Ze verdwijnen voor je er erg in hebt: pop-up winkels, guerilla-restaurants en underground markten." /> Ze verdwijnen voor je er erg in hebt: pop-up winkels, guerilla-restaurants en underground markten." />
Asset 14

Heel even exclusief

Tijdelijke initiatieven zijn overal en steeds succesvoller. Pop-up initiatieven verschijnen in een pand en zijn weg voor ze ontdekt kunnen worden door het grote publiek. Deze exclusieve uitstraling is soms marketingtruc, maar vaak ook een bewuste keuze van makers die hun initiatief 'puur' willen houden. Hoe exclusief en authentiek kun je blijven?

Het was een provocatief idee, de eerste ‘guerrilla store’ van Comme des Garcons in Berlijn in 2004. Ver weg van de uniforme winkelstraten of high-concept Prada, wilde het avant-gardistische Japanse modehuis een radicaal ander soort winkel: het bevond zich in een rauwe loods buiten het centrum en was maar één jaar open, om daarna in een andere stad weer op te duiken. Meer ruimte voor experiment en aandacht voor locale, kleine ontwerpers was het resultaat. De tijdelijke guerrillawinkel, een naam die paradoxaal genoeg is ontleend aan de antikapitalistische strijd van Che Guevarra, kreeg wereldwijd navolgers. Naast tijdelijke winkels zijn in Nederland ook pop-up-bars en -restaurants inmiddels bijna gewoon geworden. Eerder dit jaar opende zelfs tijdschrift VTwonen een ‘pop-up winkel’.

Aan de oppervlakte lijkt het succes van tijdelijke culturele of commerciële initiatieven volgens een typisch patroon te gaan. Eerst experimenteren creatieve mensen met een idee in de underground en als het werkt pikt de mainstream het op en gaat het nadoen. Toch is dat niet het verhaal van de pop-up cultuur, die begon bij een van de grootste Amerikaanse ketens. In 2003 opende Target (vergelijkbaar met HEMA) in New York een tijdelijke winkel voor de lancering van een ‘discount-designer’ lijn. Dit gaf kopers van een massageproduceerd product het gevoel van exclusiviteit: je moet er snel bij zijn, anders mis je iets ‘unieks’. In onze beleveniseconomie gaat het niet zozer om het product zelf, maar om het gevoel dat het kopen van een bepaald product je geeft. Trendwatching, een bedrijf voor marktonderzoek, noemde deze bedrijfsstrategie ‘massclusivity’.

Guerilla-restaurants

De multinationals mogen dan heel bewuste plannen hebben, de makers en bezoekers van het guerilla-restaurant zoeken iets heel anders. Exclusiviteit is niet zo belangrijk, het moet vooral bijzonder zijn. Collectief Hotmamahot bouwt steeds op andere vreemde plekken haar guerilla-restaurants, een soort film-sets waarin gegeten kan worden. De volgende dag wordt de zorgvuldig opgebouwde setting weer helemaal afgebroken. Het begon als iets wat de vriendengroep van koks en kunstenaars voor vrienden en familie deed, maar bij de laatste (volledige volle) editie waren de meeste mensen nieuw. Bezoekers konden ‘s middags een mobiel nummer bellen, waarop instructies naar een loods in Amsterdam Noord (het atelier van de kunstenaars van PIPS:LAB) te horen waren. Al aan het begin van de avond viel de verlichting in de loods uit, maar niemand vond het erg, belangrijker was de vraag of het bij het plan hoorde.

Sommige nieuwe gezichten kenden de avond via vrienden, maar dankzij internet hoefde je niet de mensen van Hotmamahot zelf te kennen, of in de creatieve scene van Amsterdam te zitten, om er bij te kunnen zijn. Stel dat de vriendin van de broer van je collega naar het guerrilla-restaurant gaat, en dat op Facebook aanklikt, dan ken jij het immers ook. Initiator Thomas zit er niet mee dat het geen geheim meer is: “Als mensen maar een beetje bij de avond passen. Als we een editie doen waarbij je kunt dansen en de hele nacht kunt doorhalen, dan is het niet handig als er opa’s en oma’s zijn. Die kunnen beter op een van onze andere evenementen komen.”

Underground boerenmarkt

Op zaterdag was iedereen welkom in het guerrilla-restaurant, maar een dag later bij de Underground Boerenmarkt van Marjan Ippel is dat een heel ander verhaal. Op de deur staat ‘Verboden voor persmuskieten, cameraploegen en fotografen’. Het is voor Ippel bijna een onmogelijke taak om journalisten zoals ik buiten de deur te houden, en zelfs de NOS mag echt niet binnen filmen, toch probeert ze deze markt voor microproducenten te beschermen. Het gaat om de amateurs die zelfgemaakte jams, mosterd en broden verkopen aan andere amateurkoks. “Ik wil geen hijgers hier, mensen wiens saaie zondag ik moet opleuken door ze hier te laten shoppen”, verzucht Ippel “Ik wil dat het voor oprechte mensen blijft die met eten willen laten zien dat het leven anders kan. Dat je niet alles massaal, anoniem en hetzelfde hoeft te doen. Dit is een beweging die juist kan groeien als het zuiver en integer blijft.” Het verschil met een ‘gewone’ boerenmarkt is inderdaad groot, en bij vlagen bijna ontroerend in zijn kleinschaligheid. Het echtpaar van de Weekend Bakery stond nooit eerder op een markt, maar bakt elk weekend toegewijd voor mensen uit hun buurt, vierentwintig gezinnen in totaal. Met de hand wordt voor hen elk brood op maat gekneed.

Of het Guerrilla restaurant en de Underground Boerenmarkt niet aan hun eigen succes ten onder gaan, zal afhangen van de vraag of de juiste balans tussen in- en exclusiviteit gevonden kan worden. Zonder Facebook en Twitter hadden ze nooit zo spontaan kunnen ontstaan, maar de organisatie van de Boerenmarkt moet misschien nu juist helemaal van het internet af om niet nog meer ‘hijgers’ aan te trekken.

Het zijn steeds paradoxen. In een tijd van overvloed verkopen grote bedrijven het idee van schaarste door de fictieve ervaring van exclusiviteit. Eerst door de tijdelijke winkels, maar nu iedereen dat kent en het niet meer ‘exclusief’ is, openen nu zogenaamde ‘secret stores’. Dezelfde dag nog kan dat geheim door de eerste klanten razendsnel via Facebook of Twitter worden doorgegeven. Dit massale en onmiddellijke is misschien ook wel de reden dat iedereen zo op de boerenmarkt duikt. Meer nog dan naar exclusiviteit is er een verlangen naar authenticiteit, iets echts, iets bijzonders. Alleen niemand weet nog hoe je dat op grote schaal kunt produceren.
--------------
Meer tijdelijk en/of geheim:

-Vlaamse theatermaker Benjamin Verdonck wil met guerrilla-theater een andere verhouding met het publiek vinden.
-De geheime bars zijn overgewaaid uit New York en geïnspireerd door de oude speakeasy’s. In Amsterdam opende in 2009 Door 74 en in steden als Rotterdam vind je soortgelijke initiatieven.
-De opvolger van de pop-up store heet secret store, Topshop in Londen heeft er een achter een geheimzinnige deur achterin de kelder.
-In Londen organiseert Secret Cinema steeds op een andere plek een bijzondere mix van theater en filmvertoning.

Mail

Eva

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 14 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

De Groep

De Groep

'Ik ben Jane en Kevin is een lul die te veel ruimte inneemt.' Amal Akbour schreef een verhaal over Jane, een narcistische jonge vrouw die voor het eerst deelneemt aan groepstherapie. Dit is een voorpublicatie van het verhaal dat Amal schreef als onderdeel van het Veerhuis Talentenprogramma. Lees meer

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars! 1

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars!

Als dank voor hun steun, ontvangen onze ruim 1.700 kunstverzamelaars in januari een prachtig werk van beeldend kunstenaar Dakota Magdalena Mokhammad. Om welk werk het precies gaat blijft een verrassing, maar in gesprek met onze chef Kunst Jorne Vriens licht Dakota een tipje van de sluier op. Lees meer

Auto Draft 1

Hoe jij politiek je zin weer krijgt: valse dilemma’s, overdrijven en nog drie tactieken die ik leerde van mijn vader

Marthe van Bronkhorst leerde van haar vader dat goed vals niet lelijk is. In deze column legt ze je drie technieken uit om je (politieke) zin te krijgen. "Links, doe nou eens wat mijn vader deed: nooit genoegen nemen met minder." Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer