Asset 14

Op zoek naar de Ware Nederlander

Essay: Op zoek naar de Ware Nederlander 1

De Nederlandse identiteit leek lang iets vanzelfsprekends, maar is tegenwoordig steeds vaker onderwerp van gesprek. Want: wat maakt van iemand een echte Nederlander? Te midden van die identiteitsstrijd ging Gijsbert Pols op zoek naar de Ware Nederlander - en vond die in onverwachte gedaantes.

Het was een lange, moeizame zoektocht, mijn zoektocht naar de Ware Nederlander. Merkwaardig genoeg, want het bestaan van de Ware Nederlander, daar lijkt niemand aan te twijfelen. Alweer tien jaar geleden viel de toen aanstaande Nederlandse koningin grote verontwaardiging ten deel toen ze vertelde de Ware Nederlander nog niet te zijn tegengekomen – hij heette alomtegenwoordig! Ook zou het eenvoudig moeten zijn om de Ware Nederlander te herkennen. De vraag wat Waar Nederlanderschap is, wordt immers bijna dagelijks beantwoord, zeker als Sinterklaas het land aandoet. Als een mantra gonst het door ons parlement, door de kolommen van de opiniërende media en door romans, theaterstukken en concertgebouwen: Nederlands zijn, dat is vrij zijn. Het is tolerant zijn, gastvrij en progressief. Het is met elkaar omgaan op voet van gelijkheid en wederzijds respect. Woorden die wapperen als vaandels op een kloek zeilschip.

Het zijn echter antwoorden die me op mijn zoektocht niet leiden konden. Geen van de genoemde eigenschappen kwam me voor als intrinsiek Nederlands. Vrijheid, is dat geen universeel ideaal? Richtte de Verlichting, de filosofische traditie waar we haar en al die andere mooie waarden aan te danken heten te hebben, zich niet op de mensheid als geheel? Daar kwam nog bij dat ik me er welbewust van was dat het hedendaagse Nederland het veronderstelde Nederlanderschap maar nauwelijks waar kan maken. Zo vaak als ik vrijheid, tolerantie, gastvrijheid, vooruitstrevendheid en gelijkwaardigheid als dat wat Nederland Nederland maakt geroemd hoorde worden, zo vaak zag ik die waarden geschonden worden, op de meest afschuwelijke manieren denkbaar. Ik had mijn zoektocht kunnen voltooien door de Ware Nederlander te herkennen in de marechaussee die kinderen naar oorlogsgebieden deporteert, in de lobbyist die zich sterk maakt voor de uitverkoop van sociale huurwoningen, of in Stef Blok.

De kracht van het verlangen om ons nationale zelfbeeld te kunnen bevestigen, is schier eindeloos.

Ik dwaalde. Bestond de Ware Nederlander wel? Zou mij ook het lot van Máxima ten deel vallen? Mijn zoektocht werd pas weer vruchtbaar toen ik me realiseerde dat nationalisme, ook in gematigde of onschuldig genoemde varianten, nog nooit in de realiteit geïnteresseerd is geweest. Het ging de nationalist er altijd om te kunnen geloven in een droom. Hem uitleggen dat zijn ‘volk’ een mythe is, zijn ‘identiteit’ fictie en zijn ‘waarden’ arbitrair, is even zinloos als een gelovige uitleggen dat er geen empirisch bewijs voor het bestaan van zijn god is. Het is hun beiden niet om bewijs te doen. Het gaan hun om verlangen.

Dat we de afgelopen jaren ook zo vaak moesten horen hoe vrij, tolerant, gastvrij, enz., enz., enz., Nederland wel niet is, is dan ook juist te verklaren doordat dit verlangen te pletter slaat op de realiteit. Vergelijk het met een obsessieve minnaar wiens liefde onbeantwoord blijft. Hij – jazeker, deze minnaar is mannelijk – zal de beminde proberen te vangen in zijn verbeelding, zal haar beschrijven, tekenen, of op wat voor manier dan ook vast proberen te leggen. Zelfs als hij haar geweld aandoet, zal hij blijven geloven dat hij van haar houdt. Hij is dan ook niet werkelijk in haar geïnteresseerd. Hij heeft haar alleen nodig om zijn beeld van zichzelf te bevestigen.

Essay: Op zoek naar de Ware Nederlander

De kracht van het verlangen om ons nationale zelfbeeld te kunnen bevestigen, is schier eindeloos. Zelfs bij hen die zich beroepen op politieke tradities die juist wilden breken met het nationalisme en hun keuzes wilden baseren op diepgravende analyses van de werkelijkheid in haar meest naakte, materiële vorm. We mogen het denken over Nederland als natie niet aan rechts overlaten, heet het ten burele van de progressiefste politieke partijen en de liberaalste kranten. En ook hier wordt gesteld: wij, in Nederland, koesteren onze vrijheid, we zijn tolerant, bejegenen elkaar op gelijke hoogte, etc., etc., etc., tegen elk beter weten in.

Dat alles is Nederlands, maar het heeft niets van doen met het nationale zelfbeeld dat we momenteel koesteren.

We komen er dus niet onderuit. De Ware Nederlander moet gevonden worden. Nu, ik deed het. Het lukte me toen ik de dijk vergat, de wind en de polder, de luchten van Ruysdael, de Watergeuzen, de Oranjes, mijn opa’s die in de Tweede Wereldoorlog in het verzet zaten en bovenal mijn witte huid. Want ja, dat alles is Nederlands, maar het heeft niets van doen met het nationale zelfbeeld dat we momenteel koesteren. De enigen die dat beeld werkelijkheid doen worden, de enigen die waar kunnen maken dat we vrij en tolerant en gastvrij en progressief zijn, dat zijn de mensen zonder dat alles. Het zijn de mensen die in ons land zo gemakkelijk als de Ander herkend worden.

De Ware Nederlander is de man die voor een in onze naam gevoerde oorlog zijn land ontvluchten moest en nu in onze taal gedichten schrijft. Het is de vrouw die op de profielfoto naast haar scherpzinnige krantenstukken trots een hoofddoek draagt. Het zijn de vrouwen die ons erop wijzen hoe geaccepteerd seksueel geweld is en die er ons op wijzen hoe anders we jongens en meisjes opvoeden. Het zijn de mensen die ons aan de koloniale schanddaden van onze voorouders herinneren en elk jaar trouw tegen Zwarte Piet demonstreren. Want alleen zij belichamen de deugden die aan de Ware Nederlander worden toegeschreven. Alleen zij maken ons land werkelijk vrij, tolerant en progressief. En daarom kunnen alleen zij het mogelijk maken dat we oprecht kunnen geloven te zijn wat we zo hartstochtelijk graag willen zijn. Als er zoiets bestaat als Neerlands Glorie, dan is het hun vrijheid, hun welzijn, hun geluk. Maar vooralsnog moeten ze uitleggen wat het recht op demonstratie betekent.

Mail

Gijsbert Pols denkt na over Nederland vanuit Berlijn. Hij publiceerde over literatuur en politiek voor De Reactor, Joop en NRC en is auteur van 'Het onhoudbare midden'.

Rueben Millenaar is een illustrator die werkt in Groningen. Hij houdt zich het liefste bezig met maatschappelijke kwesties in beeld te krijgen. Vaker dan niet resulteert dat in het tekenen van naakte mensen.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Een villa voor het onbekende

Een villa voor het onbekende

Floris Tesink bezocht het FOMU, waar Grace Ndiritu door associatieve combinatie een expositie invulde. "Dit conflict tussen de fotografie en de ruimte brengt je op een plek die niet te begrijpen is, maar toch verslavend voelt voor degene die zich hieraan overgeeft." Lees meer

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echt subsidies zijn’?

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echte subsidies’ zijn?

‘De grootste catastrofe in de geschiedenis van de mensheid is niet het moment voor afleidingsmanoeuvres.’ Lees meer

:De aankondiging: De kunst van vertrekken (deel 1)

De kunst van vertrekken: de aankondiging

Voor kunstenaars is het essentieel om zichtbaar te zijn voor publiek. Maar wat gebeurt er als een kunstenaar zich terugtrekt of zelfs helemaal stopt met het maken van kunst? In deel 1 van de serie ‘De kunst van het vertrekken’ kijkt Lara den Hartog Jager naar de kunst waarmee sommige kunstenaars afscheid nemen uit de kunstwereld. Lees meer

Een gestolde eeuwigheid

Futiliteit op een gestolde eeuwigheid

De bergen laten Nick Sens al even niet meer met rust. Waar komt de drang vandaan ze, ondanks de mogelijke gevaren, te willen beklimmen? Lees meer

:Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag 1

Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag

24 juni was het Veteranendag, acht jaar geleden was het de oud-militairen voor het eerst verboden tijdens het veteranendefilé te lopen met de Morgenster, de vlag van de Papoea’s. Waarom gebeurde dat? Lees meer

 1

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

Bijna 80 jaar na dato erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 pas als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdatum. Benjamin Caton vraagt zich af waarom sommige partijen deze ontwikkelingen tegenwerken en waar hun denkfouten zitten. 'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.' Lees meer

:De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt 1

De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt

Wat willen we vertellen, wat hebben we te vertellen en hoe willen we dat vertellen? Amber Netten, Marleen Doré en Zuma Knegjes vinden houvast in collectiviteit. Lees meer

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Als klein meisje had Roosje van der Kamp een ritueel waarmee ze hoopte haar ouders te kunnen beschermen tegen de dood. Kan magisch denken in plaats van een poging tot controle, ook een vorm van loslaten zijn? Kan het ook een daad van liefde zijn? Lees meer

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia) 4

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia)

Toen in juni 2014 een week in het teken van eten stond was Emy Koopman not amused. Ze schreef een nog altijd actueel essay over de vraag of een eetstoornis een modeverschijnsel is. Eten door de ogen van een ex-magerzuchtige. Lees meer

Zeikwijf

De on//smakelijke week: Pisnijd

Van hoge prijzen tot pottenkijkers: een bezoek aan een openbaar toilet is voor vrouwen vaak niet vanzelfsprekend. Sofie Hees verdiept zich in de ins en outs van dit decennia-oude probleem. Lees meer

Ik heb schijt

Ik heb schijt

Maatschappelijke ongelijkheid begint in de buurt waarin je opgroeit laat Milio van de Kamp zien in zijn debuut ‘Misschien moet je iets lager mikken’, dat op 16 mei verschijnt. Een voorpublicatie. Lees meer

Toxic Friendships

Toxic Friendships

Het verbreken van toxic friendships geldt op TikTok als een vorm van self-care, maar is dat wel zo? Rijk Kistemaker buigt zich erover. Lees meer

Factdroppen

Factdroppen

Is het herhalen van feiten een manier om grip te krijgen op een wereld die steeds onzekerder is? Max Beijneveld gaat op zoek naar een alternatief voor ongebreideld factdroppen. Lees meer

Een <em>mountain home</em> in een wereld waar de tijd verdwijnt

Een mountain home in een wereld waar de tijd verdwijnt

Na het luisteren van de podcast Dolly Parton’s America besluit Anna van der Kruis haar eigen fascinatie voor Dolly Parton te onderzoeken. Waarom slikt ze alles wat Dolly haar verkoopt? Hoe kan het dat Dolly zoveel verschillende mensen samenbrengt? Tijdens de zoektocht komt ze erachter dat haar verhouding tot Dolly Parton persoonlijker is dan ze... Lees meer

Porseleinen beeldje van Vrouwe Justitia: vrouw met een roze gedrapeerde jurk en een witte blinddoek rond haar ogen

Academische vrijheid m’n reet

Promovenda Harriët Bergman voelt niet de vrijheid om zich écht kritisch uit te laten over machthebbers. De oorverdovende stilte op rechts na het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber bewijst voor haar eens te meer: veel hoeders van het vrije woord geven alleen om de status quo. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer