Asset 14

Micha's Muur

Micha's Muur

Gijs van Maanen bezocht Micha Wertheims voorstelling 'Voor alle duidelijkheid' en constateerde dat die stond als een huis. Maar juist een scheurtje in een van de muren had de verbeelding van het publiek kunnen prikkelen, betoogt hij.

In Micha Wertheims voorstelling Voor alle duidelijkheid staat een muur centraal. Of beter gezegd: frontaal op het podium. Het decor bestaat uit niet veel meer dan een stoel en een door twee bouwlampen verlichte blinde muur die een klein reepje podium overlaat waarop Wertheim zich twee uur druk maakt over de samenleving. Ondanks aandacht voor thema’s als het klimaat en frauderende banken benadrukt Wertheim dat hij geen geëngageerde voorstelling heeft gemaakt. Integendeel: zijn verhaal heeft geen diepere boodschap. Indien Wertheim hier gelijk in zou hebben zou het stuk niet de gebruikelijke vijf sterren verdienen die een recensent doorgaans reserveert voor een scherpe en actuele voorstelling.

Wat blijft er nog over om te leren kennen, als je niet alleen weet wat er allemaal was maar ook wat er zal zijn?

Toch was het weer raak: alleen maar lovende recensies. Op een recensie in De Groene Amsterdammer na, waarin Dick Zijp constateert dat de voorstelling zo strak in elkaar steekt dat er weinig voor de verbeelding van het publiek overblijft.

Wertheim noemt de historicus Yuval Noah Harari die in zijn boeken in sneltreinvaart de geschiedenis en toekomst van de mensheid doorloopt. Van geschiedenis tot vrije wil, van wetenschap tot mensenrechten, en van religie tot data, Harari weet alles en geen enkele discipline is hem onbekend. Wertheim verwondert zich hierover. Hoe kan één persoon vrijwel de gehele verzameling van menselijke kennis tot zich nemen? En wat blijft er nog over om te leren kennen, als je niet alleen weet wat er allemaal was maar ook wat er zal zijn? Niet alleen wereldberoemde historici hebben soms de neiging de wereld in een allesverklarend en voorspellend kader te plaatsen. Denk bijvoorbeeld aan kunstliefhebbers die in één blik weten wie een schilderij heeft gemaakt, om vervolgens direct door te lopen naar het volgende werk. Met hun kennis hebben de kunstliefhebber en ook Harari muren opgebouwd die hen hun zicht ontnemen, of op zijn minst, beperken. Iedereen heeft in meer of mindere mate dergelijke muren van kennis nodig om zich uit de voeten te maken in de wereld. Het probleem, met epistemologische murenmetselaars als Harari, is dat vragen en kritiek op hun verhaal geen grip krijgen. Het enige wat je kan doen is hun bouwsels accepteren of hoofdschuddend de andere kant opkijken. De muur staat en zal ook blijven staan, wie of wat daar ook iets van vindt. De vraag is echter in hoeverre Wertheim ons, als publiek, of hemzelf als theatermaker, nog wel enige ruimte biedt.

In Bret Easton Ellis’ Less than Zero antwoordt een drugsdealend rijkeluiskind op de vraag wat hij niet heeft in zijn leven dat hij niets te verliezen heeft. Juist de reden dat we doorgaans wel iets te verliezen hebben dwingt ons om ons handelen af te stemmen op dat van anderen, om zo het daadwerkelijke verlies voor te zijn. Wertheim is zich hier ook van bewust en besteedt meerdere malen expliciet aandacht aan het belang van het vallen, verdwalen en niet-weten. Maar juist door deze explicatie voorkomt hij een val of dwaling in zijn eigen show. Niet voor niets kopte De Volkskrant dat hij het publiek in een ‘gedenkwaardige houdgreep’ hield. De ver op het podium geplaatste muur versterkt dit effect alleen maar en het publiek rest niets anders dan het ondergaan van Wertheims ‘hele lange gesprek’. Voor kijkers die nog niet geheel zijn doordrongen van het paradoxale karakter van het moderne bestaan kan het prettig zijn om daar door Wertheim op slimme wijze mee te worden geconfronteerd.

Wertheim weet dat ik weet dat Wertheim weet hoe het zit in de wereld.

Ikzelf had de roep om een herwaardering van de imperfectie al wel eerder gehoord en kon daardoor weinig met zijn hermetisch opgebouwde betoog. Uiteraard is dat deels Wertheims doel en versterkt dat enkel zijn houdgreep op het publiek. Het jammere is dat elke vorm van interactie hierdoor de kop wordt ingedrukt. Wertheim weet hoe het zit in de wereld. Ik weet dat Wertheim weet hoe het zit in de wereld en Wertheim weet dat ik weet dat Wertheim weet hoe het zit in de wereld... The end.

Het had hem gesierd ruimte te laten voor een kleine opening in de muur die zijn betoog was. Decortechnisch had een scheurtje (ik noem maar wat) in de fysieke muur al enorm geholpen. In de voorstelling die ik in Delft bijwoonde was hiertoe al een poging gedaan. Boven de muur wiegde zachtjes het groen van enkele daarachter opgestelde planten heen en weer. De planten waren het bewijs van het bestaan van een andere nog onontdekte wereld buiten die van Wertheim. En hoewel hij neus-muur eindigde in de versie die recentelijk door de NPO werd uitgezonden, struikelde hij in Delft die wereld in via een deurtje. Hoe deze opening en val door de muur zich verhield tot Wertheim—als almachtige manipulator—en het publiek—als passieve toehoorder—, bleef helaas onbesproken. En dat is jammer, met name gezien Wertheims les dat samen vallen in het leven, oneindig veel makkelijker is dan alleen.

Mail

Gijs van Maanen (1991) studeerde geschiedenis en filosofie in Leiden en promoveert tegenwoordig aan de Universiteit van Tilburg.

Pirmin Rengers is illustrator en docent. Hij woont in Assen, werkt overal en houdt van hobby's.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Een villa voor het onbekende

Een villa voor het onbekende

Floris Tesink bezocht het FOMU, waar Grace Ndiritu door associatieve combinatie een expositie invulde. "Dit conflict tussen de fotografie en de ruimte brengt je op een plek die niet te begrijpen is, maar toch verslavend voelt voor degene die zich hieraan overgeeft." Lees meer

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echt subsidies zijn’?

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echte subsidies’ zijn?

‘De grootste catastrofe in de geschiedenis van de mensheid is niet het moment voor afleidingsmanoeuvres.’ Lees meer

:De aankondiging: De kunst van vertrekken (deel 1)

De kunst van vertrekken: de aankondiging

Voor kunstenaars is het essentieel om zichtbaar te zijn voor publiek. Maar wat gebeurt er als een kunstenaar zich terugtrekt of zelfs helemaal stopt met het maken van kunst? In deel 1 van de serie ‘De kunst van het vertrekken’ kijkt Lara den Hartog Jager naar de kunst waarmee sommige kunstenaars afscheid nemen uit de kunstwereld. Lees meer

Een gestolde eeuwigheid

Futiliteit op een gestolde eeuwigheid

De bergen laten Nick Sens al even niet meer met rust. Waar komt de drang vandaan ze, ondanks de mogelijke gevaren, te willen beklimmen? Lees meer

:Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag 1

Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag

24 juni was het Veteranendag, acht jaar geleden was het de oud-militairen voor het eerst verboden tijdens het veteranendefilé te lopen met de Morgenster, de vlag van de Papoea’s. Waarom gebeurde dat? Lees meer

 1

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

Bijna 80 jaar na dato erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 pas als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdatum. Benjamin Caton vraagt zich af waarom sommige partijen deze ontwikkelingen tegenwerken en waar hun denkfouten zitten. 'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.' Lees meer

:De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt 1

De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt

Wat willen we vertellen, wat hebben we te vertellen en hoe willen we dat vertellen? Amber Netten, Marleen Doré en Zuma Knegjes vinden houvast in collectiviteit. Lees meer

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Als klein meisje had Roosje van der Kamp een ritueel waarmee ze hoopte haar ouders te kunnen beschermen tegen de dood. Kan magisch denken in plaats van een poging tot controle, ook een vorm van loslaten zijn? Kan het ook een daad van liefde zijn? Lees meer

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia) 4

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia)

Toen in juni 2014 een week in het teken van eten stond was Emy Koopman not amused. Ze schreef een nog altijd actueel essay over de vraag of een eetstoornis een modeverschijnsel is. Eten door de ogen van een ex-magerzuchtige. Lees meer

Zeikwijf

De on//smakelijke week: Pisnijd

Van hoge prijzen tot pottenkijkers: een bezoek aan een openbaar toilet is voor vrouwen vaak niet vanzelfsprekend. Sofie Hees verdiept zich in de ins en outs van dit decennia-oude probleem. Lees meer

Ik heb schijt

Ik heb schijt

Maatschappelijke ongelijkheid begint in de buurt waarin je opgroeit laat Milio van de Kamp zien in zijn debuut ‘Misschien moet je iets lager mikken’, dat op 16 mei verschijnt. Een voorpublicatie. Lees meer

Toxic Friendships

Toxic Friendships

Het verbreken van toxic friendships geldt op TikTok als een vorm van self-care, maar is dat wel zo? Rijk Kistemaker buigt zich erover. Lees meer

Factdroppen

Factdroppen

Is het herhalen van feiten een manier om grip te krijgen op een wereld die steeds onzekerder is? Max Beijneveld gaat op zoek naar een alternatief voor ongebreideld factdroppen. Lees meer

Een <em>mountain home</em> in een wereld waar de tijd verdwijnt

Een mountain home in een wereld waar de tijd verdwijnt

Na het luisteren van de podcast Dolly Parton’s America besluit Anna van der Kruis haar eigen fascinatie voor Dolly Parton te onderzoeken. Waarom slikt ze alles wat Dolly haar verkoopt? Hoe kan het dat Dolly zoveel verschillende mensen samenbrengt? Tijdens de zoektocht komt ze erachter dat haar verhouding tot Dolly Parton persoonlijker is dan ze... Lees meer

Porseleinen beeldje van Vrouwe Justitia: vrouw met een roze gedrapeerde jurk en een witte blinddoek rond haar ogen

Academische vrijheid m’n reet

Promovenda Harriët Bergman voelt niet de vrijheid om zich écht kritisch uit te laten over machthebbers. De oorverdovende stilte op rechts na het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber bewijst voor haar eens te meer: veel hoeders van het vrije woord geven alleen om de status quo. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer