Asset 14

Bij Typhoon was geen vleugje ironie te bekennen

Bij Typhoon was geen vleugje ironie te bekennen

Typhoon bleek een meer dan vriendelijke eerste Zomergast; vrolijk en inspirerend genoeg om Janine Abbring een lesje ‘wokeness voor beginners’ te geven. Hij lacht veel, gaat nooit in de aanval en (s)preekt over liefde, rust en menselijkheid. Dat klinkt veelbelovend. Maar prikkelt het? Zet het aan tot verdere reflectie? Vliegt de tijd voorbij terwijl je kijkt? Dat niet.

Dat Glenn de Randamie dit jaar de eerste Zomergast is, voelt een beetje obligaat. Het is een verhitte zomer, waarin alle witte mensen, en al helemaal die in de media, zich moeten ‘verantwoorden’. Voor de aftrap van Zomergasten is De Randamie daarbij een veilige keuze: stralend, liefdevol, op sokken. De bekende zwarte kunstenaars en activisten komen voorbij – jazzmuzikanten, James Baldwin, Basquiat, Aretha Franklin, Martin Luther King Jr. en nog net geen Nelson Mandela – in combinatie met emotioneel geladen scènes uit dramatische films.

Voor het label ‘militant’, dat antiracismeactivisten al snel aan hun broek hebben hangen, lijkt De Randamie immuun. Veel meer dan tegen is hij voor: vóór menselijkheid, vóór vrijheid, vóór vooruitgang. En voor de liefde. En rust. En openheid. Er is weinig tegenin te brengen, maar gedurende de avond ontpopt De Randamie zich als een goedlachse, maar vermoeiende gast op een verjaardag waar je niemand anders kent om mee te praten.

Dat ongeduld merk je ook bij Janine Abbring. Na ieder fragment begint De Randamie (iedere keer weer ontroerd alsof hij het voor het eerst ziet) met: ‘Wat ik hier zo inspirerend aan vind…’ Meestal trapt hij vervolgens een open deur in en herhaalt hij, bijvoorbeeld, de overduidelijke boodschap van het fragment. Zo zien we een fragment uit Hook (Peter Spielberg, 1991), waarna De Randamie begint over ‘de kracht van de verbeelding’. Op zulke momenten zie je dat Abbring verdieping probeert te brengen, een paar stapjes over wil slaan.

Abbring laat het gebeuren als haar gast in de herhaling valt en lacht hartelijk mee

Abbring is daarin sterk. Gelukkig voor de kijker schiet ze niet in de houding van de lieve, luisterende witte schooljuf. Ze vat snel samen en vraagt haar gast, tevergeefs, om te laten zien wat er nou zo bijzonder is aan zijn zienswijze. Zo merkt De Randamie onthutst op dat ‘de rol van Nederland in de tweede wereldoorlog ook niet loepzuiver was’ waarop Abbring een sarcastisch ‘joh’ laat vallen.

Wat Abbring ook zegt, De Randamie reageert altijd even open en aardig. Over zijn thuisloze periode zegt Abbring bijvoorbeeld, vrij cru, ‘je koos ervoor om naast het vangnet te springen’ waarop De Randamie, enthousiast als altijd, vertelt dat hij behoefte had aan vrijheid, ‘the bohemien lifestyle’ wel zag zitten. Steeds meer laat Abbring haar kritische vragen maar helemaal achterwege. Ze laat het gebeuren als haar gast in de herhaling valt en lacht hartelijk met hem mee. Want in de aanval gaan, dat werkt niet bij De Randamie: één en al goedheid, geen vleugje ego of ironie te bekennen.

Toegegeven: het zou ook een beetje gemeen zijn om De Randamie uit de tent te lokken of om cynisch te doen als hij vol furore begint over God, de liefde en het verlichte leven (‘Wat mij definieert is de liefde die ik ben’). Dat voel je als kijker haarfijn aan. Wanneer De Randamie na een fragment uit de feel-good tranentrekker As It Is in Heaven (Kay Pollak, 2004) totaal vervoerd en in tranen is, dan besef je: dit is écht, alles wat Glenn de Randamie zegt komt recht uit zijn hart. Tegelijkertijd werkt dat juist op je zenuwen. De Randamie vertelt heel open en kwetsbaar alles over zichzelf, maar dat is dodelijk voor ieder gevoel van spanning, onthulling of jouissance.

Spannende vragen blijven helaas achterwege

Het is extreem moeilijk om je voor te stellen dat De Randamie ooit een scheldwoord zou gebruiken, een vrouwonvriendelijke grap zou maken, of zou doen aan ‘giftige mannelijkheid’ – als Abbring in zijn bijzijn een woord als ‘kut’ in de mond neemt, klinkt dat zelfs buitengewoon grof. Het stoutste wat De Randamie ooit heeft gedaan, zo lijkt het, is zeggen hoe mooi hij zijn piemel vindt in het bijzijn van een stel collega’s (in een poging om een open gesprek over seksualiteit te beginnen!).

Af en toe vergeet je dan ook dat Typhoon rapper van beroep is, en niet presentator van het Klokhuis of coach op het gebied van mindfulness en non-violent communication. Dat zegt misschien meer over mijn vooroordeel over rappers dan over Typhoon zelf, al zegt De Randamie zelf ook: ‘Als rapper heb ik me stoerder voorgedaan dan ik ben.’ Dat was voordat er een markt bleek te zijn voor rappers die lief en aardig zijn en zich uitspreken voor de emancipatie van de man.

Abbring gaat mee in de braafheid van haar gast, en spannende vragen blijven daardoor helaas achterwege. Zo zien we een enorm boeiend fragment uit de documentaire I Am Not Your Negro (Raoul Peck, 2016), waarin James Baldwin vertelt over het antiracisme van Malcolm X tegenover dat van dominee Martin Luther King Jr. Volgens de eerste moeten zwarte antiracismestrijders feller zijn, zich niet schikken in de rol van de gedweeë Oom Tom met zweverige verhalen over naastenliefde. Hoe staat De Randamie zelf in die discussie? Is hij niet precies de meegaande, blije rapper die over z’n bol geaaid kan worden en witte mensen een goed gevoel geeft?

Als Abbring halverwege de uitzending het karakter van de rapper schetst en vol lof spreekt over zijn vermogen om iedereen op z’n gemak te stellen, dan reageert De Randamie: ‘Ik heb een dosis licht gekregen bij mijn geboorte en ik vind het heel fijn dat ik dat licht kan en mag delen.’ Van zo’n Messiascomplex zou iedereen een burn-out krijgen, zou je denken, en De Randamie kreeg er twee: hij wil iedereen helpen en voor iedereen strijden. Zo mag ook niet het feminisme vergeten worden (vandaar een fragment van de ‘sekszusjes’ van de VPRO: twee lachende blonde meisjes die hun kut kleien).

Waar Ramdas’ verhaal bolstond van historisch inzicht, valt dat bij De Randamie tegen

De Randamies kwetsbaarheid, hypersensitiviteit en drang om zijn verantwoordelijkheid te nemen blijken naadloos aan te sluiten bij de ‘wokeness’ van nu, zij het wel in zijn minst bedreigende vorm. Zonder het expliciet besproken te hebben, lijkt de conclusie te zijn dat ongelijkheid bestreden moet worden door bij jezelf te rade te gaan, een beter mens te worden.

Die gedachte past goed bij het christendom, maar ook bij het dominante denken van nu: alles is eigen verantwoordelijkheid en persoonlijk bewustzijn. We moeten allemaal naar diversiteitstraining en in therapie. Het is een standpunt dat voor de bourgeois status quo geen enkele bedreiging vormt: ik zie de woke millennials al heftig mee knikken, bevestigd in het idee dat ze aan de goede kant van de geschiedenis staan.

Als we dan toch naar de VS kijken om verder te komen (waarom eigenlijk nog?): er is daar inmiddels een interessante discussie gaande over de potentie van “wokeness” en van nu populaire boeken als White Fragility van Robin DiAngelo. Juist in tijden zoals deze is er behoefte aan verdieping. Welke inzichten kan deze nieuwe manier van denken bieden? En wat zijn de beperkingen? Uit de manier waarop dat wokeness steeds meer de mainstream in komt, lijkt te blijken dat het een set van denkbeelden en gedrag voorschrijft dat goed past binnen een hypercompetitieve samenleving waarin we allemaal een steeds betere versie van onszelf moeten worden.

Wat De Randamie wel heeft is een dosis positieve ‘energie’ waar je u tegen zegt

De Randamie heeft zich dat liberale denken en de plicht tot optimisme volledig eigen gemaakt. Daarom moest ik zondagavond ook heel even denken aan de Zomergasten-avond met Anil Ramdas in 1992: geestdriftig en vol overgave verkondigde Ramdas daar de westerse ideologie van vooruitgang en individualisme, waarna hij tot Koning der Allochtonen werd gedoopt. Maar waar Ramdas’ verhaal bolstond van historisch inzicht en scherpe analyse, valt dat bij De Randamie nog vies tegen.

Wat De Randamie wel heeft is een dosis positieve ‘energie’ waar je u tegen zegt. En ook al is zijn karakter naar eigen zeggen getekend door overcompensatie, het staat buiten kijf dat het allemaal geheel oprecht en geen toneelstukje is. De Randamie staat voor vrijheid en dat gaat heel diep; zo leren we dat hij een tijdje geen thuis had uit een verlangen naar ongebondenheid. Zijn strijd voor een wereld waarin iedereen zichzelf kan zijn, met de liefde als wapen, is volkomen authentiek. Dat is bijzonder, ontroerend, en bewonderenswaardig. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen: het is ook saai, vermoeiend en een tikkeltje irritant om naar te kijken.

Mail

Annelies van der Meij

Bram Dirven is oud-chef Illustratie van Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Schroot voor de kunstkenner 1

Schroot voor de kunstkenner

Wat doet een beschilderd stuk schroot in het Stedelijk? Waarom ruikt het er opeens chemisch en zoet tegelijk? Het is het werk van Selma Selman, die opnieuw definieert wat kunst is en mag zijn. Ivana Kalaš is onder de indruk – en heroverweegt haar eigen positie. Zoetig en naar ijzer – dat aroma komt op... Lees meer

Zomers zwijgen

Volim nas: hoe de taal van de liefde mijn lichaam tot stilte maande

Wat als je vertrouwen in jezelf en je lichaam plotsklaps wordt aangetast door epileptische aanvallen? En tegelijkertijd je vertrouwen in de onvoorwaardelijke liefde van je oma ook op losse schroeven komt te staan? In een persoonlijk essay neemt Dorea Laan je in beeldende taal mee in deze zoektocht. Lees meer

:Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst 3

Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst

Wat betekent het om moeder te zijn? En wanneer ben je dan een ‘goede moeder’? Moederschap, en alle nuances daarrond, blijft onderbelicht. Anne Louïse van den Dool onderzoekt via de representatie van moeders in de beeldende kunst de vele kanten die horen bij moeder zijn. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Kind van lelijke huizen

Kind van lelijke huizen

Om haar heen ziet Anne Schepers dat de kinderen uit ‘mooie huizen’ die wél een financieel vangnet hebben eerder de stap naar freelancewerk kunnen maken. Ze staat voor de keuze: lijden voor de kunst of doen wat de maatschappij verantwoordelijk acht? Lees meer

:Een reeks foto’s: brieven over consent

Een reeks foto’s: brieven over consent

Voor Alara Adilow voelt het alsof er altijd hiaten overblijven na het schrijven van een antwoord op een brief, en ze vraagt zich af of ze daarom steeds midden in de nacht wakker wordt. Ze denkt na over hoe de zachte aanrakingen niet alleen voor haar lichaam helend kunnen zijn, maar ook voor onze gewelddadige maatschappij, waar pestgedrag en leedvermaak machtsgrepen zijn. Lees meer

:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer