Asset 14

Wat als mijn broodrooster Alfred Hitchcock is?

Jan houdt er een gespannen relatie met zijn broodrooster op na: hij eet graag geroosterde boterhammen, maar het apparaat is onbetrouwbaar en jaagt hem regelmatig de stuipen op het lijf.

I

Wat precies de aantrekkingskracht van mijn broodrooster is, wat het ding zo bijzonder maakt dat ik erover zou willen schrijven – laat staan waarom iemand erover zou willen lezen – is een zaak die vooralsnog in diepe duisternis is gehuld. Ook na uitvoerig gepeins.

Toch is duidelijk dat ik iets moet met het apparaat. De broodrooster zit me dwars op die vreemde manier van dwarszitten die ik inmiddels herken: de 'hier moet ik iets mee'-manier. Dat knagende gevoel waarvan ik weet dat het alleen kan worden opgelost door lang en diep nadenken en het schrijven van veel vergeefse zinnen. Het is vreemd te beseffen dat je als mens zo ver bent gezonken; zo ver dat je een innerlijke noodzaak voelt wanneer je een paar keer uit balans bent gebracht door een broodrooster. 'Inertie en Emotie: Levenloze objecten en hun gevolgen', het zou een goede boektitel zijn. Maar in hoeverre zie ik het apparaat wel als levenloos? Maak ik me niet juist steeds meer schuldig aan antropomorfisme wanneer ik peins over mijn broodrooster, dicht ik het ding geen menselijke kwaliteiten toe?

Het begon allemaal een paar weken terug. Ik drentelde wat door keuken – ik veegde hier en daar wat koffievlekken van het aanrecht en gooide etensresten van de vorige avond in de prullenbak – zoals ik dat wel vaker doe wanneer ik brood in de rooster heb gestopt. Brood roosteren is in de eerste plaats een kwestie van wachten. In die zin is het symbolisch voor de vooruitgang die enkele eeuwen van kapitalisme ons hebben gebracht. De oneindige poging druppels zweet in te ruilen voor piepkleine beetjes verveling. Wie het zweet wel inlevert maar de verveling niet wil toelaten, zal het met iets anders, meestal stress, moeten doen.

Voordat ik verder afdwaal: ik hing dus wat in de keuken, wachtend op twee boterhammen. Er heerste rust maar op het moment waarop ik die gewaar werd, had ik niet kunnen vertellen of de stilte net was gevallen of al dagen aanhield. Waren de moeilijk opvoedbare kinderen van de school die aan onze tuin grenst al lang op vakantie? Het jaar liep inmiddels toch echt op z'n einde. En hoe lang was het geleden dat de kat niet om eten had gezeurd? De stilte was zo hevig dat ik de broodrooster hoorde zoemen. Wat hoor je wanneer je een broodrooster hoort? Is het de hitte die de lucht doet trillen? Of komt er geluid vrij bij het omzetten van elektriciteit naar warmte? Het zijn vragen waarop andere mensen ongetwijfeld een antwoord weten. Waarschijnlijk zijn er zelfs intelligentere mensen met meer praktische kennis die het hierover op een fundamenteel niveau oneens zijn. Dat is vaak zo, en het is een gekmakende gedachte.

Terwijl ik me nestelde in de stilte, een stilte waarvan het leek alsof hij het gehele voorbije jaar had ontbroken, sprong een tweetal boterhammen met het schelle geluid van metaal dat langs metaal glijdt, en een knal op het moment dat metaal op metaal stuit, uit de rooster.

Ik schrok. Meer dan dat: mijn binnenste zeeg ineen. Ik voelde van alles wegvallen: alsof hart, longen en maag onderdelen van een kaartenhuis waren geweest en het geheel collectief had besloten de geest te geven. De verschillende organen stuiterden op mijn darmen en vonden op de tast de weg terug. Ik moest godverdomme kalmeren voordat ik mezelf ertoe kon bewegen te kijken waar de boterhammen waren geland.

Dit, dat ik me wezenloos schrik van de broodrooster, gebeurt regelmatig. Ik weet niet of het betekent dat ik een wandelende zenuwinzinking ben, een nervous wreck, of dat dit eigenlijk heel normaal is.

Er zijn naar verluidt mensen die zelden of nooit een boterham roosteren. Ik heb het niet over mensen die daar door tragische omstandigheden niet toe in staat zijn, ik heb het over hen die hun brood welbewust nooit roosteren, soms zelfs wanneer ze een broodrooster in huis hebben. Onvoorstelbaar. En niet in de overdrachtelijke zin van dat woord: ik kan me gewoon geen voorstelling maken van zo'n leven. Dit zijn de mensen die ik, als ik de mensheid in twee heldere groepen moest verdelen, onder het kopje “mensen die ik niet begrijp” zou laten vallen. In mijn geval is de gedachte aan geroosterd brood met jam genoeg om speeksel te laten opwellen uit alle klieren en gaten. Zelfs wanneer een of andere onverlaat 'Pump up the jam' opzet, loop ik het gevaar ongemerkt te kwijlen.

II

Mijn broodrooster: enkele feiten en associaties.

1. Mijn broodrooster was ooit een cadeau van een goede vriend – die ik tegenwoordig niet zo heel vaak, maar nog altijd graag, zie – en het leukste meisje dat ik gedurende mijn gehele middelbare schoolperiode kende. Helaas vonden zij elkaar.

2. De broodrooster komt uit de 'premier' reeks van het merk ProLine. Ik durf wel te beweren dat dat een merk is waaraan een mens relatief weinig denkt. Op willekeurige momenten, bedoel ik dan. Maar ook wanneer je naar de broodrooster kijkt, roept het kleine logo op de zijkant weinig associaties op.

3. De broodrooster heeft een snoer van 70 centimeter. Dat lijkt misschien veel maar het laat verbazingwekkend weinig keuzeruimte over voor de plaatsing van het apparaat.

4. De broodrooster miste een pootje. Het plastic staafje was een jaar geleden ineens gebroken. Het zat weliswaar nog vast via een piepklein navelstrengetje, maar het was voor alle betrokkenen duidelijk dat het een hopeloze zaak was. Ik heb het pootje geamputeerd. De rooster gaf geen kik. Hoewel de rooster nog drie pootjes over heeft, en ik krukjes ken die daarmee heel goed uit de voeten kunnen, is het ding sindsdien erg instabiel.

5. Sinds de broodrooster fysiek instabiel werd, is hij bijna ongemerkt ook steeds onvoorspelbaarder geworden.

6. Als het niet om een levenloos object ging, zou ik deze ontwikkeling als wraak voor de wrede amputatie, die ik verkoos boven een lijmpoging, interpreteren. Nu doe ik dat niet. (Maar onbewust misschien toch wel.)

7. Onvoorspelbaarheid is een slechte eigenschap voor een broodrooster. Zeker wanneer het apparaat eigendom is van een zenuwpees als ik. Ik heb mijn broodrooster eens omschreven als 'mijn persoonlijke Hitchcock'. Sindsdien wantrouw ik het apparaat nog net iets meer: wat als Alfred echt is gereïncarneerd als broodrooster? Wantrouwen, angst, paniek en, vooruit, genot: mijn broodrooster is een emotional rollercoaster.

8. De kleur van de broodrooster is het best te omschrijven als 'chromig'. Als je hem goed poetst, met rabarber bijvoorbeeld, glimt hij. Maar doorgaans zitten er overal vingerafdrukken op het ding en wanneer het licht op een bepaalde manier binnenvalt, glimt hij op sommige plekken blauwig terwijl de randen van die blauwe vlekken doen denken aan regenbogen. De broodrooster is als een olievlek op straat. Deze kleur brengt de geur van benzine in herinnering. De gedachte daaraan leidt op zijn beurt naar tankstations en voor ik het weet zie ik mezelf terug als tienjarige achterop een volgeladen motor met zijspan, weer een zomervakantie vol vrolijke blikken van voorbijgangers naar dat jonge gezin op twee bejaarde motorfietsen.

9. Toen ik tien was, hadden we thuis zo'n ouderwetse broodrooster met een bakelieten stekker, een gestoffeerd snoer en klepjes aan de zijkanten. Je moest goed opletten en de boterhammen op tijd omdraaien, anders vlogen ze in de hens. Je moest trouwens ook opletten dat je je vingers niet brandde. Meestal lette ik goed op. Pas later, toen ik gewend was geraakt aan moderne broodroosters, ging het vaak mis. (Die nieuwe dingen sneuvelden met een zekere regelmaat, waarna het oude apparaat met de klepjes weer uit een kast werd gehaald.) Vooruitgang bestaat, zeggen jonge denkers steeds vaker (of is het dezelfde persoon die zichzelf herhaalt?) maar met iedere broodroosterinnovatie gaat iets verloren. Toewijding, concentratie, dat soort dingen. Ook lijkt iedere innovatie vooral een nieuwe manier waarop iets stuk kan gaan op te leveren. Op Twitter zag ik gisteren hoe iemand zich in alle ernst afvroeg waarom zijn wasmachine piepte in plaats van hem gewoon een sms'je te sturen.

10. Er zitten vier kleine knopjes op mijn broodrooster: ééntje is rood, de andere drie zijn zwart. Onder ieder knopje zit een symbool waarvan ik nooit heb proberen te achterhalen wat het precies betekent. Het rode knopje is de schietstoelfunctie. In de werking van de andere knopjes heb ik nooit veel vertrouwen gehad. Ook zit er een draaiknop op. Om de draaiknop zijn de getallen 1, 2, 3, 4 en 5 gerangschikt op een manier die de indruk moet wekken dat er sprake is van rust, orde en regelmaat in het binnenste van de rooster: de gedachte dat het ding zich op rationele wijze laat sturen. Ik geloof niet dat het draaien aan deze knop ooit invloed heeft gehad op de staat waarin een boterham uit een van de twee sleuven sprong.

11. De broodrooster is ongeveer acht jaar oud. Dit betekent dat het apparaat zich geen raad weet met het het platte yuppenbrood dat ik tegenwoordig bij een hippe bakker haal. Dit brood zit dikwijls vol gaten, gaten verbranden paradoxaal genoeg sneller dan brood.

12. Het kruimelopvangbakje is al jaren zoek, daarom lag er altijd een hoopje kruimels op het aanrecht. Tegenwoordig staat de rooster op de wasmachine, nu ligt het hoopje kruimels daar. Wanneer je het ding oppakt, is het zaak hem weer op dezelfde plek terug te zetten zodat het hoopje kruimels weer aan het zicht wordt onttrokken. In mijn vorige huis had ik in plaats van een kat muizen, toen moest ik de kruimels vaak opruimen om te voorkomen dat ze zich vermengden met keutels.

13. De broodrooster staat dus op de wasmachine. Die wasmachine is bekleed met een blauw-wit-geruit zeiltje. Ik zet vaak koffie op dit zeiltje, waarna er wat bruine vlekken en kringen achterblijven. Dit tot ergernis van mijn vriendin.

14. Ik ben er onlangs achtergekomen dat mijn vriendin het woord wasmachine niet kan uitspreken. Of in ieder geval weigert dat te doen op de 'normale' manier. Ze zegt steevast 'wasjmasine'. Alsof je er de de wasj mee zou doen. Ze heeft verder geloof ik geen echt spraakgebrek of iets dergelijks. Ik moet wel iedere keer lachen wanneer ze het zegt. Nu ik erover nadenk, houd ik misschien wel het meest van haar wanneer ze wasjmasine zegt. Minder coulant ben ik wanneer ze gestofzogen zegt, dat kan ik niet laten gebeuren zonder haar te verbeteren. Ik besef nu dat het lijkt alsof zij het huishouden voor haar rekening neemt terwijl ik haar taalgebruik scherp in de gaten houd. Ik geloof dat dat beeld niet terecht is. Althans, dat hoop ik.

15. Afgelopen herfst heb ik een korte periode verbrande boterhammen verzameld. Mijn verzameling dijde al snel uit tot drie exemplaren, met ieder een unieke 'tekening'. Als ik dubbele exemplaren had gehad, of exemplaren met Jezus of Maria erop, dan had ik die zeker op Marktplaats gezet. Nu had dat weinig zin. Mijn drie exemplaren hebben een tijdje op het balkon gelegen: de verzameling begon toen ik de eerste uitbundig rokende, nasmeulende stinkbom vlug naar buiten bracht, om te voorkomen dat het hele huis blauw zou staan en de vacht van de kat zou gaan ruiken.

16. Na drie boterhammen vond mijn vriendin het welletjes. “Dat gaat niet goed”, zei ze. “Er komt ongedierte op af. Of anders wel een vogel of zo, die wordt dan natuurlijk gepakt door de kat.” We hebben toch geen kattenluik, dacht ik, en als er een dooie vogel in de tuin ligt, is de kans groot dat ik hem moet opruimen. Maar ik gaf haar gelijk en donderde mijn verzameling in de prullenmand. Verbrande boterhammen stinken tenslotte. De kat is trouwens ook nogal gehavend. Hij mist nog geen pootje, maar hij heeft met de week iets minder oor. Eerder deze week kwam hij ook thuis met een gescheurde wenkbrauw. Raging-Bullstijl.

17. Dit is een foto van mijn verzameling zwartgeblakerde boterhammen op haar hoogtepunt:

18. Ergens tussen versie 1 en versie 2 van deze tekst werd ik herinnerd aan het gedicht 'Message', van de Engelse toneelschrijver Harold Pinter. Het is van die poëzie die op een grootse manier alledaags is. Of groots op een alledaagse manier, ik weet niet of er een verschil is. Stralend middelpunt is de goede raad van een moeder die weet hoe deze wereld werkt: Don't let the fuckers get you down, / Take the lid of the kettle a couple of minutes, / Go on the town, burn someone to death. De volgende keer dat mijn rooster besluit een van zijn inwoners te verbranden om mij daarna de stuipen op het lijf te jagen, zal ik zachtjes mompelen “Don't let the fucker get you down” en doorgaan met waar ik mee bezig was: in alle stilte door de keuken drentelen, misschien hier en wat koffievlekken en kruimels wegvegend.

-

Naschrift: kort nadat ik deze tekst schreef, ontdekte ik dat geroosterd brood aan populariteit wint. Sterker nog: 'toast' dreigt hip te worden. De gedachte dat zo'n simpel genot tot lifestyle-keuze zou verworden, stemt me treurig.

Mail

Jan Postma Jan Postma (Delft, 1985) is politicoloog, fotograaf, journalist, parttime einzelgänger en meer. Maar, voordat u zich een beeld denkt te kunnen vormen, toch vooral dat laatste.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

De Groep

De Groep

'Ik ben Jane en Kevin is een lul die te veel ruimte inneemt.' Amal Akbour schreef een verhaal over Jane, een narcistische jonge vrouw die voor het eerst deelneemt aan groepstherapie. Dit is een voorpublicatie van het verhaal dat Amal schreef als onderdeel van het Veerhuis Talentenprogramma. Lees meer

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars! 1

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars!

Als dank voor hun steun, ontvangen onze ruim 1.700 kunstverzamelaars in januari een prachtig werk van beeldend kunstenaar Dakota Magdalena Mokhammad. Om welk werk het precies gaat blijft een verrassing, maar in gesprek met onze chef Kunst Jorne Vriens licht Dakota een tipje van de sluier op. Lees meer

Auto Draft 1

Hoe jij politiek je zin weer krijgt: valse dilemma’s, overdrijven en nog drie tactieken die ik leerde van mijn vader

Marthe van Bronkhorst leerde van haar vader dat goed vals niet lelijk is. In deze column legt ze je drie technieken uit om je (politieke) zin te krijgen. "Links, doe nou eens wat mijn vader deed: nooit genoegen nemen met minder." Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer