Asset 14

Wit is ook een kleur

Re: Wit is ook een kleur

In haar nieuwe film wil Sunny Bergman laten zien dat ook linkse, progressieve mensen zich schuldig maken aan racisme. Een belangwekkend uitgangspunt, maar daarmee is het nog niet meteen een goede film.

Zondag nestel ik me op de bank voor de documentaire van Sunny Bergman, Wit is ook een kleur. Ik ga iets leren over mijn witte privileges en ik heb er zin in. De documentaire begint veelbelovend. Nogal platte, witte mensen zitten op bootjes hun VOC-levensstijl te vieren. Er worden geen conclusies getrokken, dat is aan de kijker.

Daarna mogen we naar een kringgesprek kijken van witte en zwarte mensen die zojuist een stap-naar-voren/stap-naar-achteren-experiment uitvoerden dat duidelijk moet maken wie de meeste privileges kent, en wie de minste. De witte mensen eindigen vooraan, de zwarte mensen achteraan. Indrukwekkend om te zien, vooral de paniekerige blikken van de witte mensen: hoe gaan we ons hieruit lullen? Een man probeert het door te zeggen dat hij het ook weleens moeilijk heeft omdat hij lang is. Een ander door te zeggen dat hij ook niet houdt van veel blauw op straat. Ongemak over wit privilege in beeld gebracht.

Opgevoerd wordt Philomena Essed. Zij is een gerespecteerd hoogleraar Critical Race, Gender and Leadership Studies. Maar bij haar verhaal krijg ik voor het eerst twijfels bij de documentaire. Het lijkt alsof er dusdanig geknipt is in het gesprek met Bergman, dat de beweringen van Essed geen antwoorden zijn op haar vragen. Essed praat niet over haar eigen onderzoek, maar deelt een paar algemeenheden met een ernstig knikkende Bergman ernaast. Haar uitspraken zijn niet één op één toepasbaar op het experiment van zojuist, maar lijken dat wel. Het is een van de weinige wetenschappelijke omkaderingen in de film en had daarom best wat meer om het lijf mogen hebben.

Hierna volgt een gesprek met de ouders van Bergman waarbij Bergman reflecteert op wat haar ouders hun kind hebben verzuimd te leren over witte privileges. Daarna citeert ze zangerig uit het Kinderen-voor-Kinderenlijflied, ´een kind onder de evenaar is meestal maar een bedelaar´. Wat echter sinds 1993 gezongen wordt in het lied is: ´een kind onder de evenaar wordt later vaak een bedelaar´. Ook schrijnend wit paternalisme, maar wel wezenlijk iets anders. De zin zegt namelijk niet dat kinderen onder de evenaar minder zijn dan kinderen erboven, maar dat hun geografische locatie bepaalt of ze wel of niet in armoede opgroeien. Dit verschil maakt uit, want hierna gaan we naar het experiment waarin kinderen met een witte en zwarte pop spelen en denken dat de witte pop slimmer is. Bottom line: wij voeden onze kinderen op om te denken dat zwarte mensen minder zijn. Dat kan misschien zo zijn, maar ik betwijfel of ze dat van Kinderen voor Kinderen hebben geleerd. Dit maakt het niet minder erg, maar er wordt een niet-bestaand verband geïmpliceerd.

Tegen het einde zijn we getuige van een vreemd zelfbedacht experiment. Er komt een Hollandse Held aan bod van wie we moeten aannemen dat hij, zonder dat dit goed wordt toegelicht, een dubieus slavernijverleden heeft. Nu denk ik dat daarvoor betere voorbeelden dan Michiel de Ruyter te verzinnen zijn, maar waarschijnlijk dachten de documentairemakers: goh, hij heeft vast weleens een slaaf op z´n boot gehad, dus hij voldoet. Het portret van De Ruyter wordt rondgesjouwd op een bijeenkomst voor mariniers als een boegbeeld voor ons foute verleden. De Ruyter is de oprichter van het Korps Mariniers; de documentairemakers konden ervan uitgaan dat de mensen op de bijeenkomst zijn portret zouden herkennen en er positief op zouden reageren. Dit gebeurt dus ook. Vervolgens wordt de conclusie getrokken dat mensen niet stilstaan bij het foute verleden van Michiel de Ruyter, nog steeds zonder toelichting op dat foute verleden. Terug naar de studio.

De drijvende gedachte achter de documentaire boeit enorm. Witte mensen leven in een witte bubbel, en denken daardoor dat hoe zij de wereld zien universeel is. Dit leidt tot gevoelens – onbewust of bewust – van superioriteit. Bergman zegt aan het begin van de documentaire dat ze het niet wil hebben over het racisme van Henk en Ingrid, maar over het sluimerende racisme in haar eigen kringen: linkse progressieven. Wat ik jammer vind is dat ze daar juist niet in slaagt. Want de meest spraakmakende beelden zijn die van de witte mensen in de bootjes op de Amstel en in de volks- en vinexwijken, de mariniers, en een mevrouw die op het terras een kop thee drinkt naast een Black Lives Matter-demonstratie en zegt dat ‘alle aandacht altijd naar die zwarten gaat’. Zij reageren allen openhartig en soms racistisch op de vragen van Bergman en dit levert interessante beelden op. Maar ze zijn geen linkse progressieven.

Ik kan helaas niet de hele documentaire puntsgewijs bespreken – misschien dat De Snijtafel zich er eens aan kan zetten. Maar de lovende recensies de volgende dag in de Volkskrant, NRC Handelsblad, Het Parool en HP/De Tijd verbaasden me. Ik vermoed dat veel mensen die zeggen dat de documentaire goed is bedoelen: 'Ik ben het eens met het punt dat Sunny Bergman probeert te maken en ga daarom het belang van deze documentaire onderstrepen’. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen, en ik denk ook dat ik het met het punt van de documentaire eens ben. Maar ik denk dat dat punt beter gemaakt had kunnen worden. Het doel schijnt de middelen te heiligen, maar in dit geval had ik graag gezien dat het onderwerp de documentaire kreeg die het verdient.

Afbeelding: still uit Wit is ook een kleur.

Mail

Suzanne Schönbeck is bureauredacteur bij Sdu Uitgevers en eindredacteur bij Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer