Vroeger schreef men brieven. Tegenwoordig wordt er alleen nog maar gesmst! Goede vrienden Melle en Elon schrijven elkaar op Hardhoofd wekelijks brieven over zaken die anders alleen in het holst van de nacht op een godverlaten kruispunt in de stad ter sprake komen. Deze week Melle's tweede brief over de besluiteloosheid van een generatie zonder idealen." /> Vroeger schreef men brieven. Tegenwoordig wordt er alleen nog maar gesmst! Goede vrienden Melle en Elon schrijven elkaar op Hardhoofd wekelijks brieven over zaken die anders alleen in het holst van de nacht op een godverlaten kruispunt in de stad ter sprake komen. Deze week Melle's tweede brief over de besluiteloosheid van een generatie zonder idealen." />
Asset 14

Beste Elon II

Dit is de reactie op Elon's brief van vorige week.

Amsterdam 14-10-2009

Lieve Elon,

Ik weet niet goed hoe ik moet reageren op je brief. Het schijnt mij toe dat je een grote hoeveelheid twijfel hebt samengebald in grofweg 1000 woorden. Om die bal te ontwarren en er op te antwoorden is niet eenvoudig. De moeilijkheid is ook, weer, dat ik het op veel punten ontzettend met je eens bent, maar zowel de ondergrond waarop je deze baseert, als de uitkomst die je er aan verbindt, soms betwijfel. Ik zal daarom in eerste instantie dezelfde truc gebruiken die jij in je brief toepast en mijn toevlucht zoeken in de literatuur.

Je schrijft "over een paar maanden studeer ik misschien wel af. En dan neem ik misschien wel een baan. Gelukkig schrijf ik het, want elke keer dat ik het zeg, moet ik al een beetje overgeven. En daarna begint pas het echte klagen." Ik weet dat je het niet gelezen heb, maar ik hoor in deze zin onmiskenbaar de stem van Maarten Koning, de hoofdpersoon in J.J. Voskuils romancyclus Het Bureau. De tweestrijd waar Koning het hele boek mee worstelt is die tussen zijn behoefte om onmaatschappelijk te zijn – niet deel te nemen aan de maatschappij – en het feit dat hij een baan heeft, daar succesvol in is en, het meest verschrikkelijke, carrière maakt en steeds meer geld verdient. Hoewel Het Bureau een meesterlijk boek is, heb ik nooit aan de indruk kunnen ontkomen dat Koning iemand is die zich simpelweg niet kan neerleggen bij het feit dat, om het leven door te komen (oei! wat klinkt dat zwaar), bepaalde dingen onvermijdelijk zijn. Dit is iets wat hem in laatste instantie geen sympathiek persoon maakt, want je krijgt het gevoel dat hij gebukt gaat onder het onvermogen zijn ambities (of non-ambities) waar te maken en zijn idealen te verwezenlijken. Wat het boek echter toch zo aangrijpend maakt, en dat is waarschijnlijk een deel van het succes ervan, is het feit dat dit een gevoel is wat heel veel mensen diep van binnen hebben. En daar zit hem de crux; in modern taalgebruik is Koning wellicht nooit uit zijn 'quarterlifecrisis' geraakt.

Ik doe meestal lacherig over het begrip 'quarterlifecrisis' en het is natuurlijk een modeterm, gemodelleerd naar de al langer in zwang zijnde ‘midlifecrisis’ (het is wachten tot de prepuberteit een 'one-eightscrisis' wordt genoemd), maar het interessante aan dit soort nieuwlichterij is vaak wel dat het de vraag is of het begrip enkel een naam geeft aan iets wat altijd al bestond, maar waaraan nooit veel aandacht aan werd besteed (en dus dingen opklopt) of dat het een reëel probleem benoemt, dat kennelijk nieuw is en dus iets zegt over onze maatschappij.

Jij beweert feitelijk het tweede, aangezien je het over iets hebt waar 'onze generatie' zich druk over maakt. En ik denk inderdaad dat de overdaad aan geld, vrijheid en keuzemogelijkheid ons de twijfel en de besluiteloosheid in kan duwen. Kinderen van babyboomers die wij zijn, hebben wij niets gekend dan de welvaart van de jaren negentig, het 'kan niet op,' en 'niets is te gek.' Dit werkt verlammend; we twijfelen zelfs aan onze idealen, en aan of we die wel hebben en aan wat we er mee moeten. En geloof me, ik weet waar je het over hebt: als ik een tientje zou krijgen voor elke keer dat ik het afgelopen jaar heb gedacht "wat moet ik in godsnaam de rest van mijn leven doen?" dan hoefde ik nu niets meer te doen. Wat dat betreft werkt die hele crisis misschien wel verfrissend: we moeten, en we moeten er voor werken, want het is minder makkelijk dan het was (of zo wordt ons verteld).

Maar net als bij je vorige brief denk ik dat er ook iets meer fundamenteels aan ten grondslag ligt. Maarten Koning/J.J. Voskuil is geen kind van babyboomers, maar was twintig in de jaren 50. En ook Holden Caulfield werd al in 1951 door J.D. Salinger tot leven gewekt. Toen je begon over The Catcher in the Rye kreeg ik onmiddellijk weer het gevoel dat ik had toen ik het las, toen jij mij had bezworen het te lezen. Er was toen geen spoor van ‘quarterlifecrisis,’ ik was nog geen twintig, ik was amper aan het studeren. Maar de leegte van Holden Caufield, de onbestemdheid, de richtingloosheid, waren toen evengoed voelbaar als nu. Je schrijft dat het helemaal nergens naartoe gaat, het allemaal geen drol uitmaakt en dat het ideale moment om in het water te springen nooit komt. Dat is geen twijfel die exclusief is voor onze generatie – het is hooguit twijfel waar wij de tijd hebben om over na te denken, omdat we niet keihard moeten werken voor ons bord met aardappelen – maar, corrigeer me als ik het verkeerd heb, het is fundamentele existentiële twijfel.

In dezelfde vakantie dat ik The Catcher in the Rye las, het was de zomer van 2003, las ik ook Reis naar het Einde van de Nacht van Céline. Dit boek, smerige en woedend als het is, wordt gekenmerkt door dezelfde twijfel, weer enkele decennia eerder ontstaan in de loopgraven van WO I. Hoofdpersoon Bardamu wordt getekend door misantropie en pessimisme, maar het ontroerende aan het boek is dat de eindeloze stroom aan ellende, vuil en scheldpartijen worden verlicht door verstilde momenten van kleine schoonheid, van berusting en liefde. We zijn met zijn allen op weg naar het einde van de nacht. Wat dat einde is, weet ieder van ons; het is de reis waar het om gaat.

Liefs,

Melle

ps. ga werken, werkschuw tuig!

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer