Een agent die te enthousiast de lange lat hanteert tegen een groep krakers? Een wildplassende, onhandige of verkeerd geparkeerde diender? Dankzij smartphones en YouTube is alles wat de politie doet tegenwoordig door iedereen te filmen en binnen de kortste keren te bekijken en te beoordelen.
Het filmpje, op 25 maart geüpload naar YouTube, is meer dan honderdduizend keer bekeken. We zien hoe op een zonovergoten Stationsplein voor Amsterdam Centraal een bleke Italiaan van een jaar of veertig op nogal klungelige wijze in de boeien wordt geslagen. De man lijkt in paniek. "I didn't do anything!" roept hij. Vier politiemannen voegen zich bij de groep. "En nu werk je mee, anders ga ik je pijn doen!" roept er een. De man wordt tegen de grond gewerkt, een arm is op zijn rug gedraaid, een knie duwt zijn hoofd tegen de stoeprand. Zijn bril valt op de tegels. "Werk dan ook mee, stomme lul!" roept een andere agent.
Dan zien we ineens niets meer, want een stevige diender is voor de camera gaan staan. "Ik mag toch zeker filmen op de openbare weg?" roept de man die de film opneemt. "Je krijgt van mij nu de aanwijzing om door te lopen, en anders mag je ook zo!" zegt de agent dreigend en wijst op de Italiaan, die geboeid en schreeuwend op de grond ligt. "Stumper!" bijt hij de cameraman nog toe.
YouTube, waarop inmiddels elke minuut ongeveer 72 uur video wordt geüpload, vierde vorige maand zijn zevende verjaardag. Wie zoekt op 'Politie' kan direct kiezen uit ongeveer 64200 filmpjes van arrestaties, invallen en andere politieacties. De successen, maar ook de misstappen van de politie zijn tegenwoordig als de wiedeweerga door de onlinegemeenschap te aanschouwen. Websites als Blauwmisbruik, Indymedia en Geenstijl maken er een sport van agenten die uit hun rol vallen genadeloos aan de digitale schandpaal te nagelen.
Van de confrontatie tussen krakers en politie die vorige maand in de Simon Stevinstraat in Amsterdam-Oost plaatsvond, staan ondertussen vier verschillende filmpjes online. De beelden, waarop te zien is hoe agenten nogal bruut inslaan op een groep krakers, deden een discussie losbarsten over de manier waarop de politie de situatie heeft aangepakt.
De Amsterdamse burgemeester Van der Laan zei dat het optreden er "niet goed uitzag". De krakers zeggen te overwegen bij volgende acties meer cameramannen in te zullen zetten. Helemaal nieuw is dat idee geenszins: in aanloop naar 30 april 1980, de gedenkwaardige dag van woning en kroning, werden de krakersrellen ook al van binnenuit geflimd.
Hoe gaan de korpsen om met al dat hedendaags online toezicht? Ellie Lust, woordvoerder van de Amsterdamse politie: "Wij hebben geen YouTube-beleid. Het staat iedereen vrij om in de openbare ruimte film te draaien. We moedigen dit immers ook aan. Als je iets ziet dat niet in de haak is: maak foto's, maak filmpjes met een mobiele telefoon. We zijn een transparante organisatie, en zeggen ook altijd tegen jonge collega's dat je omstanders nooit moet zeggen dat ze niet mogen filmen."
Maar het valt niet te ontkennen dat de oprukkende smartphone leidt tot meer controle op gedrag van agenten in actie op straat. Worden die van bovenaf dan niet gewaarschuwd voor de immer meeloerende lenzen? Het lijkt aannemelijk, maar Ron Looije van de Raad van Korpschefs zegt van niet. "Politiemensen hebben zelf ook een mobiel en weten best dat je daar filmpjes mee kunt maken en dat die op internet gezet en bekeken worden. Bij negatieve YouTube-filmpjes ligt het allemaal op straat - dat is een verschil met de filmbeelden die we zelf maken, dat doen we sowieso altijd bij ME-acties. We bekijken dit soort beelden zelf ook, en trekken er lessen uit. Maar politie-optreden buiten op straat is ook gewoon een realiteit, agenten zijn als ze optreden duidelijk herkenbaar aan hun uniform. Er staan ook veel beelden van agenten en arrestatieteams op internet, positieve beelden van onze daadkracht, waar we juist heel trots op zijn. Maar er zijn ook veel filmpjes waarin je alleen maar ziet dat een agent iemand aanhoudt, schijnbaar om niks. De kijker weet niet dat diegene bijvoorbeeld al een half uur dronken staat te schelden. Ondertussen blijft het filmmateriaal tot in lengte van dagen online.”
Jaap Timmer, hoofddocent bij het Centrum voor Politie- en Veiligheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit: "Natuurlijk wordt er wel over geïnformeerd. Je hebt je hier als politiemacht deels aan aan te passen en deels in te schikken. Verder moet er, net als altijd, gezorgd worden dat mensen zo professioneel mogelijk hun werk doen. Als mensen zichzelf niet onder controle hebben, zoals met die krakers het geval leek te zijn, is dat nu op geen enkele manier meer te verhullen. Dat is een stimulans voor de politie. Het lijkt me alleen maar positief dat dat soort dingen naar buiten komt."
Over de Italiaan die bij het station werd gearresteerd is men eerlijk: "Klunzig was het wel", geeft de politie later toe. “Het betrof hier toezichthouders, die hebben minder ervaring met arrestaties en daarom verliep het wat rommelig.” En dat gescheld had natuurlijk niet gemogen: “Niet zo netjes, nee. De agenten zijn daar op aangesproken.” De man had op de stoep gefietst en daarna geen identiteitsbewijs overhandigd. "Toen dat vervolgens gevorderd werd, verzette hij zich hevig. Als hij zich dan ook bij zijn arrestatie verzet, mogen wij dreigen met geweld - de politie heeft immers het geweldsmonopolie. En als we eenmaal beginnen met een arrestatie, maken we hem ook af."
Timmer: "De taak van de politie zou moeten zijn hier juist die context aan te brengen, waarom er geweld wordt gebruikt, of het klopt, of dat het eenzijdig is. Ik vind sowieso dat dit soort zaken vaak leiden tot interessante en belangrijke discussies, die echt veel te weinig worden aangehaald. Hoe zit het dan precies met die bevoegdheden? Wanneer mag er geslagen worden? Wanneer mag er geschoten worden? Wat behelst dat geweldsmonopolie dan precies? Dat zijn ontzettend belangrijke dingen om duidelijk te hebben, zowel voor de politie als voor de rest van de bevolking. Ik vind zelf dat dat wel wat beter mag worden uitgelegd."
--
Dit artikel verscheen eerder in Het Parool
