Asset 14

Mandril George

De mandril heeft hoektanden ter grootte van mensenduimen en een gezicht in oorlogskleuren. Toch is deze aap de muze van menig schilder. Marius vergelijkt twee portretten.

Kunstenaars hebben het vandaag de dag niet makkelijk; het is vrijwel onmogelijk om werk te maken dat echt vernieuwend is. Ook als toeschouwer kijk ik naar eigentijdse schilderijen met de kunstgeschiedenis in mijn achterhoofd. Tijdens het bekijken van tentoonstellingen komen in gedachten vaak andere kunstwerken bovendrijven die mijn observaties beïnvloeden. Soms vormen zich in mijn gedachten onbestaande tentoonstellingen, of ontstaan er tweeluiken tussen zichtbaar en denkbeeldig werk.


De mandril (1926) - Oskar Kokoschka

Zo'n imaginair tweeluik ontstond onlangs toen ik in Museum Boijmans van Beuningen het schilderij ‘De mandril’ (1926) van Oskar Kokoschka (1886-1980) bekeek. Hierop was een wild geschilderde mandril te zien. Ik moest vrijwel direct denken aan het veel nieuwere ‘De mandril met de wielewaal’ (2009) wat ik enkele jaren geleden tijdens een tentoonstelling van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst had gezien. Ik zag de beeltenis helder voor me, een blauw schilderij met een mandril en een klein vogeltje in zijn hand. De naam van de kunstenaar kende ik ook nog. De afgelopen jaren had ik namelijk meer schilderijen van de Duitse Marie Aly (1980) gezien, maar aan het schilderij met de mandril had ik al jaren niet meer gedacht, tot op het moment dat ik de mandril van Kokoschka zag.

De twee kunstenaars delen in ieder geval eenzelfde interesse voor de mannetjes-mandril. Het is niet vreemd dat dit dier hen zo aanspreekt. Beide schilders hebben een voorliefde voor felle kleuren en dit is precies het meest opvallende kenmerk van de mandril. Charles Darwin schreef in zijn The Descent of Man: "No other member in the whole class of mammals is coloured in so extraordinary a manner as the adult male mandrills." Hij heeft gelijk. Met de rode neus, blauwe wangen en gele baard schitteren de primaire kleuren in optima forma. De mandril heeft een kop als een Afrikaans masker, beschilderd met het palet van Mondriaan.

In 1926 woonde Kokoschka in Londen en kreeg daar van de plaatselijke ZOO toestemming voor het maken van schilderstudies buiten de openbare bezoektijden om. Kokoschka maakte hier wekenlang gebruik van. Zijn werkwijze zou je kunnen omschrijven met één woord: beweging. Dieren waren zijn ideale modellen omdat deze simpelweg niet poseren. Ze zijn steeds in beweging en Kokoschka vond het een uitdaging om daar met snelle kwaststreken en toetsen steeds op te anticiperen. Hij koos als subject een mooie mandril uit met de typisch Britse naam George.

Als je het schilderij bekijkt zou je niet zeggen dat het hier om een mandril in gevangenschap gaat. Er is geen spoor van tralies, hekwerk of een betonnen vloer. Kokoschka schilderde George alsof hij weer terug was op de plek waar hij thuishoort: de veelkleurige, woeste jungle van Afrika; met lianen, watervallen en gigantische bomen. De expressieve manier van schilderen zorgt ervoor dat de mandril in volle beweging lijkt, precies waar Kokoschka op uit is. De mandril lacht zijn scherpe hoektanden bloot. Een vaak gehoorde bijnaam voor de wilde mandril is ‘woudduivel’ en die naam doet dit geschilderde dier eer aan. Hij is volledig op zijn gemak in zijn geliefde habitat.


De mandril met de wielewaal (2009) - Marie Aly

Marie Aly heeft een werkwijze die bijna tegenovergesteld is aan die van Kokoschka. Zij schildert niet naar de directe waarneming, maar zij gebruikt foto's als aanleiding. Zo'n foto vormt slechts een eerste startpunt, want ze schildert al snel grote delen uit haar hoofd. Aly is er dan ook niet op uit om een natuurgetrouwe gelijkenis te schilderen. Zij laat zich in haar portretten inspireren door zowel alledaagse kitsch als renaissancekunst. Van Michael Jackson tot Dürer, van een studiegenoot tot een aap, allemaal worden ze in een dromerige tijdloze wereld geschilderd.

‘De Mandril met de Wielewaal’ is zo'n dromerig portret. De mandril zit stijfjes in zijn vertrek. Op de betonnen vloer ligt een kleedje met daarachter een muur. In dit schilderij is geen spoor te ontdekken van een tropische jungle. Dit is een echt dierentuin-dier. Het geluid van kolkende junglerivieren heeft plaatsgemaakt voor dat van jengelende kinderen die de aandacht van de aap proberen te trekken. Maar dat zal ze niet lukken. Met een contemplatieve blik kijkt deze mandril voor zich uit. In zijn hand houdt hij een klein vogeltje, een heldergele wielewaal. De twee dieren lijken vriendschap met elkaar te hebben gesloten. Het is een ontroerend gezicht; de imposante aap samen met het kleine, kwetsbare vogeltje in zijn groot handen. Hij kan het vogeltje gemakkelijk fijndrukken of verslinden. Maar dit doet hij niet.

Uiteindelijk is het juist de combinatie van zowel Kokoschka's als Aly's mandril die mijn fantasie blijft prikkelen. Ik droom weg, naar een plek waar ik nooit ben geweest en misschien wel nooit zal komen: de Afrikaanse jungle. Het doet er voor mij niet toe waar Aly de inspiratie voor haar schilderij heeft gevonden. Waar ik als kijker veel meer plezier uithaal is het nagaan van mogelijke bedoelingen en mogelijke verbanden. In mijn hoofd vormt zich uiteindelijk een kloppend geheel. Voor mij zouden de schilderijen alle twee over mandril George kunnen gaan. Kokoschka heeft hem zijn vrijheid teruggegeven in verf, Aly schildert geen jungle maar geeft mij subtiele, zinnenprikkelende suggesties. Ze laat het dier zachtjes dromen, en ik droom met hem mee.

--

Dit is een gastbijdrage van Marius van de Goor. Marius (1985) woont en werkt in Utrecht. Hij is beeldend kunstenaar en organisator van kunstenaarsinitiatief Das Spectrum.

Mail

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Ik was elf

Ik was elf

In dit verhaal onderzoekt Jochum Veenstra waar de grens tussen fictie en werkelijkheid ligt voor kinderen. En tot welk punt kan je als ouder je zoon beschermen? Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem 1

Kun je liefde delen?

Marthe van Bronkhorst onderzoekt polyamorie: 'Als ik mijn hart versplinterd heb, kan ik het dan minder hard breken?' Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

[deadline verstreken] Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer