Asset 14

Mandril George

De mandril heeft hoektanden ter grootte van mensenduimen en een gezicht in oorlogskleuren. Toch is deze aap de muze van menig schilder. Marius vergelijkt twee portretten.

Kunstenaars hebben het vandaag de dag niet makkelijk; het is vrijwel onmogelijk om werk te maken dat echt vernieuwend is. Ook als toeschouwer kijk ik naar eigentijdse schilderijen met de kunstgeschiedenis in mijn achterhoofd. Tijdens het bekijken van tentoonstellingen komen in gedachten vaak andere kunstwerken bovendrijven die mijn observaties beïnvloeden. Soms vormen zich in mijn gedachten onbestaande tentoonstellingen, of ontstaan er tweeluiken tussen zichtbaar en denkbeeldig werk.


De mandril (1926) - Oskar Kokoschka

Zo'n imaginair tweeluik ontstond onlangs toen ik in Museum Boijmans van Beuningen het schilderij ‘De mandril’ (1926) van Oskar Kokoschka (1886-1980) bekeek. Hierop was een wild geschilderde mandril te zien. Ik moest vrijwel direct denken aan het veel nieuwere ‘De mandril met de wielewaal’ (2009) wat ik enkele jaren geleden tijdens een tentoonstelling van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst had gezien. Ik zag de beeltenis helder voor me, een blauw schilderij met een mandril en een klein vogeltje in zijn hand. De naam van de kunstenaar kende ik ook nog. De afgelopen jaren had ik namelijk meer schilderijen van de Duitse Marie Aly (1980) gezien, maar aan het schilderij met de mandril had ik al jaren niet meer gedacht, tot op het moment dat ik de mandril van Kokoschka zag.

De twee kunstenaars delen in ieder geval eenzelfde interesse voor de mannetjes-mandril. Het is niet vreemd dat dit dier hen zo aanspreekt. Beide schilders hebben een voorliefde voor felle kleuren en dit is precies het meest opvallende kenmerk van de mandril. Charles Darwin schreef in zijn The Descent of Man: "No other member in the whole class of mammals is coloured in so extraordinary a manner as the adult male mandrills." Hij heeft gelijk. Met de rode neus, blauwe wangen en gele baard schitteren de primaire kleuren in optima forma. De mandril heeft een kop als een Afrikaans masker, beschilderd met het palet van Mondriaan.

In 1926 woonde Kokoschka in Londen en kreeg daar van de plaatselijke ZOO toestemming voor het maken van schilderstudies buiten de openbare bezoektijden om. Kokoschka maakte hier wekenlang gebruik van. Zijn werkwijze zou je kunnen omschrijven met één woord: beweging. Dieren waren zijn ideale modellen omdat deze simpelweg niet poseren. Ze zijn steeds in beweging en Kokoschka vond het een uitdaging om daar met snelle kwaststreken en toetsen steeds op te anticiperen. Hij koos als subject een mooie mandril uit met de typisch Britse naam George.

Als je het schilderij bekijkt zou je niet zeggen dat het hier om een mandril in gevangenschap gaat. Er is geen spoor van tralies, hekwerk of een betonnen vloer. Kokoschka schilderde George alsof hij weer terug was op de plek waar hij thuishoort: de veelkleurige, woeste jungle van Afrika; met lianen, watervallen en gigantische bomen. De expressieve manier van schilderen zorgt ervoor dat de mandril in volle beweging lijkt, precies waar Kokoschka op uit is. De mandril lacht zijn scherpe hoektanden bloot. Een vaak gehoorde bijnaam voor de wilde mandril is ‘woudduivel’ en die naam doet dit geschilderde dier eer aan. Hij is volledig op zijn gemak in zijn geliefde habitat.


De mandril met de wielewaal (2009) - Marie Aly

Marie Aly heeft een werkwijze die bijna tegenovergesteld is aan die van Kokoschka. Zij schildert niet naar de directe waarneming, maar zij gebruikt foto's als aanleiding. Zo'n foto vormt slechts een eerste startpunt, want ze schildert al snel grote delen uit haar hoofd. Aly is er dan ook niet op uit om een natuurgetrouwe gelijkenis te schilderen. Zij laat zich in haar portretten inspireren door zowel alledaagse kitsch als renaissancekunst. Van Michael Jackson tot Dürer, van een studiegenoot tot een aap, allemaal worden ze in een dromerige tijdloze wereld geschilderd.

‘De Mandril met de Wielewaal’ is zo'n dromerig portret. De mandril zit stijfjes in zijn vertrek. Op de betonnen vloer ligt een kleedje met daarachter een muur. In dit schilderij is geen spoor te ontdekken van een tropische jungle. Dit is een echt dierentuin-dier. Het geluid van kolkende junglerivieren heeft plaatsgemaakt voor dat van jengelende kinderen die de aandacht van de aap proberen te trekken. Maar dat zal ze niet lukken. Met een contemplatieve blik kijkt deze mandril voor zich uit. In zijn hand houdt hij een klein vogeltje, een heldergele wielewaal. De twee dieren lijken vriendschap met elkaar te hebben gesloten. Het is een ontroerend gezicht; de imposante aap samen met het kleine, kwetsbare vogeltje in zijn groot handen. Hij kan het vogeltje gemakkelijk fijndrukken of verslinden. Maar dit doet hij niet.

Uiteindelijk is het juist de combinatie van zowel Kokoschka's als Aly's mandril die mijn fantasie blijft prikkelen. Ik droom weg, naar een plek waar ik nooit ben geweest en misschien wel nooit zal komen: de Afrikaanse jungle. Het doet er voor mij niet toe waar Aly de inspiratie voor haar schilderij heeft gevonden. Waar ik als kijker veel meer plezier uithaal is het nagaan van mogelijke bedoelingen en mogelijke verbanden. In mijn hoofd vormt zich uiteindelijk een kloppend geheel. Voor mij zouden de schilderijen alle twee over mandril George kunnen gaan. Kokoschka heeft hem zijn vrijheid teruggegeven in verf, Aly schildert geen jungle maar geeft mij subtiele, zinnenprikkelende suggesties. Ze laat het dier zachtjes dromen, en ik droom met hem mee.

--

Dit is een gastbijdrage van Marius van de Goor. Marius (1985) woont en werkt in Utrecht. Hij is beeldend kunstenaar en organisator van kunstenaarsinitiatief Das Spectrum.

Mail

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
 1

Een luik naar het verleden

De opa van Emma Stomp vertrok vanuit Curaçao naar Nederland. In haar gedichten observeert ze het gemis dat dat met zich meebrengt. 'Koop een wollen muts tegen de regen en kou, bid tweemaal daags voor je examens, denk aan thuis maar niet te veel, weet dat alles uiteindelijk is voorbestemd.' Lees meer

Die betere wereld wordt al gemaakt

Die betere wereld wordt al gemaakt

Kun je, met alles wat er gebeurt in de wereld, nog gelukkig zijn? Marthe van Bronkhorst vindt het antwoord en ontdekt een boel hoopvolle initiatieven Lees meer

Zomers zwijgen

Volim nas: hoe de taal van de liefde mijn lichaam tot stilte maande

Wat als je vertrouwen in jezelf en je lichaam plotsklaps wordt aangetast door epileptische aanvallen? En tegelijkertijd je vertrouwen in de onvoorwaardelijke liefde van je oma ook op losse schroeven komt te staan? In een persoonlijk essay neemt Dorea Laan je in beeldende taal mee in deze zoektocht. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

In welk harnas hul jij je? Stuur voor 14 september je pitch in en draag met een (beeld)verhaal, essay, poëzie of kunstkritiek bij aan het magazine ‘Harnas’. Lees meer

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Eva van den Boogaard lijkt op iemand die ze nooit gekend heeft. Via een persoonlijke brief en een angstaanjagende gebeurtenis leert ze hem toch een beetje kennen. Lees meer

:Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst 3

Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst

Wat betekent het om moeder te zijn? En wanneer ben je dan een ‘goede moeder’? Moederschap, en alle nuances daarrond, blijft onderbelicht. Anne Louïse van den Dool onderzoekt via de representatie van moeders in de beeldende kunst de vele kanten die horen bij moeder zijn. Lees meer

Mijn Apocalypsis Leydenensis 1

Mijn Apocalypsis Leydenensis

In deze gedichten vliegt Joshua Snijders koerend over een postapocalyptisch Leiden, zijn Lays-chipszakjes tijdens een uitstapje in de Melkweg achtergelaten en zwemmen walvissen op wieltjes. 'De vraag is of je voetafdrukken kunt achterlaten wanneer er geen zwaartekracht is.' Lees meer

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Word vóór 1 juli kunstverzamelaar bij Hard//hoofd en ontvang een unieke print van Lois Cohen! In gesprek met chef Kunst Jorne Vriens licht Lois een tipje van de sluier op. Lees meer

Was dit nou een flirt?

Was dit nou een flirt?

Als de Amsterdamse Carrie Bradshaw schrijft Marthe van Bronkhorst over de schemerflirt: een net te lange blik, een ambigu compliment, een hand die 'per ongeluk' de jouwe aanraakt. Lees meer

In gesprek met Jacqueline Peeters

In gesprek met Jacqueline Peeters: ‘Schilderen is denken en doen’

Aucke Paulusma gaat in gesprek met Jacqueline Peeters over haar nieuwe tentoonstelling. ‘Ik hoop dat ze in mijn werk iets van die spanning zien tussen wat zichtbaar is en wat verborgen blijft, en dat ze voelen hoe ik dat proces van schilderen benader.’ Lees meer

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Op 25 mei organiseerde Hard//hoofd een schrijfworkshop met het thema: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?' Tijdens deze middag hebben de uitgekozen deelnemers onder begeleiding van één van de vier hosts uit het netwerk van Hard//hoofd de tijd gekregen om ideeën uit te wisselen, hun eigen tekst aan te scherpen en te reflecteren op hun eigen schrijfproces. Samen met de hosts kijken we terug op een verdiepende, inspirerende dag vol uitwisseling en reflecties. Lees meer

Dit maakten onze kunstverzamelaars en magazineabonnees mogelijk in 2024

Dit maakten onze kunstverzamelaars mogelijk in 2024

Kunstverzamelaars dragen bij aan onze missie om nieuw talent te ondersteunen en een vrije ruimte te bieden. We leggen graag uit hoe we de donaties in 2024 hebben besteed. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

Water landt zachter

Water landt zachter

Via een staalarbeider en een PVV-stemmer onderzoekt Angelika Geronymaki zichzelf. Kan ze, zonder het doen van aannames, de ander leren kennen? Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

In deze colum geeft Marthe Bronkhorst je een van haar geheime toverzinnen om vervelende talkshowgasten de mond te snoeren. 'Is dat zo?' Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Comme tu veux

Comme tu veux

In de bruisende souks van Marrakech leert Aisha Mansaray haar vader – de ultieme hosselaar, de praatjesmaker in zes talen, en de filosoof in een (illegale) taxi – beter begrijpen. Lees meer

:De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

In het tweede deel van deze essayreeks over kunststakingen schrijft Lara den Hartog Jager over kunstenaars die worstelen met systemen van macht en de vraag of hun kunst verandering teweeg kan brengen. Lees meer

Hard//hoofd zoekt vóór 28 juli 2.500 trouwe lezers!

Hard//hoofd verschijnt weer op papier, nu met extra bijlage! In Honger lees je over de pijn, het verlangen en de schoonheid van datgene waar we naar smachten. Schrijf je vóór 28 juli in voor slechts 3 euro per maand en ontvang Honger in september in de brievenbus, mét bijlage Ik wil, wil jij ook? over seksueel consent. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer