Fotografie: Michel Mees

Het doel is er om het verlangen aan de gang te houden. " />

Fotografie: Michel Mees

Het doel is er om het verlangen aan de gang te houden. " />
Asset 14

Coen Simon

Voor filosoof Coen Simon (1972) is het jaar 2012 een van de vervulde verlangens. In april won hij de Socrates Wisselbeker voor het beste (populair-)filosofische boek. Zijn laatste boek was toen nog geen maand eerder uitgekomen: Wachten op geluk. Volgens de maar al te bekende mantra willen we allemaal zo veel dat we aan ‘keuzestress’ en quarterlifecrises lijden; we zijn nooit tevreden en altijd teleurgesteld. Helemaal verkeerd, stelt Simon. We missen de essentie: het verlangen zelf.

Coen Simon woont met zijn vrouw (filosofe Eva-Anne leCoultre, die onlangs een boek publiceerde over de invloed van Boer zoekt vrouw op de Nederlandse maatschappij) en twee kinderen in een klein dorp in Groningen. Als hij in Amsterdam is voor interviews spreekt hij altijd op dezelfde plek af. De muren van het kleine café aan de Prinsengracht zijn behangen met stukken en foto’s van oud-stamgast en meesterinterviewer Ischa Meijer.

Simon praat uitvoerig en van de hak op de tak. Na een tijdje zet hij zijn iPhone uit omdat hij "anders niet kan nadenken". Hij laat zich fel uit over bepaalde wetenschappers of journalisten die "maar charlatans" zijn, met "kinderachtige theorietjes". Zoals hij in zijn boek veel herinneringen uit zijn jeugd ophaalt, brengt nu elke theorie of gedachte die hij bespreekt een verhaal uit zijn dagelijks leven naar boven. Of een vergelijking met sport of muziek. Overal zoekt hij een beeld bij. Logisch, want wat hij wil vertellen is dat de wereld niet "bij ons verstand begint, maar met verbeelding".

De verbeelding van de wil

Simon: “Anders dan wij geneigd zijn te denken, hebben wij geen objectief zicht op de werkelijkheid. Eerst moet je wat je ziet – met je verbeelding – een visuele vorm of entiteit geven, voordat je er iets met je verstand mee kunt doen. Wanneer we keuzes maken moeten we dan ook onze verbeelding aanspreken, niet het verstand. Het gaat er dan om dat je met die verbeelding vorm moet leren geven aan je wil.”

De wil waar Simon over spreekt is de overal en altijd aanwezige stuwende kracht van de mens, zoals Schopenhauer hem beschreef. De mens wil voortdurend en onophoudelijk en kan niet niet-willen. Verlangens en begeertes zijn verbeeldingen, of afgeleiden, van deze wil. Wanneer de wil zich aan je openbaart, ontstaan je verlangens.

Simon: “Het is dus niet zo, dat wanneer wij ‘iets’ verlangen, dat ‘iets’ het verlangen in ons naar boven gehaald heeft. Hoe logisch dat ook klinkt. Verlangens zijn de manifestatie van de wil. Ik kan alleen maar naar een kopje koffie verlangen omdat ik een wil heb. En wanneer ik een kopje koffie verlang, is dat puur de projectie van mijn wil op het object ‘kopje koffie’. Vanuit het oogpunt van die verlangens bezie je ook de wereld. Elk verlangen van de wil produceert een voorstelling, en al die voorstellingen bij elkaar vormen onze wereld. Je kunt geen zaken verlangen die je je niet kunt verbeelden.”

Het spel met de wil

We leven dus in een theater vol scènes die we zelf produceren en die vorm geven aan onze wil, de abstracte grootmacht waaraan we niet kunnen ontkomen. En gelukkig maar, want een mens die niet meer verlangt, kan niet meer leven. Maar maakt het ons leven niet gedoemd te mislukken als we voortdurend van alles verlangen? We kunnen immers onmogelijk al onze verlangens in vervulling zien gaan, omdat die vermaledijde wil onvermoeid door blijft gaan en zich in nieuwe verlangens manifesteert. Heb je net een iPad – moet je weer een iPad 2. De onverzadigbare mens blijft zijn staart achterna rennen.

Simon: “Nee, dat is nou juist de crux. Het zit ‘m niet in de bevrediging van de verlangens, maar juist in het verlangen zelf – dát is wat je geluk brengt. Iedereen herkent wel die rare mengeling van gevoelens als je iets waar je heel lang naar verlangd hebt, ook opeens hebt bereikt. Er gaat altijd een bepaalde treurnis mee gepaard. Zo ook met deze prijs (de Socrates Wisselbeker, red.). Met de winst komt een beetje teleurstelling, hoewel natuurlijk veel minder dan als ik hem niet gewonnen zou hebben. Het bevredigde verlangen kan nooit recht doen aan de voorstelling die het verlangen in eerste instantie produceerde.

Fotografie: Michel Mees

“Dat we niet meer kunnen kiezen, is trouwens onzin. Dat is ons aangepraat door de loopbaanadviseur. Waarschijnlijk is het makkelijker als je weet waar je bij hoort en niet hoeft te kiezen, bijvoorbeeld als je geboren wordt als kind van de melkboer. Maar dat zit hem niet zozeer in het gebrek aan keuze, maar betekent dat je leven een bepaalde, opgelegde vorm heeft. Een mal die het leven een kunstmatige zin geeft. Lange tijd hebben we die eenheid opgelegd gekregen met de zuilen, maar nu bestaan dat soort maatschappelijke groepen niet meer zo. Je bent nu voortdurend bezig voor jezelf als individu een eenheid te ontwaren in de werkelijkheid, terwijl je maar een klein deel van de werkelijkheid kunt overzien. Dat gebrek aan overzicht is de achtergrond van de keuzestress.

“De loopbaanadviseur leert je kiezen met je verstand. Maar je moet vorm leren geven aan wat je wil. Je moet een spel spelen met je wil. Men gaat er van uit dat de wereld een overzichtelijk geheel is, een etalage met begeerlijke waren waar je uit kunt kiezen. Maar de wereld is als een dansvloer: ze beweegt en verandert continu, en wij zetten voortdurend een stap in het ongewisse. Er is geen overzicht, je wordt meegenomen door de muziek, verplaatst je op het ritme. Daar, op dat kleine deel van de dansvloer, begint je leven. Het begint niet met een objectieve blik van waaruit je de hele wereld en je bestaan kan overzien, want je maakt zelf deel uit van die wereld."

De teleurgestelde winnaar

Iets is alleen maar waardevol als er naar verlangd wordt, zegt Simon. "De waarde van iets bestaat alleen bij gratie van de waardering ervoor, en het verlangen gaat vooraf aan die waardering." Dus de zin van het leven zouden we moeten zoeken in het continue onbevredigde verlangen, lijkt het.

Simon: “Wij gaan er vanuit dat je gelukkig bent als je verlangens vervuld worden. Dan is iets immers ‘gelukt’. Maar dat doel is er alleen maar om het verlangen vorm te geven.

“Neem de Palio in de Italiaanse stad Siena, een paardenrace over het centrale plein die welgeteld 80 seconden duurt. Het hele jaar staat het dagelijks leven voor die mensen (zie John Apple’s documentaire) in het teken van die race. Winnen is weliswaar het doel, maar je ziet aan alles er omheen dat de zin zit in die rituelen zelf, niet in het winnen. Het is een voorbeeld van het verlangen als manifestatie van die wil. Het gaat niet om winnaar willen zijn van die paardenrace. Het willen winnen van die Palio betekent ál die dingen, alle voorbereidingen. Het willen hebben kleurt je leven, het geeft zelf zin.

“Hetzelfde geldt voor voetbal. Je hebt veel meer verliezers dan winnaars. Toch is iedereen er veel mee bezig en ontleent er zelfs bestaansrecht aan. Na negentig minuten is het vaak zelfs nul-nul. Dan doen we uitspraken als ‘als deze erin had gezeten, was het een prachtgoal geweest’ – logisch gezien natuurlijk volstrekte onzin. Deze opmerking heeft zin en we begrijpen het, omdat we van het spel genieten. Blijkbaar hebben we er genoeg aan om er zo over te spreken. Natuurlijk moet er op een gegeven moment gescoord worden, net als er bij de Palio op een gegeven moment geracet moet worden. Maar het doel, het goal, is er alleen maar om het spel gaande te houden. Het is ondergeschikt aan het spel. Het doel is er om het verlangen aan de gang te houden."

Als we aan Coen Simon dus loopbaanadvies zouden vragen, zou zijn devies zijn dat we ons vooral niet druk moeten maken over keuzes. We moeten gewoon maar lekker leven, wachtend op verlangens die zich aan ons voordoen.

Simon: “De vervulling van je leven zit in het wachten zelf. Bovendien weet je dat het wachten oplost, dat er ooit iets gaat komen. Ook verveling, bijvoorbeeld, is heel nuttig. Dan kan je wil zich weer in een nieuw soort verlangen openbaren. En afleiding en luiheid – het zijn ondergewaardeerde toestanden. En schaamte, we moeten ons meer schamen – ons in elk geval niet schamen om ons te schamen. Ik ben van plan te gaan promoveren op schaamte."

Er zit een fotograaf te wachten. Simon informeert of hij met een uitsmijter gefotografeerd mag worden. "Oh fantastisch!", zegt hij. Zijn verlangen klinkt door, totdat hij de eerste hap teleurstelling neemt.

Mail

Brankele Frank

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Witte tranen

Witte tranen

Vaak kan geconfronteerd worden met een racistische misstap veel losmaken in witte vrouwen. Waar komt dat door? Fleur den Boer onderzocht het perfectionisme van witte vrouwen en hoe zogeheten 'witte tranen' racisme in de hand werken. Lees meer

Stieren en vrouwen hebben iets gemeen

Stieren en vrouwen hebben iets gemeen

Wat hebben stieren en vrouwen gemeen? In dit essay ziet Barbara Haenen tijdens het bezoeken van een stierengevecht gelijkenissen met haar eigen ervaringen. Lees meer

Links, wees niet zo bang om hypocriet te zijn 1

Links, wees niet zo bang om hypocriet te zijn

Marthe van Bronkhorst bekijkt hypocrisie als spectrum: hoe hypocriet ben jij op een schaal van Frans Bauer tot Johan Derksen? Lees meer

Bijsturen 1

Bijsturen

In dit essay legt Belle de Rode de vinger op de zere plek. Ze beschrijft hoe zij de rol van bijsturende kapitein op zich moet nemen omwille van haar zieke vader, terwijl ze juist afscheid had willen nemen van de kritische kapitein die in haar huisde. Lees meer

In je eentje achterblijven

In je eentje achterblijven

Als vriendin K. op een date gaat, denkt Eva van den Boogaard na over hun onuitgesproken pact. Zo lang ze beiden ongelukkig in de liefde zijn, hebben ze elkaar. Maar wat als er iemand dat pact uitstapt? Lees meer

Gelukkig zien jonge mensen het verband tussen toen en nu

Durf te leren van het verleden

Op Dag 150 van de wrede vergeldingsactie van Israël is een eind van de ‘slachting’ van Palestijnen nog niet in zicht. Schrijver Marte Hoogenboom vestigt haar hoop op activisten en journalisten die het verband tussen ‘toen’ en ‘nu’ durven zien. Lees meer

Fatma Shanan: de lichtelijke melancholie van het zomerse alleen zijn 1

Fatma Shanan | De lichtelijke melancholie van het zomerse alleen zijn

Een oase van rust midden in Berlijn. De kleine geschilderde landschappen en zelfportretten in de natuur van Fatma Shanan (1986, Israël) komen goed tot hun recht in de expositieruimte van Dittriech en Schlechtriem. De tentoonstelling ‘The Inn River’ bestaat uit een bescheiden aantal van negen schilderijen. Aucke Paulusma laat zien dat een aandachtige observatie loont, maar dat de schilderijen laten niet per se een vrolijke indruk achterlaten. Lees meer

Reden tot paniek

Reden tot paniek

In dit droomachtige en persoonlijke essay blikt Wouter Degreve terug op zijn jeugd, en hij onderzoekt de effecten daarvan op het heden. Want 'de kracht van de plek waar je bent opgegroeid mag je nooit onderschatten.' Lees meer

Geld lenen

Geld lenen

‘Het spijt me,’ zeg ik. ‘Voor dit alles.’ Ik gebaar om me heen. ‘Voor Nederland.’ In deze column van Anne Schepers ontmoeten twee vrouwen, die uitkijken naar hun avond in een wijnbar, een man die een treinkaartje naar Ter Apel bij elkaar probeert te sprokkelen. Lees meer

Vijftig jaar vrijheid van beweging

Vijftig jaar vrijheid van beweging

Tom Kniesmeijer leerde dansen op de remixes van discopionier Tom Moulton. Nu zijn eerste kennismaking met de muziek van deze sterproducent bijna vijftig jaar geleden is, blikt hij terug en komt hij tot een inzicht over onze tijd. Lees meer

Kür op muziek

Kür op muziek

”Onlangs las ik over wezentjes die alleen bestaan in de droom van een slapende vrouw.” Nelson Morus schreef een kort verhaal over geforceerde gezelligheid, chatbotgesprekken over lievelingsgerechten, hectiek en de alledaagse sleur. Lees meer

Als je wordt uitgenodigd voor een euthanasiefeest, dan ga je

Als je wordt uitgenodigd voor een euthanasiefeest, dan ga je

'Als je je psycholoog écht een brevet van onkunde wil geven, moet je haar uitnodigen voor je euthanasiefeest.' Lees meer

Neoliberaal Lang Covid 2

Neoliberaal Lang Covid

Voor ons 'Aaah'-magazine, schreef Harriët Bergman een essay over hoe long covid-patiënten vallen tussen pech en onrecht. "Er is iets grondig mis met hoe we in Nederland omgaan met mensen met een beperking en chronisch zieke mensen." Lees meer

Zo het begon 1

Zo het begon

Nele Peeters schreef een ontroerend verhaal, vol treffende zinnen en beelden. Het is dromerig verhaal, over eenzaamheid, hoop, zorgzaamheid en zwaarte. Lees meer

Ik ook op jou

Ik ook op jou

Op een avond zegt iemand tegen Eva dat hij verliefd op haar is. Terwijl hij wacht op een antwoord, denkt Eva na over wat verliefd zijn eigenlijk is. Lees meer

 1

Het model

De hoofdpersoon in dit verhaal van Feico Sobel poseert op een doordeweekse avond naakt voor een schilderklasje in Spijkenisse. De sessie ontaardt in een bizarre erotische nachtmerrie waarin onze verteller zich totaal verliest. Lees meer

Waarom het over mij gaat als het over trans literatuur gaat

Waarom het over mij gaat als het over trans literatuur gaat

In dit persoonlijke essay reflecteert Tom Kniesmeijer op queer activisme en literatuur, oftewel: de reden dat we strijden en schrijven. Lees meer

:Oproep: nieuwe Chef Illustratie en Beeldredacteur online

Oproep: nieuwe Chef Illustratie en Beeldredacteur online

Hard//hoofd zoekt twee getalenteerde, assertieve, breed onderlegde beelddenker (x/v/m) die de beeldredactie willen komen versterken! Lees meer

Herhaalrecept

Herhaalrecept

Op een ochtend wordt Aisha Mansaray wakker in een parelmoeren bubbel. Ze onderzoekt hoe ze met haar depressie op de randen van de realiteit kan leven, zonder de grip erop te verliezen. ‘Mijn aandoening was een zuigend ding geweest dat zich om mij heen had gewikkeld, lelijk, en meer levend dan ik.’ Lees meer

Stop met het onderschatten van de gevolgen van het slavernijverleden

Stop met het onderschatten van de gevolgen van het slavernijverleden

Zelfs 150 jaar na de afschaffing van de slavernij, zijn de gevolgen daarvan nog steeds voelbaar. Veel Nederlanders zien helaas niet in hoe de koloniale geschiedenis het heden heeft vormgegeven. Pas als je de bloedrode draad door de Nederlandse geschiedenis begrijpt, kun je de huidige ontwikkelingen echt begrijpen stelt Jazz Komproe. ‘Een onzichtbare wond laat zich immers moeilijk genezen.’ Lees meer

Word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Meld je aan als abonnee voor slechts €2,50 per maand en ontvang ons papieren magazine twee keer per jaar in de bus. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer