Het in elkaar knutselen van filmbeelden zoals nu op YouTube gebeurt, kent een lange traditie en is in feite een aanklacht tegen de manipulerende media en het machtige archief." /> Het in elkaar knutselen van filmbeelden zoals nu op YouTube gebeurt, kent een lange traditie en is in feite een aanklacht tegen de manipulerende media en het machtige archief." />
Asset 14

Found Footage Film

Beeldrecyclage of tweedehands filmmaken heeft niets te maken met de laatste eco-trends. Found footage film is een specifiek subgenre van experimentele cinema, waarin oud (historisch) beeldmateriaal hergebruikt wordt in nieuwe producties. Dit remixen van beeldmateriaal is geen nieuw fenomeen, wel is zij de laatste jaren weer actueel door de digitalisering van beeldarchieven en de opkomst van amateurfilm op internetsites als Youtube. Wat is het? Waar is het een reactie op? En wat heeft het archief ermee te maken?

Found footage film is een specifiek subgenre van experimentele of avant-garde cinema, waarin film- en videokunstenaars bestaand beeldmateriaal, dat zij niet zelf geschoten hebben, (analoog of digitaal) verknippen en over elkaar heen plakken om zo een nieuwe film of videowerk te fabriceren. Ooit begonnen als avant-gardistische kunstvorm in de jaren dertig van de vorige eeuw, is het gebruik van found footage de laatste jaren uitgegroeid tot een populaire techniek op videosites als YouTube. Zoals zo vaak gebeurt met kunstvormen die ooit hun tijd vooruit waren, maar na verloop van tijd door het grote publiek in verwaterde vorm als een soort amusement genoten worden. De opkomst van de Internetvariant van found footage heeft te maken met de toevloed van (amateur)video op internetsites als YouTube, waardoor we geconfronteerd worden met een enorme hoeveelheid aan beelden, die een beetje knutselaar doet likkebaarden. Deze nieuwe generatie knutselaars heeft de traditionele instrumenten van de experimentele filmmakers, dat wil zeggen de snijtafels waarop analoge filmrollen verknipt werden, losgelaten en zich volledig toegelegd op digitale bestanden en monteerprogramma’s. In tegenstelling tot de found footage filmmakers van het verleden, die hun materialen vonden in vergeten archieven en zelfs in vuilnisbakken, geeft de found footage filmmaker op YouTube de voorkeur aan bekend materiaal afkomstig uit Hollywoodfilms, TV shows of videogames. Hoe deze nieuwe werkjes te begrijpen? Als een verwaterde amusement vorm, of valt er wel degelijk een kritische boodschap te bespeuren? Zou het een reactie kunnen zijn op film in het tijdperk van zijn reproduceerbaarheid, oftewel een zeer pientere, moderne interpretatie van Walter Benjamin?

Dat zou tof zijn, maar het gros van de nieuwe films dragen meer overeenkomsten met de MTV music video, waarmee ik wil zeggen dat er absoluut pareltjes tussen zitten, maar dat het weinig met kritische reflectie en vernieuwing te maken heeft. De found footage films van het Internet verschillen zowel technisch als stilistisch aanzienlijk van de experimentele variant.

We Edit Life

Hoewel digitale technieken en de komst van het Internet de avant-gardistische kunstvorm radicaal veranderd hebben, bestaat er nog wel een aantal found footage filmmakers, die de moeite van het analyseren waard zijn en meer tussen beide tradities in lijken te staan. Naast obligate farden Hollywoodklassiekers, putten deze found footage filmmakers evengoed uit lullige bedrijfsfilmpjes, home movies en andere audiovisuele noise. Dit citeren en recyclen uit de media en cinema doet denken aan een vorm van culture jamming: stukjes mainstream cultuur, maar ook avant-garde, worden geconsumeerd, onteigend, verknoeid, misbruikt, verteert en herboetseert. Dit resulteert soms in een verrassende combinatie van kunst, entertainment en mediakritiek. Een voorbeeld van een dergelijk geslaagde combinatie is het werk van de Britse kunstenares People Like Us. Zie hieronder het werk ‘We Edit Life’.

Dit is een voorbeeld van audiovisuele collage. Analoog materiaal dat vervolgens gedigitaliseerd is en bewerkt. Meer dan bij andere found footage filmmakers, speelt de audiotrack een belangrijke rol in haar werk – People Like Us werkte voor zij de overstap naar film maakte, als found footage muzikant en radioprogrammamaker. Dit flitsend stukje beeldtsunami bestaat eigenlijk uit heel duf materiaal, gevonden in vergeten bedrijfsarchieven vol verouderde instructiefilms en reclames. Zoals de titel al doet vermoeden, vestigt zij de aandacht op de manier waarop ons wereldbeeld door de huidige media als een kijkdoos in elkaar geknutseld is. Een beetje found footage filmmaker, meent People Like Us, is bovenal een begaafd editor en media-archeoloog; iemand die niet vies is van een beetje beeldmanipulatie en gemakkelijk haar weg kan vinden in de huidige zondvloed aan beelden en betekenissen. Het werk van People Like Us is niet alleen een aanklacht tegen de huidige manipulerende media, maar ook tegen het institutionele archief. Wat dat betreft is People Like Us schatplichtig aan de traditionele found footage film. Om dit laatste te begrijpen, loont het de moeite het ‘found’ in found footage film nader specificeren. Wat heeft het archief ermee te maken?

Waarom het ene materiaal in de vuilnisbak mag en het andere niet

Het archief is een officieel instituut, dat haar materialen zorgvuldig selecteert om zo een specifieke collectie, bijvoorbeeld de Nederlandse audiovisuele cultuur, op te bouwen en voor toekomstige generaties te behouden. Deze materialen zijn archiefwaardig, omdat ze een culturele en historische waarde hebben. Daarentegen bestaat het overgrote deel van found footage uit audiovisuele ruis; vondelingen die niemand hoeft te herinneren, laat staan bewaren. De found footage filmmaker geeft dit weesmateriaal als het ware een onderkomen in nieuwe producties. De found footage film fungeert dus als (artistiek)archief, waarbinnen het beeldmateriaal geherbergd wordt en een nieuwe betekenis krijgt. Dit is meer dan liefdadigheid. Het is een zeer kritische houding ten opzichte van het institutionele archief, want wie bepaalt eigenlijk wat wij moeten herinneren en vergeten? Heeft iets historische waarde en wordt het daarom gearchiveerd of is iets waardevol omdat het gearchiveerd is? Worden minderheden in het archief vertegenwoordigd? Het marginale? Kan ik Rembo & Rembo wel aan mijn kleinkinderen laten zien? En wat gebeurt er eigenlijk met al die Youtube filmpjes? Of hoe zit het met het behoud van al die Internetsites? Zal Hardhoofd ooit als onderdeel van de Nederlandse audiovisuele cultuur in een archief belanden?

De avant-gardistische found footage film trok ten strijde tegen het zogenaamd neutrale archief, dat in wezen, als bewaker van het collectieve geheugen, een zeer machtig politiek instrument is. Door te selecteren en te categoriseren bepaalt het instituut immers wat culturele of historische waarde bezit. Wat de moeite van het archiveren is, is niet zozeer een stoffige vraag, eerder een bloederige strijd om erkenning, herkenning en rechtvaardigheid. Nu moet ik natuurlijk niet overdrijven, want ik denk niet dat People Like Us op de bres staat voor het behoud van mannen met snorren en verouderde apparatuur. Ook hoeven we ons geen zorgen te maken om Rembo & Rembo, dat zit allemaal netjes in een televisiearchief. Misschien heeft het traditionele beeldarchief sowieso aan macht ingeboet, nu Internet in zichzelf al functioneert als één grote opslagplaats. Een opslagplaats die bovendien vele malen democratischer is dan het traditionele archief. Toch is er nog niemand opgestaan die het Internet in kaart gaat brengen of wil bewaren voor toekomstige generaties, terwijl we al meer dan 15 jaar online zijn. Dankzij YouTube heeft de huidige generatie online found footage filmmakers een veel groter publiek tot hun beschikking. Zij zouden dus alsnog in de voetsporen van hun experimentele voorgangers kunnen treden.

Mail

Annabel

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Daanen sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay ligt hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

De Groep

De Groep

'Ik ben Jane en Kevin is een lul die te veel ruimte inneemt.' Amal Akbour schreef een verhaal over Jane, een narcistische jonge vrouw die voor het eerst deelneemt aan groepstherapie. Dit is een voorpublicatie van het verhaal dat Amal schreef als onderdeel van het Veerhuis Talentenprogramma. Lees meer

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars! 1

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars!

Als dank voor hun steun, ontvangen onze ruim 1.700 kunstverzamelaars in januari een prachtig werk van beeldend kunstenaar Dakota Magdalena Mokhammad. Om welk werk het precies gaat blijft een verrassing, maar in gesprek met onze chef Kunst Jorne Vriens licht Dakota een tipje van de sluier op. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer