Vroeger schreef men brieven. Tegenwoordig wordt er alleen nog maar gesmst! Goede vrienden Melle en Elon schrijven elkaar op Hardhoofd wekelijks brieven over zaken die anders alleen in het holst van de nacht op een godverlaten kruispunt in de stad ter sprake komen. Deze week Melle's tweede brief over de besluiteloosheid van een generatie zonder idealen." /> Vroeger schreef men brieven. Tegenwoordig wordt er alleen nog maar gesmst! Goede vrienden Melle en Elon schrijven elkaar op Hardhoofd wekelijks brieven over zaken die anders alleen in het holst van de nacht op een godverlaten kruispunt in de stad ter sprake komen. Deze week Melle's tweede brief over de besluiteloosheid van een generatie zonder idealen." />
Asset 14

Beste Elon II

Dit is de reactie op Elon's brief van vorige week.

Amsterdam 14-10-2009

Lieve Elon,

Ik weet niet goed hoe ik moet reageren op je brief. Het schijnt mij toe dat je een grote hoeveelheid twijfel hebt samengebald in grofweg 1000 woorden. Om die bal te ontwarren en er op te antwoorden is niet eenvoudig. De moeilijkheid is ook, weer, dat ik het op veel punten ontzettend met je eens bent, maar zowel de ondergrond waarop je deze baseert, als de uitkomst die je er aan verbindt, soms betwijfel. Ik zal daarom in eerste instantie dezelfde truc gebruiken die jij in je brief toepast en mijn toevlucht zoeken in de literatuur.

Je schrijft "over een paar maanden studeer ik misschien wel af. En dan neem ik misschien wel een baan. Gelukkig schrijf ik het, want elke keer dat ik het zeg, moet ik al een beetje overgeven. En daarna begint pas het echte klagen." Ik weet dat je het niet gelezen heb, maar ik hoor in deze zin onmiskenbaar de stem van Maarten Koning, de hoofdpersoon in J.J. Voskuils romancyclus Het Bureau. De tweestrijd waar Koning het hele boek mee worstelt is die tussen zijn behoefte om onmaatschappelijk te zijn – niet deel te nemen aan de maatschappij – en het feit dat hij een baan heeft, daar succesvol in is en, het meest verschrikkelijke, carrière maakt en steeds meer geld verdient. Hoewel Het Bureau een meesterlijk boek is, heb ik nooit aan de indruk kunnen ontkomen dat Koning iemand is die zich simpelweg niet kan neerleggen bij het feit dat, om het leven door te komen (oei! wat klinkt dat zwaar), bepaalde dingen onvermijdelijk zijn. Dit is iets wat hem in laatste instantie geen sympathiek persoon maakt, want je krijgt het gevoel dat hij gebukt gaat onder het onvermogen zijn ambities (of non-ambities) waar te maken en zijn idealen te verwezenlijken. Wat het boek echter toch zo aangrijpend maakt, en dat is waarschijnlijk een deel van het succes ervan, is het feit dat dit een gevoel is wat heel veel mensen diep van binnen hebben. En daar zit hem de crux; in modern taalgebruik is Koning wellicht nooit uit zijn 'quarterlifecrisis' geraakt.

Ik doe meestal lacherig over het begrip 'quarterlifecrisis' en het is natuurlijk een modeterm, gemodelleerd naar de al langer in zwang zijnde ‘midlifecrisis’ (het is wachten tot de prepuberteit een 'one-eightscrisis' wordt genoemd), maar het interessante aan dit soort nieuwlichterij is vaak wel dat het de vraag is of het begrip enkel een naam geeft aan iets wat altijd al bestond, maar waaraan nooit veel aandacht aan werd besteed (en dus dingen opklopt) of dat het een reëel probleem benoemt, dat kennelijk nieuw is en dus iets zegt over onze maatschappij.

Jij beweert feitelijk het tweede, aangezien je het over iets hebt waar 'onze generatie' zich druk over maakt. En ik denk inderdaad dat de overdaad aan geld, vrijheid en keuzemogelijkheid ons de twijfel en de besluiteloosheid in kan duwen. Kinderen van babyboomers die wij zijn, hebben wij niets gekend dan de welvaart van de jaren negentig, het 'kan niet op,' en 'niets is te gek.' Dit werkt verlammend; we twijfelen zelfs aan onze idealen, en aan of we die wel hebben en aan wat we er mee moeten. En geloof me, ik weet waar je het over hebt: als ik een tientje zou krijgen voor elke keer dat ik het afgelopen jaar heb gedacht "wat moet ik in godsnaam de rest van mijn leven doen?" dan hoefde ik nu niets meer te doen. Wat dat betreft werkt die hele crisis misschien wel verfrissend: we moeten, en we moeten er voor werken, want het is minder makkelijk dan het was (of zo wordt ons verteld).

Maar net als bij je vorige brief denk ik dat er ook iets meer fundamenteels aan ten grondslag ligt. Maarten Koning/J.J. Voskuil is geen kind van babyboomers, maar was twintig in de jaren 50. En ook Holden Caulfield werd al in 1951 door J.D. Salinger tot leven gewekt. Toen je begon over The Catcher in the Rye kreeg ik onmiddellijk weer het gevoel dat ik had toen ik het las, toen jij mij had bezworen het te lezen. Er was toen geen spoor van ‘quarterlifecrisis,’ ik was nog geen twintig, ik was amper aan het studeren. Maar de leegte van Holden Caufield, de onbestemdheid, de richtingloosheid, waren toen evengoed voelbaar als nu. Je schrijft dat het helemaal nergens naartoe gaat, het allemaal geen drol uitmaakt en dat het ideale moment om in het water te springen nooit komt. Dat is geen twijfel die exclusief is voor onze generatie – het is hooguit twijfel waar wij de tijd hebben om over na te denken, omdat we niet keihard moeten werken voor ons bord met aardappelen – maar, corrigeer me als ik het verkeerd heb, het is fundamentele existentiële twijfel.

In dezelfde vakantie dat ik The Catcher in the Rye las, het was de zomer van 2003, las ik ook Reis naar het Einde van de Nacht van Céline. Dit boek, smerige en woedend als het is, wordt gekenmerkt door dezelfde twijfel, weer enkele decennia eerder ontstaan in de loopgraven van WO I. Hoofdpersoon Bardamu wordt getekend door misantropie en pessimisme, maar het ontroerende aan het boek is dat de eindeloze stroom aan ellende, vuil en scheldpartijen worden verlicht door verstilde momenten van kleine schoonheid, van berusting en liefde. We zijn met zijn allen op weg naar het einde van de nacht. Wat dat einde is, weet ieder van ons; het is de reis waar het om gaat.

Liefs,

Melle

ps. ga werken, werkschuw tuig!

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer