Illustratie: Anouk de l'Ecluse

Rosanne kende na the Backstreet Boys een nieuw idool: de provocatieve theatermaker Christoph Schlingensief." />

Illustratie: Anouk de l'Ecluse

Rosanne kende na the Backstreet Boys een nieuw idool: de provocatieve theatermaker Christoph Schlingensief." />
Asset 14

Fan van een gek

De laatste keer dat ik een overtuigd fan was, was ik twaalf jaar oud. Mijn blinde bewondering was gereserveerd voor de Backstreet Boys. Alles klopte aan hen en ik hield van alles wat ze deden. Natuurlijk, als je mij met een pistool tegen het hoofd had laten kiezen, had ik toegegeven dat mijn voorkeur uitging naar Nick Carter, en Kevin, maar die was te oud. A.J. en Howie vond ik echt best wel stom en Brian eigenlijk ook, maar hij had een hartkwaal en dat vond ik lastig. Tien jaar later werd ik weer een fan, overtuigd, maar mijn nieuwe object of affection bleek minder gemakkelijk te aanbidden.

Ik zou niet eens meer weten wanneer ik voor het eerst van hem hoorde, maar ik denk dat het ging over een project dat hij in 2000 voor de Wiener Festwochen maakte: Ausländer Raus!. Er werd in het ondergronds theatercircuit gefluisterd over een gestoorde kunstenaar die een soort Big Brother had gespeeld met asielzoekers. De gestoorde kunstenaar bleek Christoph Schlingensief, theatermaker, filmmaker, beeldend kunstenaar en beroepsschoffeerder.

Schlingensief had een paar containers in het centrum van Wenen neergezet, met in de muren kijkgaatjes en uitgerust met webcams die alles wat zich binnen afspeelde 24 uur per dag streamden. Vervolgens trommelde hij een Weense blaaskapel op en liet een grote tourbus voorrijden waar een groep mensen uit kwam: de asielzoekers. Sommigen droegen pruiken en zonnebrillen, anderen hielden een krant voor hun gezicht om zich te verschuilen voor alle camera’s die waren uitgerukt om dit spektakel vast te leggen. Deze mensen zouden een week in de containers doorbrengen en elke dag kon het publiek via internet iemand wegstemmen. Deze persoon werd dan dezelfde avond, weer onder luid geschal van de blaaskapel, uit de container gehaald en met een geblindeerde Mercedes naar de landsgrens gereden.

Althans, dat zei Schlingensief. Hij liet de containers ondertussen geen moment met rust, dagen lang stond hij op het dak te schreeuwen naar de mensen die op het plein samendromden. Hij riep alle aanwezige toeristen op om vooral foto’s te maken, zodat ze thuis konden laten zien dat dit Oostenrijk was. Na een paar dagen werd het project stopgezet toen de containers bestormd werden door een linkse groepering. Althans, ook dat zei Schlingensief. Ausländer Raus! vond plaats op het moment dat de extreem-rechtse FPO van Jörg Haider net een grote meerderheid in de regering had behaald bij de laatste verkiezingen.

Illustratie: Anouk de l'Ecluse

Ik besloot me in Schlingensief verdiepen en kwam erachter dat alles wat hij aanraakte in controverse veranderde. Er waren in Duitsland, waar hij onder andere bij de Volksbühne in Berlijn werkte, meerdere Schlingensief-haters. Ook verschilden de meningen over of wat hij deed nog wel kunst te noemen was. Andere projecten die hij op zijn naam had staan waren onder andere een enscenering van Hamlet met uitgetreden neo-nazi’s, een politieke partij waarbij men zichzelf kandidaat kon stellen en meerdere projecten met geestelijk en/of lichamelijk gehandicapten. Dit alles was intrigerend, maar mijn tweede leven als fan begon pas echt toen ik een voorstelling van hem zag: Kunst und Gemüse - Theater A.L.S. Krankheit.

Het duurde anderhalf uur en ik had werkelijk geen flauw idee wat er gebeurde. Er was een naakte vrouw met een appel als hoofd, een levende ezel, vliegtuigstoelen en een vrouw op een ziekenhuisbed midden in het publiek. Zij communiceerde met de acteurs en het publiek door oogbewegingen waarmee zij teksten kon typen, deze werden live geprojecteerd. Dan was er nog de voltallige crew die om de zoveel tijd het podium opstormde omdat er iets anders moest. Een chaos waar ergens een lijn in zat, maar ik kon er niet mijn vinger op leggen. Ik wist in ieder geval zeker dat ik nog nooit zoiets gezien had.

Online bleef ik Schlingensief volgen. Er ging geen week voorbij zonder dat hij op een Biennale met een performance, beeldende kunst of een voorstelling stond. Op een gegeven moment regisseerde hij zelfs Parsifal (de laatste opera van Richard Wagender) op het Bayreuth-festival, een onneembare vesting die nog steeds in stand gehouden wordt door de Wagner-familie.

In 2009 kwam er eindelijk weer een expo met werk van hem naar Nederland. Ik herinner me een werk dat bestond uit röntgenfoto’s van iemands (zijn eigen?) longen en een zwart-wit filmpje van een jongetje dat zijn naakte borstkas bevoelt. Lichtelijk verontrust verliet ik de galerie, maar dat was waarschijnlijk de bedoeling. Een paar maanden later zou hij te gast zijn in het Goethe Instituut, om te praten over zijn werk. Hij kwam niet en bleek ziek: longkanker.

Schlingensief was zijn hele leven met honderd projecten tegelijk bezig en dat was nu hij ziek was niet anders: hij hield een blog bij, schreef een boek over zijn ziekte en maakte er voorstellingen over. Eine Kirche der Angst von der Fremde in Mir was vorig jaar te gast op het Holland Festival. Ik was eigenlijk een beetje bang om te gaan, omdat ik wist dat het waarschijnlijk verwarrend zou zijn maar ook dat er voor het eerst iets heel duidelijk was in een Schlingensiefproductie: dat hij snel zou overlijden. Hoe maak je daar een voorstelling over? Bijvoorbeeld met heel veel kleine kinderen, een gospelkoor en heel veel projecties van krioelende cellen en bacteriën. Ook hijzelf stond op het podium, orerend over hoe het is om patiënt te zijn en geen controle te hebben over je eigen ziekte. Het was allemaal te vreemd om echt tragisch te zijn, maar wel beklemmend.

Na afloop stond hij buiten te praten met wat mensen van het festival. Zou ik het durven? Even naar hem toelopen en iets zeggen? Dat ik zijn werk zo goed vond, vragen hoe het met hem ging? Was mijn Duits wel goed genoeg? Misschien wilde hij helemaal niet over zijn gezondheid praten, daar moest hij natuurlijk al de hele tijd over praten. Maar ja, hij maakte er zelf voorstellingen over en schreef zelfs een boek! Wat als hij zou vragen waarom ik zijn werk zo goed vond, wat ik er precies goed aan vond? Daar zou ik geen antwoord op hebben. Dus bleef ik staan, belabberde fan die ik ben. Geen handtekening, geen foto met mijn idool.

Augustus vorig jaar overleed Christoph Schlingensief, 49 jaar oud. Ik las z’n blogs, z’n boek, alle artikelen die er over hem verschenen. Het vreemde in het theater is dat de voorstelling kan blijven spelen als de regisseur overlijdt. Op die manier zit je naar een soort museumstuk te kijken, waar de vingerafdrukken van de meester duidelijk op te zien zijn, maar er mist toch iets. In juni zijn er weer twee stukken van Schlingensief te gast op het Holland Festival, de openingsvoorstelling is zelfs van zijn hand. Daarnaast is er een randprogrammering met zijn films - hij was van oorsprong filmmaker. Ik raad iedereen aan iets van Schlingensief te gaan zien, je te verbazen, er geen reet van te snappen, maar wel zeker weten dat je nog nooit zoiets hebt gezien.

Mail

Rosanne

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
De serre

De serre

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Johanna Loman schreef een verhaal over een jonge vrouw op een klimaatprotest: Wat als je wel moreel besef hebt, maar liever je kop in het zand steekt? Lees meer

Hertenkalf 2

Hertenkalf

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Tessa van Rooijen dicht in dit vierluik over het aangaan van verbindingen en het dragen van een dood hertenkalf: 'jongens is het sexy om een dood hertenkalf in je lichaam te hebben?' Lees meer

De tondeuse

De tondeuse

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Jana Flekken legt in fragmenten de band en rolverdeling tussen ouders en hun kind vast, en hoe die verandert wanneer een van de ouders ziek wordt. Lees meer

Mijn huid een rekbare grens (Frontaal)

Mijn huid een rekbare grens

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In dit drieluik bevraagt Isa/Isa Bob van Rooy de kaders die er gesteld zijn rondom onze natuurlijke wereld. Bestaat er eigenlijk wel een verschil tussen zelf en natuur, of tussen plant en organisme? Lees meer

Whisper Heart, The Movie

Whisper Heart: the movie

Hoe ver ga jij voor De Ware? Anne Sikma onderzoekt in dit bloedstollende verhaal de grenzen op tussen fictie en realiteit. Ben je er klaar voor? Lees meer

:We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

Marthe van Bronkhorst schreef een kort toneelstukje waarin Ruben Brekelmans en Dilan Yesilgöz uiteenzetten hoe ze armoede willen gaan oplossen. Lees meer

Lief kutland // Lancering 1

Kijk de lancering van 'Lief kutland' terug

Tijdens de lancering van het vijfde Hard//hoofd magazine, 'Lief kutland', plozen we dit neokoloniale stipje op de aardbol uit. Bekijk de registratie. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Dunne intellectuele belangstelling

Dunne intellectuele belangstelling

Michiel Cox is vastbesloten om als docent aan zijn mbo-studenten meer dan alleen praktische kunde over te dragen. Hoewel studenten zijn lessen mild spottend een ‘zitvak’ noemen, merkt Cox dat bij sommigen intellectuele nieuwsgierigheid opbloeit, ondanks de lage verwachtingen van de buitenwereld. Lees meer

Voorland

Voorland

Hoe ga je om met de grote kans dat je, net als vele vrouwen in je familie, jongdementie zal krijgen? Yanaika Zomer bereidt zich voor in de vorm van een gedicht. Lees meer

:Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Hoe kan Nederland de schade herstellen van het koloniale verleden? Wanneer zijn excuses oprecht en zinvol? Waarom wordt niet alle roofkunst teruggegeven? In musea en cafés in Kaapstad mijmert Jorne Vriens over deze vragen en ziet hij zich geconfronteerd met zijn eigen geprivilegieerde positie. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

How can I make this about me? 1

How can I make this about me?

Marthe van Bronkhorst staat stil bij een jaar genocide en pleit ervoor om het meer over onszelf te laten gaan: 'Die dode Palestijnen hadden jouw kinderen kunnen zijn.' Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Doorlaatbaar 1

Doorlaatbaar

Een jonge vrouw is mantelzorger voor haar moeder. Dit verhaal van Siska van Daele beschrijft de grens tussen hun binnen- en buitenwereld: binnen lijkt de tijd stil te staan, terwijl buiten alles doorraast. Lees meer

De inspraakavond

De inspraakavond

Om een progressief geluid te laten horen gaat Michiel Cox naar een inspraakavond over windmolens. Maar tijdens de bijeenkomst begint hij te twijfelen. Is dit inspraak? Lees meer

Lieselot 2

Winnaar Stoute Stift 2024

Ruben Topia won met zijn illustratie de Stoute Stift 2024, de illustratiewedstrijd die deBuren organiseert. Topia maakte een illustratie bij een erotische verhaal van Prins de Vos. Lees hier het juryrapport! Lees meer

Lieselot 1

bloedbanen

‘Jij bént geen lijf, je hébt er een,’ stelt de therapeut in het buurthuis. Kan de ik-persoon geholpen worden? Met ‘bloedbanen’ won Sandro van der Leeuw de juryprijs van Het Rode Oor 2024, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lieselot

Lieselot

Twee vrouwen in een verzorgingstehuis hebben een afspraakje - maar zal de ander wel komen? Met ‘Lieselot’ won Sanne Otten Het Rode Oor 2024, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer