'I shot the moon, and I’ll do it again if I have to'. Julien Staartjes vindt het moeilijk te bevatten hoe de wereld letterlijk in brand staat, maar er toch vooral ogen zijn gericht op wie de grootste raket kan bouwen. Daar kan geen fictie tegenop, maar je moet het toch proberen. Hij schreef een verhaal over de maanschieter, een nepo-achterkleinkind met grootse ideeën, en vooral over hoe er met die types wordt omgegaan: bewondering, verbazing, haat.
In Nederland was er aanvankelijk weinig aandacht voor. De uitdrukking laat zich immers slecht vertalen. Je ziet een man voor je met pijl en boog, de maan met een pleister, nog net te zien met het blote oog. Zo ging het natuurlijk niet. De knal van de lancering was door heel Nevada te horen.
En nu houden ze hem vast: the man who shot the moon. De maanschieter wordt hij ook wel genoemd. Laat het maar aan De Volkskrant over om zo’n stompzinnige bijnaam te vertalen. Het leidt af van wie hij werkelijk is: een man met onwaarschijnlijk veel geld en weinig onvervulde dromen. Als je de werkelijkheid hebt uitgespeeld, kun je alleen nog de fantasie temmen, moet hij hebben gedacht. Dankzij hem is shooting the moon niet langer een typisch Amerikaanse uitdrukking voor het najagen van je dromen, hij is de man die het echt heeft gedaan. Bullseye geraakt, missie volbracht. Er wordt vaak lacherig gedaan over mensen die dingen te letterlijk nemen. Een gevaarlijke gewoonte. Bij mijn werk hebben ze daar ook wel een handje van: vooral lekker blijven lachen. En dat terwijl er een goede reden is waarom mensen dingen zo letterlijk nemen. Mensen als hij en ik lezen tussen de regels door en zien dingen zoals ze echt zijn. Alle machtsverschuivingen beginnen bij de visie van een enkeling. Maar ja, vertel ze dat maar eens bij een houtbewerkingsbedrijf, de meeste van mijn collega’s mogen blij zijn als ze al hun vingers nog hebben.
Nee, onze jongens in Amerika dan, die letten goed op. De best and brightest van de Nederlandse geheime dienst wisten het erf van de miljardair binnen te dringen met een leugen. Een toekenning van een hoge wetenschappelijke onderscheiding van de president van de Europese Unie, zeiden ze. Het is een behoorlijke ijdeltuit, die maanschieter, dus de poort ging direct open. Maanschieter, dat klinkt voor geen meter. Laten we man en paard noemen: Milton Bradley liet de loopbrug zakken en zes minuten later zat hij op zijn knieën. De foto die ze van hem maakten ging de wereld over. Zijn zwartgeverfde haar, dat anders speels en in pieken rechtop stond en matchte met zijn blauwe pretogen, plakte tegen zijn bleke voorhoofd toen ze de kap van zijn hoofd trokken en de camera in zijn gezicht duwden. Hij leek wel een uitgedroogde vampier.
Dat kan helemaal niet, met een kanon schieten op de maan: weet je wel hoe groot dat ding moet zijn?
Toch duurde het best lang voordat we op dat punt belandden. Pas een jaar na de knal verscheen het officiële rapport over het maanincident en dit is het moment waarop ook in Nederland de oren gespitst werden. In het document werd aangetoond dat de maan uit koers was geraakt. De getijden waren al een tijdje off en het lag voor de hand om te kijken naar klimaatverandering door opwarming van de aarde, maar dat linkse stokpaardje had inmiddels zijn beste tijd gehad en lag ergens ondiep begraven in een drassig graf. Dat Amersfoort sinds kort aan zee lag, kwam natuurlijk door wat deze Amerikaanse cowboy had gedaan, stelde de coalitie. Ruim je hem op, dan is het probleem weg. De oppositie riep vanuit hun hoekje in de Tweede Kamer iets over een parkiet, een kooi en een laken – maar dat zorgde vooral voor gefronste wenkbrauwen.
Op Reddit zeggen users dat hij nooit heeft geschoten. 'Dat kan helemaal niet, met een kanon schieten op de maan: weet je wel hoe groot dat ding moet zijn?' vraagt CaptainObvious89. Hij zegt dat hij een ruimteschip heeft gebruikt, of een drone. Nee, dat klinkt geloofwaardig: een drone naar de maan. Zet dan gelijk een roltrap neer. Mensen hebben de grootste fantasie, zeker als ze eenmaal in hun logica vastzitten en geen uitweg zien. Dan is het toch een stuk aantrekkelijker om daarop verder te bouwen als op een wiebelende Jengatoren, dan toegeven dat je onzin uitkraamt. De meeste Jengatorens worden overigens van elzenhout gemaakt, en dat is niet zonder reden: elzenhout laat zich moeilijk in gelijke stukken snijden. Echt wiebelhout, dus. Op Reddit beweerde user Joelav dat ze beukenhout gebruiken en dat zijn vader de originele Jengatoren-machine heeft gebouwd. Onzin. Die heb ik even op z’n plek kunnen zetten met een video opgenomen bij ons op de zaak. Gooi maar eens zo’n Jengablokje in het vuur. Fikt hartstikke mooi. Elzenhout, dus. Beukenhout brandt veel trager. Mijn collega’s zeggen wel eens dat ik minder moet internetten en meer orders moet binnenhalen, maar ja: in onze business heb je toch een verantwoordelijkheid om mensen geïnformeerd te houden en te beschermen tegen nepnieuws.
'I shot the moon, and I’ll do it again if I have to'
Ondanks de Redditgeruchten was de knal van Milton Bradleys kanon allesbehalve nep. En het meest bizarre was nog wat hij tegen The Guardian zei in dat veelbesproken interview: 'I shot the moon, and I’ll do it again if I have to.' Zijn antwoord op alle criticasters: ik ben een winnaar en jullie zijn gewoon lui en jaloers. Over Reddit en Jengatorens gesproken: volgens user InsideJob911 is het fortuin van onze man wel degelijk te herleiden naar spelpionier Milton Bradley, die in 1911 overleed en wiens bedrijf The Milton Bradley Company in 1983 de Jengatoren op de markt bracht. Inmiddels zijn er honderd miljoen torens verkocht. De overgrootvader van onze Milton Bradley is een volle neef van de gelijknamige spelpionier. Nepo-achterkleinkind bekt alleen niet zo lekker.
Hoe dan ook: het rapport werd gevolgd door een brief opgesteld door de internationale gemeenschap. Hierin werd aangespoord om direct de koers van de maan te herstellen. Wetenschappers uit meer dan tachtig landen, waaronder China en Rusland, ondertekenden de brief. Ik heb uitgerekend dat deze wetenschappers bij elkaar iets van tien eeuwen aan kennis bezitten, maar zoals wel vaker met dit soort brieven gebeurt, werd ook deze voor kennisgeving aangenomen. Je zou toch denken dat al die knappe koppen bij elkaar inmiddels wel iets effectievers kunnen bedenken dan samen een brief ondertekenen. In ieder geval iets originelers.
In Nederland was inmiddels een discussie op gang gekomen over de parkiet en het laken en wat dat dan allemaal moest betekenen, maar dat bleef toch een beetje hangen op semantiek. Ondertussen begon Milton Bradley te bouwen aan een groter kanon. Misschien omdat hij zijn naam op de maan wilde schrijven, zoals met stroop op een pannenkoek, misschien gewoon omdat hij het kon. Want: hoelang kan je de maanschieter blijven als je het verder nooit meer doet? Misschien bedoelde hij dat wel met I’ll do it again if I have to. In Amerika waren ze trouwens alweer met hele andere dingen bezig. Bigger fish to fry. Zo’n muur om het land bouwt zichzelf niet. Vooral het stukje aan de kust is lastig, daar waar je het almaar stijgende water in gaat. Je kunt er hele praatprogramma’s mee vullen hoe diep de muur de grond in moet zodat er geen boor onderdoor kan om een tunnel te graven. Ze zouden er een prijsvraag voor moeten uitschrijven, of een tender.
Misschien had Milton Bradley wel gelijk over luiheid en jaloezie. Hij is dan wel geboren met een gouden lepel in de mond, maar hij is ook een ongelofelijk harde werker, iemand die naar het grotere plaatje kijkt. Weet je wel hoeveel mensen je nodig hebt om de man die op de maan schiet te worden? Denk aan onderhoud van zo’n lanceerbasis, dagloners, maar ook marketing. Product placement. Al die mensen die zich moeten voordoen als muze en zeggen: schrijf toch eens een liedje over shooting the moon, John Sebastian, Tom Waits, Kenny Rogers, Sean Paul. Je moet mensen wel wat geven om in te geloven, een stevige basis leggen om je visie op te bouwen. Het komt vast door al die potjes Jenga die ze bij de familie Bradley thuis speelden. Jenga is niet zomaar een spel van stukjes wiebelhout: het is een oefening in het weghalen van overbodige lagen. Je hebt niet alleen moed nodig om de blokken te herpositioneren, maar ook een sterke concentratie en de wil om de toren op jouw manier opnieuw op te bouwen.
Als je echt een statement wil maken, stuur je zo iemand naar het Internationaal Gerechtshof. Maar dat kon niet meer, want Den Haag lag onder water
Er is altijd een groepje dat overal dwars doorheen kijkt. Of het nou door natte voeten kwam, vanuit een idee van wereldverbetering, of omdat we simpelweg weer eens ergens de eerste in wilden zijn: ons arrestatieteam dwong Milton Bradley dus op de knieën. Je kunt hem vervolgens alleen niet live op tv door zijn smoel schieten, want ja: dat is toch een beetje ironisch. Boevenkop, pistool: boem. Als je echt een statement wil maken, stuur je zo iemand naar het Internationaal Gerechtshof. Maar dat kon niet meer, want Den Haag lag onder water.
Voor straf moest Milton Bradley motivational speaker worden, schreef iemand op reddit. Dat vond ik best grappig. Wie kan beter mensen coachen in het najagen van hun dromen dan hij? Hij is alleen niet echt een prater. Als je dat interview in The Guardian een beetje kritisch leest, haal je er misschien zes zinnen uit die hij zelf heeft gezegd. Verder ging het vooral over hoe hij zijn koffie drinkt (zwart) en hoe hij zijn tweede kind heeft genoemd (Optimus). Milton Bradley is uiteindelijk toch meer een doener. En nu leidt hij de gemeenschap die zich inzet om de maan terug in koers te schieten. Inderdaad: als een biljartbal. Hier verschijn ik ten tonele, want dit keer was men wel zo slim om een tender uit te schrijven. Inderdaad, die heb ik gewonnen. Misschien klonk ik net wat negatief door hem een vampier te noemen – hoewel hij vrij koude handen heeft en lange vingers – maar hij is niet onaardig, die Milton Bradley. 'Honor to meet you,' zei hij tegen mij bij de persconferentie. En weet je wat, ik denk dat hij het meende. Om de grootste biljartkeu te bouwen die je ooit hebt gezien, rijd ik straks met honderdtwintig vrachtwagens Drents beukenhout de woestijn in. Allemaal elektrisch. Allemaal voorzien van een dashcam voor een doorlopende livestream op Twitch. En zo wordt het toch best een Nederlandse aangelegenheid. Goed voor de economie, voor onze internationale reputatie en natuurlijk om die mondjes op de zaak eens even te snoeren. We krijgen de Waddeneilanden er niet mee terug, maar wie weet kunnen we met de opbrengst Harlingen op een dag uit de zeebodem trekken en opspuiten tot eiland. Uiteindelijk is dat voor toeristen ook makkelijker: ligt dichter bij Duitsland.
De huidige CEO van The Milton Bradley Company heeft trouwens een keer gezegd dat Jenga ons leert om in alle situaties kalm te blijven en niet in paniek te raken. Hoe haastiger je handelt, hoe groter de kans is dat de toren omvalt.
Julien Staartjes schrijft korte verhalen over angst, twijfel en andere zaken die de moderne mens bezighouden. Hij heeft al bijna een derde van zijn leven doorgebracht in de bioscoop, is medeorganisator van de multidisciplinaire avond Wennen aan de Wolf en schrijft aan zijn debuutroman die zal verschijnen bij de Arbeiderspers.
Jort van Meeteren (1994) is een multidisciplinair kunstenaar uit Gouda. In zijn collages en illustraties verkent hij thema’s als dromen, herinneringen, surrealisme en psychedelia. Waar zijn collages veelal zwart-wit zijn en donkerder van aard, kenmerken zijn illustraties zich door rijke kleuren en speelse taferelen.
