Op een warme lentedag gingen eindredacteuren Ruby Sanders en Tommy de Bruijn met auteur Emma Stomp naar de bioscoop. Ze zagen er de ijskoude thriller Auf Einmal, van de Turks-Duitse filmmaakster Aslı Özge, en moesten soms de neiging onderdrukken om dingen naar het scherm te gooien.
Ruby: Laten we beginnen waar we net in de bioscoop waren gebleven.
Tommy: Ja. Die kop. Van de hoofdrolspeler.
Emma: Die was wel echt te erg.
Ruby: Te erg voor woorden. Dat enge ringbaardje. En die vieze tanden.
Tommy: De hele tijd in close-up. Ik kon z'n baardharen tellen. Alle vier.
Emma: En het bloempotkapsel niet te vergeten. Ik wou voorwerpen naar zijn hoofd gooien.
Tommy: Even een korte schets van de film. Auf Einmal begint zo: Anna, een jonge vrouw, valt dood neer na een feestje, en we volgen de hoofdpersoon, Karsten (helaas van veel te dichtbij), in wiens huis het feestje was. De twee vragen die overheersen zijn 'heeft ‘ie het gedaan, haar vermoord?' en 'hoe ga ik ooit sympathie opwekken voor deze man?'.
Ruby: En dit alles tegen de achtergrond van een klein en ‘idyllisch’ Duits plaatsje in Noordrijn-Westfalen.
Tommy: Wat een plaatsje was het, zeg. Een nachtmerrie.
"De vrouw die nog het meeste onafhankelijk leek was al na tien minuten dood."
Emma: Het deed me wel denken aan de vakanties die ik vroeger met mijn ouders had. Qua natuur dan. Maar man, daar wil je niet dood gevonden worden.
Ruby: Dat was wel bewust zo neergezet. De natuur was prachtig, maar de mensen afschuwelijk, en het regende de godganse dag.
Emma: Ik vond het ook typisch en deprimerend dat Karsten bij een bank werkte. En dat iedereen van die slechtzittende pakken droeg.
Ruby: Zo'n troosteloos decor. Lelijke pakken, lelijke mannen.
Tommy: Dat alles bij elkaar werkte in ieder geval flink drukkend. En de paar seksscènes waren al helemaal troosteloos.
Emma: Hadden jullie ook dat jullie bang werden om volwassen te worden? Iedereen was zo serieus en eenzaam. En eng grotemensenwerk aan het doen bij een bank.
Tommy: Ik weet vrij zeker dat ik nooit op deze manier volwassen ga worden.
Ruby: Ik ook niet! Maar ik snap wat je bedoelt. Het was inderdaad een soort schrikbeeld van een volwassen leven. Maar misschien nog meer van een landelijk en Duits volwassen leven. Waar je in een zwijgende kamer gekookte aardappels en rode kool van een vooroorlogs servies eet.
Emma: Ik was me vooral aan het afvragen hoe je zo ongelooflijk onsympathiek kon zijn. Ik dacht bijna: laat hem maar de gevangenis in gaan, of 'ie het nou gedaan heeft of niet.
Tommy: Eigenlijk voelde ik maar weinig voor Karsten en z'n 'vrienden'. Iedereen was zo lichtjes geschetst dat het meer karikaturen waren dan echte karakters.
Emma: Ik vind het jammer dat we Anna niet hebben leren kennen. Volgens mij was zij het interessantste karakter, maar voordat de film echt begon was ze al dood. Ik had gehoopt op meer flashbacks.
Ruby: Naar mijn idee was dat een bewuste keuze van de regisseuse, om de karakters zo archetypisch te maken. Toen ik zag dat dat een Turks-Duitse vrouwelijke filmmaker is, dacht ik dat er wel meer achter zat. Ik denk dat het vooral een heel cynische blik is op het 'Duitse' leven is.
Emma: Het troosteloze.
Tommy: Met de man als manipulatieve machtswellusteling.
Ruby: Ja, precies, alle mannen waren machtswellustelingen of losers. De vrouwen waren niet heel veel beter, maar toch wel ietsje.
Tommy: De vrouw die nog het meeste onafhankelijk leek was al na tien minuten dood. Emma heeft trouwens in Berlijn gewoond.
Ruby: Vond je veel dingen in de film nou typisch Duits?
Emma: Ik vond alles Duits! Alleen al het feit dat niemand humor had. En dat alles doodgezwegen werd. En die extreme beleefdheid. Ik denk ook dat de filmmaakster een heel negatief mensbeeld heeft, of wou ze misschien het slechte van de mens laten zien?
Ruby: In ieder geval zet ze in de film een heel negatief mensbeeld neer. Of liever gezegd, een heel negatief mensch-beeld. En dat het zo'n weerstand opriep bij ons, is misschien wel haar bedoeling.
"Als een barbecue met vrienden op deze manier verloopt dan knoop ik me direct op."
Emma: Een van de weinige lieve momenten was bij het kampvuur, toen die vriend tegen Karsten zei dat hij niet zo hard moest zijn voor zichzelf.
Tommy: Maar dat sloeg eigenlijk nergens op, want het kan best dat hij wél verantwoordelijk was voor Anna’s dood, en dan zegt die vriend, joh, wees niet zo hard voor jezelf?
Emma: Vonden jullie ook dat er een heel raar gevoel voor humor in zat? Dat moment dat die grafdelver aan het neuriën was bijvoorbeeld?
Tommy: Er zat wel één scene in die ik grappig vond: in de kerk, omdat het begon als een typische 'hoofdpersoon met morele issues heeft het zwaar en gaat naar de kerk om verlossing te zoeken' (dat zit serieus in zó veel films), maar hier loopt het iets anders af...
Emma: ...met een orgelspeler die aan het oefenen is, wat een afgrijselijk geluid veroorzaakt. Waardoor Karsten alleen nog maar angstiger wordt. Dat was wel grappig.
Ruby: Daarmee werd ook de kerk, en de eventuele troost die het geloof zou kunnen bieden, afgeschreven.
Tommy: Of wordt er gezegd dat de troost van het geloof niet weggelegd is voor deze man? Ik herkende ook wel een soort Lynchiaans gevoel, waar in ieder klein, ogenschijnlijk perfect dorpje, van alles onder het oppervlakte speelt.
Ruby: Ja, dat zeker! Typisch schone schijn met heel veel narigheid die daaronder schuilgaat.
Tommy: Wat ik het meest weerzinwekkend vond was hoe de 'vrienden' van Karsten onder elkaar waren. Als je toch zo met elkaar om moet gaan…
Ruby: Als een barbecue met vrienden op deze manier verloopt dan knoop ik me direct op.
Tommy: Al die onderhuidse spanning en onuitgesproken wrok, báh. Ik ben blij dat jullie gewoon aardig zijn.
Ruby: Niemand van Karstens vrienden vroeg ook naar de waarheid. Daar was het ze niet om te doen.
Emma: Dus: nooit naar een klein Duits gehucht verhuizen?
Tommy: Misschien is deze film een soort anti-toerisme-advertentie.
Emma: Een anti-‘Ik vertrek’.
Ruby: Het Duitse plaatsje Altena: das nimmer!
Emma: Het lijkt misschien idyllisch om in een Duitse provincie een B&B te beginnen, maar doe het niet!
Tommy: Wel een prachtige omgeving, compleet met die kerncentrale in de vallei. Met heftig bijpassend geluidseffect.
Emma: Ja, wauw!
"Speelde deze film zich niet stiekem in 2000 af?"
Tommy: Viel het jullie ook op dat er bijna geen muziek in de film zat? Tot aan de aftiteling, natuurlijk.
Ruby: Dat viel me meteen aan het begin al op: heel ongemakkelijk als het zo stil is. Het publiek werd niet gespaard.
Emma: Je kon niet wegdromen.
Tommy: Of zoals in mijn geval, subtiel dropjes eten…
Ruby: ...Iemand in de zaal zat ook met een zak drop te kloten... En dan bij de aftiteling opeens: BAM! RAMMSTEIN.
Tommy: Ja, dat moet bij iedere Duitse film. Staat geloof ik in hun Grondwet.
Ruby: Klopt, dat is het eerste artikel.
Emma: Wat ik wel nog wil noemen: die scène dat het dochtertje van Anna als een kat naar Karsten gaat blazen is wel echt geweldig.
Ruby: Die dochter was tof. Die komt er hopelijk wel.
Tommy: Ze stal de film wel een beetje.
Emma: En dat zonder tekst.
Tommy: Ik wil een spin-off met haar in de hoofdrol, waarin ze wraak gaat nemen!
Emma: Ik ook!
Tommy: De film kon wel wat luchtigheid gebruiken. Alles was grauw, bekrompen, klein en ouderwets.
Emma: Speelde deze film zich misschien niet stiekem in het jaar 2000 af?
Tommy: Ze hadden 't wel over Facebook aan het begin, en er is een scène waar iedereen om een iPhone heen staat om daarop een filmpje te kijken. Misschien speelt Auf Einmal juist wel in de verre toekomst en is het stiekem een post-apocalyptische film over het laatste dorpje van Duitsland.
Emma: Waar iedereen een slechte smaak heeft? Dat zal het zijn!
Tommy: Dat geeft die scène bij de kernreactor ook een diepere laag - en verklaart die gemuteerde grafkop van Karsten. Ik denk dat we 't ontcijferd hebben.
Ruby: OMG, alleen de raszuivere Duitser is overgebleven en alle anderen worden categorisch uitgemoord? Dat moet het zijn!
Tommy: Dat was zo’n betere film geweest.
