Asset 14

Micha's Muur

Micha's Muur

Gijs van Maanen bezocht Micha Wertheims voorstelling 'Voor alle duidelijkheid' en constateerde dat die stond als een huis. Maar juist een scheurtje in een van de muren had de verbeelding van het publiek kunnen prikkelen, betoogt hij.

In Micha Wertheims voorstelling Voor alle duidelijkheid staat een muur centraal. Of beter gezegd: frontaal op het podium. Het decor bestaat uit niet veel meer dan een stoel en een door twee bouwlampen verlichte blinde muur die een klein reepje podium overlaat waarop Wertheim zich twee uur druk maakt over de samenleving. Ondanks aandacht voor thema’s als het klimaat en frauderende banken benadrukt Wertheim dat hij geen geëngageerde voorstelling heeft gemaakt. Integendeel: zijn verhaal heeft geen diepere boodschap. Indien Wertheim hier gelijk in zou hebben zou het stuk niet de gebruikelijke vijf sterren verdienen die een recensent doorgaans reserveert voor een scherpe en actuele voorstelling.

Wat blijft er nog over om te leren kennen, als je niet alleen weet wat er allemaal was maar ook wat er zal zijn?

Toch was het weer raak: alleen maar lovende recensies. Op een recensie in De Groene Amsterdammer na, waarin Dick Zijp constateert dat de voorstelling zo strak in elkaar steekt dat er weinig voor de verbeelding van het publiek overblijft.

Wertheim noemt de historicus Yuval Noah Harari die in zijn boeken in sneltreinvaart de geschiedenis en toekomst van de mensheid doorloopt. Van geschiedenis tot vrije wil, van wetenschap tot mensenrechten, en van religie tot data, Harari weet alles en geen enkele discipline is hem onbekend. Wertheim verwondert zich hierover. Hoe kan één persoon vrijwel de gehele verzameling van menselijke kennis tot zich nemen? En wat blijft er nog over om te leren kennen, als je niet alleen weet wat er allemaal was maar ook wat er zal zijn? Niet alleen wereldberoemde historici hebben soms de neiging de wereld in een allesverklarend en voorspellend kader te plaatsen. Denk bijvoorbeeld aan kunstliefhebbers die in één blik weten wie een schilderij heeft gemaakt, om vervolgens direct door te lopen naar het volgende werk. Met hun kennis hebben de kunstliefhebber en ook Harari muren opgebouwd die hen hun zicht ontnemen, of op zijn minst, beperken. Iedereen heeft in meer of mindere mate dergelijke muren van kennis nodig om zich uit de voeten te maken in de wereld. Het probleem, met epistemologische murenmetselaars als Harari, is dat vragen en kritiek op hun verhaal geen grip krijgen. Het enige wat je kan doen is hun bouwsels accepteren of hoofdschuddend de andere kant opkijken. De muur staat en zal ook blijven staan, wie of wat daar ook iets van vindt. De vraag is echter in hoeverre Wertheim ons, als publiek, of hemzelf als theatermaker, nog wel enige ruimte biedt.

In Bret Easton Ellis’ Less than Zero antwoordt een drugsdealend rijkeluiskind op de vraag wat hij niet heeft in zijn leven dat hij niets te verliezen heeft. Juist de reden dat we doorgaans wel iets te verliezen hebben dwingt ons om ons handelen af te stemmen op dat van anderen, om zo het daadwerkelijke verlies voor te zijn. Wertheim is zich hier ook van bewust en besteedt meerdere malen expliciet aandacht aan het belang van het vallen, verdwalen en niet-weten. Maar juist door deze explicatie voorkomt hij een val of dwaling in zijn eigen show. Niet voor niets kopte De Volkskrant dat hij het publiek in een ‘gedenkwaardige houdgreep’ hield. De ver op het podium geplaatste muur versterkt dit effect alleen maar en het publiek rest niets anders dan het ondergaan van Wertheims ‘hele lange gesprek’. Voor kijkers die nog niet geheel zijn doordrongen van het paradoxale karakter van het moderne bestaan kan het prettig zijn om daar door Wertheim op slimme wijze mee te worden geconfronteerd.

Wertheim weet dat ik weet dat Wertheim weet hoe het zit in de wereld.

Ikzelf had de roep om een herwaardering van de imperfectie al wel eerder gehoord en kon daardoor weinig met zijn hermetisch opgebouwde betoog. Uiteraard is dat deels Wertheims doel en versterkt dat enkel zijn houdgreep op het publiek. Het jammere is dat elke vorm van interactie hierdoor de kop wordt ingedrukt. Wertheim weet hoe het zit in de wereld. Ik weet dat Wertheim weet hoe het zit in de wereld en Wertheim weet dat ik weet dat Wertheim weet hoe het zit in de wereld... The end.

Het had hem gesierd ruimte te laten voor een kleine opening in de muur die zijn betoog was. Decortechnisch had een scheurtje (ik noem maar wat) in de fysieke muur al enorm geholpen. In de voorstelling die ik in Delft bijwoonde was hiertoe al een poging gedaan. Boven de muur wiegde zachtjes het groen van enkele daarachter opgestelde planten heen en weer. De planten waren het bewijs van het bestaan van een andere nog onontdekte wereld buiten die van Wertheim. En hoewel hij neus-muur eindigde in de versie die recentelijk door de NPO werd uitgezonden, struikelde hij in Delft die wereld in via een deurtje. Hoe deze opening en val door de muur zich verhield tot Wertheim—als almachtige manipulator—en het publiek—als passieve toehoorder—, bleef helaas onbesproken. En dat is jammer, met name gezien Wertheims les dat samen vallen in het leven, oneindig veel makkelijker is dan alleen.

Mail

Gijs van Maanen (1991) studeerde geschiedenis en filosofie in Leiden en promoveert tegenwoordig aan de Universiteit van Tilburg.

Pirmin Rengers is illustrator en docent. Hij woont in Assen, werkt overal en houdt van hobby's.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer