Illustratie: beeldredactie Van een recensent wordt een scherpe pen verwacht. Een recensent moet met regelmaat schrijvers, theatermakers of muzikanten neersabelen. Dat is immers zijn werk. Maar deze recensent is het beu." /> Illustratie: beeldredactie Van een recensent wordt een scherpe pen verwacht. Een recensent moet met regelmaat schrijvers, theatermakers of muzikanten neersabelen. Dat is immers zijn werk. Maar deze recensent is het beu." />
Asset 14

De recensie

-Serie: De recensent. Aflevering 1: De recensie-

Iedere revolutie heeft een allerkleinst beginpunt, een dominosteen die alle andere in zijn val meesleurt, het moment waarop de kansen keren.

Bijna.

Het zijn woorden die ik de hele ochtend herhaal, fluisterend als mijn vrouw langsloopt, haast roepend als ze in een andere kamer is. Het geluid van de stofzuiger raast in de gang, op mijn beeldscherm staan enkele steekwoorden, het wekelijks begin van mijn stuk.

Mensen kennen me als de recensent. Ik heb ook een naam, maar die is minder van belang. Als ik ’s maandags mijn artikel bij de redactie aflever, als ik me vrijdagavond door een menigte schouwburggangers heen worstel: mensen zien de recensent. De redacteuren bedanken me voor mijn artikel, ik voel dat ze me nakijken als ik naar buiten stap. Ik krijg gratis drankjes bij de Stopera, acteurs en actrices houden even de adem in als ze me op de eerste rij zien zitten.

Zo gaat het nu al meer dan vijfentwintig jaar. Sinds het begin van de jaren tachtig werk ik voor hetzelfde weekblad. De datum dat ik daar voor het eerst binnenliep weet ik niet meer, zelfs het jaar is me ontschoten. Ik heb de neiging om jaartallen zo snel mogelijk te vergeten, terwijl ik de details nooit meer weet kwijt te raken. Zo herinner ik me nog welke schoenen ik die eerste dag droeg en kan ik me ieder moment het weeë parfum van de baliejuffrouw voor de geest halen. Mijn vrouw vindt me vergeetachtig, ik zou mezelf eerder selectief noemen.

Het blad waarvoor ik schrijf is een keurig links blad, in een redelijke oplage, met liefde gemaakt, de meeste Amsterdamse intellectuelen lezen het graag, of doen ten minste braaf alsof.

Mijn stukje typ ik altijd op zaterdag. In mijn kamerjas, krant en koffie ernaast, precies zoals ik nu zit. Om tien uur opstaan, om half elf beginnen. Ik schrijf over cultuur. Er zijn weinig woorden waar ik zo’n walging voor heb gekregen als voor ‘cultuur’. Vroeger Schubert, Tsjechov, tegenwoordig ook jazzfusion, streetdance, je verzint het zo gek nog niet of ze noemen het cultuur. Maar na twintig jaar ziet iedere dans er voor mij hetzelfde uit, klinkt alles als dezelfde lome muzak. The Maestro says it's Mozart but it sounds like bubble gum.


Illustratie: beeldredactie

Ik wil mijn vrouw vragen of zij weet van wie dit citaat afkomstig is, maar ze lijkt niet geïnteresseerd. Bezeten poetst ze nu het tafelblad. Hoewel er geen vlek meer te zien is, blijft ze maar schuren, zoals sommige vogels op de grond blijven pikken zelfs al is er geen eten meer te vinden.

De recensent leeft in een stilstaande wereld, alleen bewegend tussen redactie, computer, koffiezetapparaat en Schouwburg. In deze omheiningen ben ik iemand die, als hij een slechte dag heeft, in naam van de hoge kunst een reputatie helemaal kan afbreken. Wat ik van tijd tot tijd dan ook behoor te doen, daar krijg ik immers voor betaald. Mijn salaris is overigens vrij karig, maar het is genoeg om te doen alsof ik ook mijn steentje bijdraag aan het huishouden, dat vrijwel volledig steunt op de respectabele erfenis van een ver familielid van mijn vrouw.

Soms merk ik aan mijn stukken dat ik in de loop der jaren softer ben geworden, dat ik uit een soort ouwelijke zachtmoedigheid niemand meer durf aan te pakken. Maar een goede recensent is een gevreesde recensent. De laatste weken sabel ik weer trouw alles neer wat er in mijn blikveld komt. De wispelturigheid die in de gewone wereld als een sociaal manco wordt gezien, is nu mijn grootste wapen. Iedere week moet ik verrassen, maar ditmaal zal zelfs de redactie niet weten wat haar overkomt. Het is mijn beurt, na bijna dertig jaar is mijn tijd aangebroken. Ik weiger nog langer gebonden te zijn aan mijn vijfhonderd ellendige woordjes in het minst gelezen katern van dat rotblaadje.

Met een schuin oog overzie ik mijn cd-kast, waarin Bach en Bartók gemoedelijk naast elkaar staan. Ik vertik het nog langer te luisteren naar dode componisten. Ik wens niet langer te schrijven over wat men eigenlijk hartgrondig onverschillig laat.
Geroutineerd sla ik mijn krant open. Koffiespetters veranderen politici in bruine vlekken. Ik spit de hele krant door, tot ik bij de overlijdensberichten aankom, tegenwoordig liefkozend ‘familieberichten’ genoemd.

Toen ze nog leefde, las mijn moeder deze iedere dag. Soms kwam het voor dat de naam van een willekeurige overledene overeenkwam met of ten minste erg leek op die van een vriendin. Hierop zette ze de schaar in het papier, net zolang tot ze precies om de zwarte lijntjes heen had geknipt. Ze schreef een briefje met ‘Even schrikken hè?’ of ‘Gelukkig hebben we onze leeftijd mee!’, deed alles in een enveloppe die ze fluitend op de post deed. Ze had een specifiek gevoel voor humor, concludeerde men op haar begrafenis.

Ik lees: ‘Tom van der Meer, onze lieve man en vader is van ons weggerukt.’ Zo heet onze hoofdredacteur ook, maar de Tom van der Meer van dit bericht is aanzienlijk ouder, en schijnt een zeeman geweest te zijn. Nu is zijn bestaan teruggebracht tot een enkele rouwadvertentie. Tijd en plaats van begrafenis staan er netjes bij vermeld.

Uit het niets komt het, het lichte gevoel dat ik ineens weet wat ik moet doen, dat ik zorgvuldig kan overzien wat er moet gebeuren, een generaal die uitkijkt over zijn manschappen. Zo moeten revolutionairen zich gevoeld hebben toen ze hun coup beraamden, zo moeten wetenschappers schichtig om zich heen hebben gekeken, bang dat er iemand anders in de kamer gelijktijdig op hetzelfde idee kwam. Mijn vrouw zal het niet zijn. Ze vraagt of ik even mijn benen omhoog wil doen opdat ze bij de vloer kan. De buren komen straks op visite. Bij haar ben ik voor weinig zo veilig als voor een opmerkzame blik. Zachtjes en vrijwel onhoorbaar scheur ik de annonce uit en zoek ik naar een enveloppe.

Vandaag zal alles anders worden. Ik recenseer vanaf heden alleen nog maar zaken die er toe doen. Ik ben mijn eigen baas. Schubert kan me gestolen worden, vanaf dit moment ben ik levensrecensent. Ik sla mijn notitieblokje open, noteer datum en tijdstip en een paar symbolen die alleen ik kan ontcijferen. Dit zal mijn logboek zijn, mijn kroniek van een revolutie zo stil dat hij weinigen zal opvallen. Maar al is het maar voor één lezer, al is er maar iemand die haar zal opmerken, dan ben ik al geslaagd. Mijn echtgenote stommelt rond, merkt niet dat ik in kamerjas de straat op ga. Op de hoek van de Reestraat wacht een oranje brievenbus waar ik de enveloppe met gepaste voorzichtigheid inschuif. Niemand heeft me gezien. Niemand heeft gezien dat het in gang is gezet.

De recensent
Daan Heerma van Voss

Mail

Daan Heerma van Voss

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Die betere wereld wordt al gemaakt

Die betere wereld wordt al gemaakt

De betere wereld, Het Grote Geluk: Marthe van Bronkhorst vraagt zich af waar ze dat kan vinden, misschien gewoon op een borrel, in het samenkomen met vrienden? Lees meer

Zomers zwijgen

Volim nas: hoe de taal van de liefde mijn lichaam tot stilte maande

Wat als je vertrouwen in jezelf en je lichaam plotsklaps wordt aangetast door epileptische aanvallen? En tegelijkertijd je vertrouwen in de onvoorwaardelijke liefde van je oma ook op losse schroeven komt te staan? In een persoonlijk essay neemt Dorea Laan je in beeldende taal mee in deze zoektocht. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

In welk harnas hul jij je? Stuur voor 14 september je pitch in en draag met een (beeld)verhaal, essay, poëzie of kunstkritiek bij aan het magazine ‘Harnas’. Lees meer

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Eva van den Boogaard lijkt op iemand die ze nooit gekend heeft. Via een persoonlijke brief en een angstaanjagende gebeurtenis leert ze hem toch een beetje kennen. Lees meer

:Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst 3

Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst

Wat betekent het om moeder te zijn? En wanneer ben je dan een ‘goede moeder’? Moederschap, en alle nuances daarrond, blijft onderbelicht. Anne Louïse van den Dool onderzoekt via de representatie van moeders in de beeldende kunst de vele kanten die horen bij moeder zijn. Lees meer

Mijn Apocalypsis Leydenensis 1

Mijn Apocalypsis Leydenensis

In deze gedichten vliegt Joshua Snijders koerend over een postapocalyptisch Leiden, zijn Lays-chipszakjes tijdens een uitstapje in de Melkweg achtergelaten en zwemmen walvissen op wieltjes. 'De vraag is of je voetafdrukken kunt achterlaten wanneer er geen zwaartekracht is.' Lees meer

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Word vóór 1 juli kunstverzamelaar bij Hard//hoofd en ontvang een unieke print van Lois Cohen! In gesprek met chef Kunst Jorne Vriens licht Lois een tipje van de sluier op. Lees meer

Was dit nou een flirt?

Was dit nou een flirt?

Als de Amsterdamse Carrie Bradshaw schrijft Marthe van Bronkhorst over de schemerflirt: een net te lange blik, een ambigu compliment, een hand die 'per ongeluk' de jouwe aanraakt. Lees meer

In gesprek met Jacqueline Peeters

In gesprek met Jacqueline Peeters: ‘Schilderen is denken en doen’

Aucke Paulusma gaat in gesprek met Jacqueline Peeters over haar nieuwe tentoonstelling. ‘Ik hoop dat ze in mijn werk iets van die spanning zien tussen wat zichtbaar is en wat verborgen blijft, en dat ze voelen hoe ik dat proces van schilderen benader.’ Lees meer

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Op 25 mei organiseerde Hard//hoofd een schrijfworkshop met het thema: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?' Tijdens deze middag hebben de uitgekozen deelnemers onder begeleiding van één van de vier hosts uit het netwerk van Hard//hoofd de tijd gekregen om ideeën uit te wisselen, hun eigen tekst aan te scherpen en te reflecteren op hun eigen schrijfproces. Samen met de hosts kijken we terug op een verdiepende, inspirerende dag vol uitwisseling en reflecties. Lees meer

Dit maakten onze kunstverzamelaars en magazineabonnees mogelijk in 2024

Dit maakten onze kunstverzamelaars mogelijk in 2024

Kunstverzamelaars dragen bij aan onze missie om nieuw talent te ondersteunen en een vrije ruimte te bieden. We leggen graag uit hoe we de donaties in 2024 hebben besteed. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

Water landt zachter

Water landt zachter

Via een staalarbeider en een PVV-stemmer onderzoekt Angelika Geronymaki zichzelf. Kan ze, zonder het doen van aannames, de ander leren kennen? Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

In deze colum geeft Marthe Bronkhorst je een van haar geheime toverzinnen om vervelende talkshowgasten de mond te snoeren. 'Is dat zo?' Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Comme tu veux

Comme tu veux

In de bruisende souks van Marrakech leert Aisha Mansaray haar vader – de ultieme hosselaar, de praatjesmaker in zes talen, en de filosoof in een (illegale) taxi – beter begrijpen. Lees meer

:De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

In het tweede deel van deze essayreeks over kunststakingen schrijft Lara den Hartog Jager over kunstenaars die worstelen met systemen van macht en de vraag of hun kunst verandering teweeg kan brengen. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter 1

De archivaris en haar dochter: Morgen zal alles anders zijn

‘Even eufy checken.’ In ‘Morgen zal alles anders zijn’ dicht Bareez Majid over de eindeloze keuzes en opties die een dag voortbrengt. Een dag die getekend wordt door de sluimerende aanwezigheid van de videofeed van een beveiligingsapp. Lees meer

Hard//hoofd zoekt vóór 28 juli 2.500 trouwe lezers!

Hard//hoofd verschijnt weer op papier, nu met extra bijlage! In Honger lees je over de pijn, het verlangen en de schoonheid van datgene waar we naar smachten. Schrijf je vóór 28 juli in voor slechts 3 euro per maand en ontvang Honger in september in de brievenbus, mét bijlage Ik wil, wil jij ook? over seksueel consent. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer