Vroeger schreef men brieven. Tegenwoordig wordt er alleen nog maar gesmst! Goede vrienden Melle en Elon schrijven elkaar op Hardhoofd wekelijks brieven over zaken die anders alleen in het holst van de nacht op een godverlaten kruispunt in de stad ter sprake komen. Deze week Melle's tweede brief over de besluiteloosheid van een generatie zonder idealen." /> Vroeger schreef men brieven. Tegenwoordig wordt er alleen nog maar gesmst! Goede vrienden Melle en Elon schrijven elkaar op Hardhoofd wekelijks brieven over zaken die anders alleen in het holst van de nacht op een godverlaten kruispunt in de stad ter sprake komen. Deze week Melle's tweede brief over de besluiteloosheid van een generatie zonder idealen." />
Asset 14

Beste Elon II

Dit is de reactie op Elon's brief van vorige week.

Amsterdam 14-10-2009

Lieve Elon,

Ik weet niet goed hoe ik moet reageren op je brief. Het schijnt mij toe dat je een grote hoeveelheid twijfel hebt samengebald in grofweg 1000 woorden. Om die bal te ontwarren en er op te antwoorden is niet eenvoudig. De moeilijkheid is ook, weer, dat ik het op veel punten ontzettend met je eens bent, maar zowel de ondergrond waarop je deze baseert, als de uitkomst die je er aan verbindt, soms betwijfel. Ik zal daarom in eerste instantie dezelfde truc gebruiken die jij in je brief toepast en mijn toevlucht zoeken in de literatuur.

Je schrijft "over een paar maanden studeer ik misschien wel af. En dan neem ik misschien wel een baan. Gelukkig schrijf ik het, want elke keer dat ik het zeg, moet ik al een beetje overgeven. En daarna begint pas het echte klagen." Ik weet dat je het niet gelezen heb, maar ik hoor in deze zin onmiskenbaar de stem van Maarten Koning, de hoofdpersoon in J.J. Voskuils romancyclus Het Bureau. De tweestrijd waar Koning het hele boek mee worstelt is die tussen zijn behoefte om onmaatschappelijk te zijn – niet deel te nemen aan de maatschappij – en het feit dat hij een baan heeft, daar succesvol in is en, het meest verschrikkelijke, carrière maakt en steeds meer geld verdient. Hoewel Het Bureau een meesterlijk boek is, heb ik nooit aan de indruk kunnen ontkomen dat Koning iemand is die zich simpelweg niet kan neerleggen bij het feit dat, om het leven door te komen (oei! wat klinkt dat zwaar), bepaalde dingen onvermijdelijk zijn. Dit is iets wat hem in laatste instantie geen sympathiek persoon maakt, want je krijgt het gevoel dat hij gebukt gaat onder het onvermogen zijn ambities (of non-ambities) waar te maken en zijn idealen te verwezenlijken. Wat het boek echter toch zo aangrijpend maakt, en dat is waarschijnlijk een deel van het succes ervan, is het feit dat dit een gevoel is wat heel veel mensen diep van binnen hebben. En daar zit hem de crux; in modern taalgebruik is Koning wellicht nooit uit zijn 'quarterlifecrisis' geraakt.

Ik doe meestal lacherig over het begrip 'quarterlifecrisis' en het is natuurlijk een modeterm, gemodelleerd naar de al langer in zwang zijnde ‘midlifecrisis’ (het is wachten tot de prepuberteit een 'one-eightscrisis' wordt genoemd), maar het interessante aan dit soort nieuwlichterij is vaak wel dat het de vraag is of het begrip enkel een naam geeft aan iets wat altijd al bestond, maar waaraan nooit veel aandacht aan werd besteed (en dus dingen opklopt) of dat het een reëel probleem benoemt, dat kennelijk nieuw is en dus iets zegt over onze maatschappij.

Jij beweert feitelijk het tweede, aangezien je het over iets hebt waar 'onze generatie' zich druk over maakt. En ik denk inderdaad dat de overdaad aan geld, vrijheid en keuzemogelijkheid ons de twijfel en de besluiteloosheid in kan duwen. Kinderen van babyboomers die wij zijn, hebben wij niets gekend dan de welvaart van de jaren negentig, het 'kan niet op,' en 'niets is te gek.' Dit werkt verlammend; we twijfelen zelfs aan onze idealen, en aan of we die wel hebben en aan wat we er mee moeten. En geloof me, ik weet waar je het over hebt: als ik een tientje zou krijgen voor elke keer dat ik het afgelopen jaar heb gedacht "wat moet ik in godsnaam de rest van mijn leven doen?" dan hoefde ik nu niets meer te doen. Wat dat betreft werkt die hele crisis misschien wel verfrissend: we moeten, en we moeten er voor werken, want het is minder makkelijk dan het was (of zo wordt ons verteld).

Maar net als bij je vorige brief denk ik dat er ook iets meer fundamenteels aan ten grondslag ligt. Maarten Koning/J.J. Voskuil is geen kind van babyboomers, maar was twintig in de jaren 50. En ook Holden Caulfield werd al in 1951 door J.D. Salinger tot leven gewekt. Toen je begon over The Catcher in the Rye kreeg ik onmiddellijk weer het gevoel dat ik had toen ik het las, toen jij mij had bezworen het te lezen. Er was toen geen spoor van ‘quarterlifecrisis,’ ik was nog geen twintig, ik was amper aan het studeren. Maar de leegte van Holden Caufield, de onbestemdheid, de richtingloosheid, waren toen evengoed voelbaar als nu. Je schrijft dat het helemaal nergens naartoe gaat, het allemaal geen drol uitmaakt en dat het ideale moment om in het water te springen nooit komt. Dat is geen twijfel die exclusief is voor onze generatie – het is hooguit twijfel waar wij de tijd hebben om over na te denken, omdat we niet keihard moeten werken voor ons bord met aardappelen – maar, corrigeer me als ik het verkeerd heb, het is fundamentele existentiële twijfel.

In dezelfde vakantie dat ik The Catcher in the Rye las, het was de zomer van 2003, las ik ook Reis naar het Einde van de Nacht van Céline. Dit boek, smerige en woedend als het is, wordt gekenmerkt door dezelfde twijfel, weer enkele decennia eerder ontstaan in de loopgraven van WO I. Hoofdpersoon Bardamu wordt getekend door misantropie en pessimisme, maar het ontroerende aan het boek is dat de eindeloze stroom aan ellende, vuil en scheldpartijen worden verlicht door verstilde momenten van kleine schoonheid, van berusting en liefde. We zijn met zijn allen op weg naar het einde van de nacht. Wat dat einde is, weet ieder van ons; het is de reis waar het om gaat.

Liefs,

Melle

ps. ga werken, werkschuw tuig!

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

De Groep

De Groep

'Ik ben Jane en Kevin is een lul die te veel ruimte inneemt.' Amal Akbour schreef een verhaal over Jane, een narcistische jonge vrouw die voor het eerst deelneemt aan groepstherapie. Dit is een voorpublicatie van het verhaal dat Amal schreef als onderdeel van het Veerhuis Talentenprogramma. Lees meer

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars! 1

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars!

Als dank voor hun steun, ontvangen onze ruim 1.700 kunstverzamelaars in januari een prachtig werk van beeldend kunstenaar Dakota Magdalena Mokhammad. Om welk werk het precies gaat blijft een verrassing, maar in gesprek met onze chef Kunst Jorne Vriens licht Dakota een tipje van de sluier op. Lees meer

Auto Draft 1

Hoe jij politiek je zin weer krijgt: valse dilemma’s, overdrijven en nog drie tactieken die ik leerde van mijn vader

Marthe van Bronkhorst leerde van haar vader dat goed vals niet lelijk is. In deze column legt ze je drie technieken uit om je (politieke) zin te krijgen. "Links, doe nou eens wat mijn vader deed: nooit genoegen nemen met minder." Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer