Asset 14

Accepteer de menselijke gebrekkigheid

Hard//talk: Accepteer de menselijke gebrekkigheid 1

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. De vraag naar psychologische hulp in de ggz is groot en de wachtlijsten zijn lang. Een deel van dit lijden is echter te voorkomen: we moeten leren omgaan met het lijden dat inherent is aan het leven, aldus Wolter de Boer. Het is niet erg om je soms slecht te voelen, en filosofie kan ons dat leren.

De afgelopen tijd is er veel aandacht geweest voor de psychiatrie, in het bijzonder voor welk lijden in de psychiatrie thuishoort, en welk lijden niet. Vorige week woensdag debatteerden hoogleraren Damiaan Denys en Jim van Os in De Balie over ‘de toekomst van de psychiatrie’. Toen de presentator van de avond vroeg wat de twee heren als een concrete interventie zagen om de druk op de ggz te verlichten, stelde Denys voor om filosofie onderdeel te maken van het verplichte onderwijsprogramma. Van Os onderschreef dat, maar zou het dan liever ‘mentale weerbaarheidstraining’ noemen. Aan het idee van ‘mentale weerbaarheid’ kleven echter een aantal problemen, en het verschil tussen mentale weerbaarheid en filosofie als basis voor een lesprogramma laat zien hoe we tegen lijden aankijken.

In het debat maakten de professoren de tussentijdse balans op van een discussie die al sinds september woedt. Denys sprak zich toen in NRC uit tegen onze cultuur die dicteert dat we mooi, gelukkig en succesvol moeten zijn. Hij stelde dat veel mensen die aanspraak doen op de ggz op zoek zijn naar zingeving en niet echt ziek zijn, en dat de behandeling van deze groep mensen ten koste gaat van de behandeling van ‘echt zieke’ mensen. Van Os reageerde daarop met een brief, en stelde dat met Denys’ verkondigingen psychisch lijden wordt weggezet als gezeur, en zo het hardnekkige stigma dat eraan kleeft alleen maar plakkeriger wordt.

In het debat werd er steeds gesproken over ‘de zes procent’ en ‘de veertien procent’ alsof het gesprek de Occupybeweging betrof. Van de twintig procent van de Nederlandse bevolking bij wie sprake is van een psychiatrische stoornis, heeft zes procent ernstige klachten. De overige veertien procent zou mildere problemen hebben. De nationale middelen zijn echter niet toereikend om alle mensen die tot de twintig procent behoren te helpen, vandaar de lange wachtlijsten in de ggz. Kinderen al vroeg leren omgaan met de nare kanten van het leven, zou kunnen voorkomen dat ze later aanspraak maken op de ggz, opperden Denys en Van Os.

Hoe je zo’n lesprogramma noemt en inricht is bepalend voor welk idee je kinderen meegeeft over lijden. Bij mentale weerbaarheidstraining rijst al snel de vraag: wat gaat door voor een weerbare psyche? Is iemand die mentaal weerbaar is iemand die goed om kan gaan met stress, iemand die verbaal assertief is of iemand die tegenslagen in het leven een plekje weet te geven? Je komt zo tot prijzenswaardige en minder prijzenswaardige eigenschappen, die samen een uniform mensbeeld vormen dat je vervolgens aan kinderen over probeert te brengen. Zo’n training kan zelfs de indruk wekken dat je je altijd tegen nare gebeurtenissen moet verzetten (‘verweer je!’), en het leert nog niet dat sommige gebeurtenissen zo vervelend zijn dat het gewoon niet lukt om je ertegen te verzetten.

Zo leren kinderen dat gebrekkigheid een onderdeel is van de menselijke conditie.

Wanneer we er daarentegen voor kiezen om filosofie als verplicht vak toe te voegen aan het lesprogramma, kan een docent kinderen leren om zelf na te denken over het leven, en over de goede en de nare dingen die daarbij horen. Ieder kind mag daar vervolgens zelf haar of zijn lessen en conclusies uit trekken. Zo leren kinderen dat gebrekkigheid een onderdeel is van de menselijke conditie. Kinderen besluiten zelf wat ‘mentaal weerbaar’ zijn betekent (en of ze dat willen zijn).

Hoewel ik niet geloof dat de klachten van ‘de veertien procent’ als sneeuw voor de zon verdwijnen op het moment dat filosofie een verplicht nummer in het lesprogramma wordt, geloof ik wel dat het zinnig is om bewustzijn te creëren rondom de fundamentele menselijke gebrekkigheid, zodat kinderen en volwassen inzien dat het niet erg is om je soms slecht te voelen. Dat bewustzijn moeten we creëren op een manier die mensen of hun gemoed niet direct probeert in te kaderen. Als dát dan mentale weerbaarheid heet, is dat wat mij betreft ook goed.

Beeld: The Girl With Cold Hands via Flickr

Mail

Wolter de Boer is gefascineerd door de vele, ondoorgrondelijke aspecten van de menselijke geest. Hij studeert Klinische Psychologie en Medische Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en is in het bijzonder geïnteresseerd in de rol van psychologie en psychiatrie in de maatschappij.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Vorige week schreef Jochum een brief aan Ettie over zijn ervaring met queer-zijn, biseksualiteit en identiteit tijdens zijn jeugd. In deze brief reageert Ettie met haar eigen ervaring en vraagt ze zich af of iedereen queer zou kunnen zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer