidstraining rijst al snel de vraag: wat gaat door voor een weerbare psyche? Is iemand die mentaal weerbaar is iemand die goed om kan gaan met stress, iemand die verbaal assertief is of iemand die tegenslagen in het leven een plekje weet te geven? Je komt zo tot prijzenswaardige en minder prijzenswaardige eigenschappen, die samen een uniform mensbeeld vormen dat je vervolgens aan kinderen over probeert te brengen. Zo’n training kan zelfs de indruk wekken dat je je altijd tegen nare gebeurtenissen moet verzetten (‘verweer je!’), en het leert nog niet dat sommige gebeurtenissen zo vervelend zijn dat het gewoon niet lukt om je ertegen te verzetten.

Zo leren kinderen dat gebrekkigheid een onderdeel is van de menselijke conditie.

Wanneer we er daarentegen voor kiezen om filosofie als verplicht vak toe te voegen aan het lesprogramma, kan een docent kinderen leren om zelf na te denken over het leven, en over de goede en de nare dingen die daarbij horen. Ieder kind mag daar vervolgens zelf haar of zijn lessen en conclusies uit trekken. Zo leren kinderen dat gebrekkigheid een onderdeel is van de menselijke conditie. Kinderen besluiten zelf wat ‘mentaal weerbaar’ zijn betekent (en of ze dat willen zijn).

Hoewel ik niet geloof dat de klachten van ‘de veertien procent’ als sneeuw voor de zon verdwijnen op het moment dat filosofie een verplicht nummer in het lesprogramma wordt, geloof ik wel dat het zinnig is om bewustzijn te creëren rondom de fundamentele menselijke gebrekkigheid, zodat kinderen en volwassen inzien dat het niet erg is om je soms slecht te voelen. Dat bewustzijn moeten we creëren op een manier die mensen of hun gemoed niet direct probeert in te kaderen. Als dát dan mentale weerbaarheid heet, is dat wat mij betreft ook goed.

Beeld: The Girl With Cold Hands via Flickr

Mail

Wolter de Boer is gefascineerd door de vele, ondoorgrondelijke aspecten van de menselijke geest. Hij studeert Klinische Psychologie en Medische Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en is in het bijzonder geïnteresseerd in de rol van psychologie en psychiatrie in de maatschappij.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Witte tranen

Witte tranen

Vaak kan geconfronteerd worden met een racistische misstap veel losmaken in witte vrouwen. Waar komt dat door? Fleur den Boer onderzocht het perfectionisme van witte vrouwen en hoe zogeheten 'witte tranen' racisme in de hand werken. Lees meer

Stieren en vrouwen hebben iets gemeen

Stieren en vrouwen hebben iets gemeen

Wat hebben stieren en vrouwen gemeen? In dit essay ziet Barbara Haenen tijdens het bezoeken van een stierengevecht gelijkenissen met haar eigen ervaringen. Lees meer

Bijsturen 1

Bijsturen

In dit essay legt Belle de Rode de vinger op de zere plek. Ze beschrijft hoe zij de rol van bijsturende kapitein op zich moet nemen omwille van haar zieke vader, terwijl ze juist afscheid had willen nemen van de kritische kapitein die in haar huisde. Lees meer

Gelukkig zien jonge mensen het verband tussen toen en nu

Durf te leren van het verleden

Op Dag 150 van de wrede vergeldingsactie van Israël is een eind van de ‘slachting’ van Palestijnen nog niet in zicht. Schrijver Marte Hoogenboom vestigt haar hoop op activisten en journalisten die het verband tussen ‘toen’ en ‘nu’ durven zien. Lees meer

Reden tot paniek

Reden tot paniek

In dit droomachtige en persoonlijke essay blikt Wouter Degreve terug op zijn jeugd, en hij onderzoekt de effecten daarvan op het heden. Want 'de kracht van de plek waar je bent opgegroeid mag je nooit onderschatten.' Lees meer

Vijftig jaar vrijheid van beweging

Vijftig jaar vrijheid van beweging

Tom Kniesmeijer leerde dansen op de remixes van discopionier Tom Moulton. Nu zijn eerste kennismaking met de muziek van deze sterproducent bijna vijftig jaar geleden is, blikt hij terug en komt hij tot een inzicht over onze tijd. Lees meer

Neoliberaal Lang Covid 2

Neoliberaal Lang Covid

Voor ons 'Aaah'-magazine, schreef Harriët Bergman een essay over hoe long covid-patiënten vallen tussen pech en onrecht. "Er is iets grondig mis met hoe we in Nederland omgaan met mensen met een beperking en chronisch zieke mensen." Lees meer

Waarom het over mij gaat als het over trans literatuur gaat

Waarom het over mij gaat als het over trans literatuur gaat

In dit persoonlijke essay reflecteert Tom Kniesmeijer op queer activisme en literatuur, oftewel: de reden dat we strijden en schrijven. Lees meer

Stop met het onderschatten van de gevolgen van het slavernijverleden

Stop met het onderschatten van de gevolgen van het slavernijverleden

Zelfs 150 jaar na de afschaffing van de slavernij, zijn de gevolgen daarvan nog steeds voelbaar. Veel Nederlanders zien helaas niet in hoe de koloniale geschiedenis het heden heeft vormgegeven. Pas als je de bloedrode draad door de Nederlandse geschiedenis begrijpt, kun je de huidige ontwikkelingen echt begrijpen stelt Jazz Komproe. ‘Een onzichtbare wond laat zich immers moeilijk genezen.’ Lees meer

:Het voorleesuur heeft geslagen: een essay over morele paniek

Het voorleesuur heeft geslagen: een essay over morele paniek

In april 2023 werd een onschuldige dragqueen-voorleesmiddag plots het middelpunt van ophef. Opgefokt door radicaal-rechtse groeperingen, werd er die middag luid geprotesteerd tegen het initiatief. Op het verkeerde tijdstip, maar toch: de morele paniek was niet te overzien. Reden genoeg voor Rijk Kistemaker om na te gaan: die paniek, waar komt die vandaan? En wat zit er eigenlijk achter? Lees meer

Navelstaren als rebellie

Navelstaren als rebellie

Voor ons vorige magazine, schreef Lena Plantinga een essay over waarom het revolutionair is als vrouwen schrijven over emoties, liefde, alledaagse dingen en seks. ‘Ik schrijf omdat ik boos ben terwijl iedereen me altijd lief noemt.’ Lees meer

Wie blijft? De kennisvlucht in Suriname

Het Sranantongo leeft

Het Sranantongo wordt steeds meer gesproken in Suriname om de massa aan te spreken. Toch is het Nederlands nog steeds de enige officiële taal van het land. Voor het drieluik dat Kevin Headley schrijft over hoe het koloniale verleden nog voortleeft in Suriname, gaat hij in dit derde en laatste deel in op de geschiedenis... Lees meer

Wie blijft? De kennisvlucht in Suriname 1

Wie blijft er over na de kennisvlucht in Suriname?

Hoogopgeleiden trekken steeds vaker weg uit Suriname. In dit tweede deel van een drieluik over hoe het koloniale verleden doorleeft in Suriname, gaat Kevin Headley in op hoe de kennisvlucht zich verhoudt tot de economische staat van het land. Lees meer

Eenzaamheid trekt me niet, maar ik heb er behoefte aan

Eenzaamheid trekt me niet, maar ik heb er behoefte aan

Eva van den Boogaard schreef een brief aan Roland Barthes, die in zijn dagboeken over eenzaamheid en vrijheid schreef wat zij zelf niet kon verwoorden. ‘Je hebt me lang gerustgesteld, maar waar ik de herkenning eerst geruststellend vond, vind ik haar de laatste tijd steeds verontrustender.’ Lees meer

Suriname is één groot slavernijmuseum

Suriname is één groot slavernijmuseum

Een slavernijmuseum is niet genoeg. Kevin Headley stelt de vraag hoe Nederland Suriname tegemoet kan komen op gebied van cultureel erfgoed rondom het koloniale verleden. ‘Ik denk dat de belangrijkste vraag die Nederland aan Suriname moet stellen is: “Wat heb je nodig?”’ Lees meer

Wanneer steek je nou eindelijk je middelvinger op?

Wanneer steek je nou eindelijk je middelvinger op?

Waarom wil je nog altijd niet-homo en meer genderbevestigend zijn? In deze brief bespreekt Jochum de waanvrijheid rondom homoseksualiteit. Lees meer

Lieve Mr. Dickhead

Lieve Mr. Dickhead

Op 7 januari schreef N. een liefdevolle goedmaakbrief en wilde deze persoonlijk overhandigen aan M. Zeven dagen eerder, op nieuwjaarsdag, mondde een akkefietje uit in de dramatische afloop van hun kortstondige doch intensieve liefdesrelatie. Het bleef niet bij een enkele ochtendbrief. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Meld je aan als abonnee voor slechts €2,50 per maand en ontvang ons papieren magazine twee keer per jaar in de bus. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer