Asset 14

Paniek

Een vriendin vraagt of ik een gastcollege wil geven bij haar op de faculteit. Pas als ik thuiskom verbaas ik me over mijn antwoord. Zonder enige weerstand heb ik ja gezegd, en ik heb er zelfs zin in. Dat was voorheen niet gebeurd. Tot een paar jaar geleden gebeurde er sowieso best veel niet, of uiteindelijk wel, maar met veel angstzweet en geen beren, maar grizzly's op de weg.

Paniekaanvallen zelf zijn al best vervelend: je denkt dat je gek wordt, dood gaat of in ieder geval tijdelijk out, je bent bang, zweterig en vooral niet meer in het moment. De eerste keer gebeurde het in een overvolle trein, ergens tussen Gent en Amsterdam. Ik was zestien en net met mijn beste vriendin de hele nacht wezen dansen in de Vlaamse Flanders Expohallen. De gangpaden van de trein werden geblokkeerd met doorgefeeste, zweterige lijven, en door de hele coupé zaten, lagen en hingen mensen. Drugs had ik niet op, wel wat bier en te weinig water. De vermoeidheid sloeg toe, mijn lijf begon te rillen en ik werd een beetje licht in mijn hoofd. Tot zover herkennen paniekvrije mensen dit waarschijnlijk wel, iedereen kan zich na een lange dansnacht wel een beetje slapjes of bibberig voelen. Maar toen raakte ik in de tweede, en al snel in de vijfde versnelling. De duizeligheid nam toe en mijn oren begonnen te suizen. De stem van mijn vriendin en die van de mensen om me heen klonken hol en ver weg, maar toch tien keer zo intens. En het ging niet weg. Net als de pijn bij een wespensteek liep de spanning, en daarmee de angst, op vanaf het moment dat het begon.

"Naar buiten, weg hier, huis, huis, huis, daar is het veilig", was wat ik dacht. Maar thuis waren we nog lang niet. Mijn vriendin keek me bezorgd aan: "Je ziet zo wit, gaat het wel?" "Ik voel me zo gek, alsof ik ga flauwvallen", antwoordde ik. Mijn eigen stem klonk ook hol. Maar even naar de gang om uit die benauwde coupé te zijn, wilde ik ook niet. Het idee alleen al dat ik me door al die mensen moest wurmen, brrrr. De rest van de reis bleef ik stilletjes op mijn plek zitten, hopend dat het gekke gevoel zou ophouden. Van mijn omgeving kreeg ik weinig meer mee, ik zat helemaal opgesloten in mijn hoofd.

In de jaren die volgden begon ik steeds meer rekening te houden met de paniek. Voor ik ergens heen ging, dacht ik na over de vluchtmogelijkheden: kon ik er makkelijk weg, mocht er zich weer een aanval voordoen? De meest gewone dingen konden al een obstakel vormen: eten bij een vriend in een huis dat ik nog niet kende, in de rij bij de Albert Heijn, naast mijn moeder bij de opera of op mijn nieuwe werkplek. Als het antwoord ‘nee’ was, ging ik niet, of zat ik daar wel maar in grote afwezigheid. Ik hield mezelf dan nauwlettend in de gaten: voel ik al iets? Later leerde ik dat dit vermijdingsgedrag heet, en nu zie ik, dat het met name dat gedrag is wat het leven van een paniekaanvaller lastig maakt. Het betekent namelijk dat je nooit ‘vrij’ bent, je gedachtes zijn voortdurend bezet en er is weinig ruimte voor nieuwe ervaringen. Als ik naar de film ging, was het moeilijk om me te concentreren op het beeld van het witte doek, ik keek voornamelijk naar de film ‘gaat het wel goed?’ die zich in mijn hoofd afspeelde.

Illustratie: Aart-Jan Venema

Bij vlagen had ik er in meerdere of mindere mate last van. Mijn studiereis naar Australië was in een tijd waarin het goed ging. In mijn eentje naar de andere kant van de wereld, het was een hele stap voorwaarts. Maar ook daar heb ik dingen gelaten omwille van de angst voor de angst. Zonde, denk ik nu. Maar nu ben ik beter, nu weet ik beter. Toen ik twee jaar geleden bijna nee zei tegen een vriendin die me vroeg haar paranimf te zijn (een soort getuige bij een promotie), besloot ik een therapeut om hulp te vragen. Ik was klaar met mijn eigen smoesjes en excuses: ik wilde wél naast mijn vriendin kunnen staan tijdens dat hoogtepunt in haar leven. Ook als het betekende dat ik een uur lang ‘gevangen’ op een podium een bank vol hoogleraren in de ogen moest kijken, in plaats van laf (‘veilig’) vanuit de zaal.

"Je kan jezelf niet gek denken", zei mijn psycholoog. "Maar wel heel angstig." Ook leerde ik dat flauwvallen fysiek niet eens kan als je in paniek raakt: teveel adrenaline. Met haar hulp kon ik het vermijdingsgedrag uit mijn systeem werken. Paniek is er zeker nog wel eens: als ik een overvol café in stap, blijf ik het liefst een beetje in de buurt van de uitgang hangen. En in de bioscoop zit ik het liefst aan de zijkant. Maar het bepaalt niet meer mijn agenda. De mensen die me goed kennen merken misschien niet eens zo heel veel verschil, maar ik heb de afgelopen jaren zoveel meer gedaan, zoveel meer meegemaakt. Ik probeer nu tegen zoveel als ik kan ja te zeggen. En het is meer dan bevrijdend dat ik daar niet meer bang van word.

--

PS Ik geloof niet echt in zelfhulpboeken; cognitieve gedragstherapie was voor mij de juiste methode. Maar één boek, aangeraden door mijn therapeute, heeft wel een bijdrage geleverd aan mijn genezing: Uit je hoofd, in het leven van Steven C. Hayes. Alleen al in de titel herkende ik zoveel, dat ik me zelfs vóór het lezen al begrepen voelde.

Mail

Noor Spanjer (Amsterdam, 1982) is freelance journaliste en mediawetenschapper. Als nieuwerwetse minstreel is zij altijd op zoek naar persoonlijke verhalen en daarnaast is ze ideologisch inzetbaar voor feministische zaken en andere nature-nurture kwesties.

Aart-Jan Venema is freelance illustrator en verhalenverteller. Hij werkt onder andere voor NRC.next, de Groene Amsterdammer en hard/hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer