Asset 14

Lubitz was niet depressief

In Re: kijkt hard//hoofd van een afstandje naar actuele zaken. Om rampen als de crash met het vliegtuig van GermanWings te voorkomen moeten mensen met een geestesziekte niet nog verder in het verdomhoekje geduwd worden. Aldus Rutger, depressieveling.

Andreas Lubitz, de co-piloot van vlucht 4U9525 en de waarschijnlijke moordenaar van 149 medepassagiers, was depressief. Deze ontdekking werd breed uitgemeten in de pers. Wist GermanWings ervan? Moeten piloten niet vaker psychologisch getest worden? Nadat er bij Lubitz thuis antidepressiva werden gevonden, was het oordeel al helemaal geveld. Zie je wel, iemand die dat soort blijdschapspillen moet slikken, zal wel een gevaarlijke gek zijn. Ik begrijp niets van het gretige gebruik van het toverwoord ‘depressie’. Als Lubitz aan deze ziekte leed, is dat juist geen verklaring voor zijn misdaad. Bovendien riskeren we met deze nadruk dat andere psychiatrische patiënten onterecht als risicofactoren gezien zullen worden.



Ik spreek uit ervaring. In de winter van 2014 werd ik door een combinatie van grote werkdruk en persoonlijke ontwikkelingen bevangen door een combinatie van hevige angstaanvallen en depressie. Ik sliep nauwelijks nog, kon niet meer lezen of televisie kijken. Een gesprek kostte me heel veel moeite. Het enige wat ik kon doen, was slaafs luisteren naar de eindeloze stroom gedachten in mijn hoofd, die telkens hetzelfde verhaal vertelden: er is iets grondig mis met je, als je ooit gelukkig wilt worden, zul je nu onmiddellijk radicaal moeten veranderen. De angstaanvallen voelden alsof zeven mannen vlak bij mijn gezicht instructies schreeuwden, ieder in een taal die ik niet begreep. Ik was totaal verlamd.



Lubitz zal uiteraard psychische problemen hebben gehad, die zeker als verklaring voor zijn horrordaad kunnen dienen. Maar hij kan nooit puur en alleen depressief zijn geweest toen hij het toestel de Alpen in liet storten, zoals verschillende experts in The Guardian en op Slate hebben aangegeven. Dr. Charles Raison, professor in de psychiatrie aan de Universiteit van Arizona zei tegen CNN: “De meeste depressieven doden hooguit zichzelf. Het is heel, heel ongebruikelijk dat ze anderen vermoorden. Ik denk daarom dat er meer aan de hand was, zoals een persoonlijkheidsstoornis.” De grandeur en vastberadenheid van Lubitz’ beslissing zijn juist twee kwaliteiten die een depressie genadeloos van je afneemt. Als de co-piloot echt depressief was geweest, dan was hij niet uit bed gekomen om naar het vliegveld te gaan.

'Zittende man (het hoofd steunend op de vuisten) op de drempel van de eeuwigheid' door Vincent van Gogh.



Het probleem met dit vingerwijzen is, zoals we eerder zagen na de smalende reacties op de zelfmoord van Robin Williams (“Egocentrisch!”) en de spot die Tarik Z. ten deel viel, dat psychische ziekten op deze manier een groot taboe blijven. Zo houden we een moeilijk waarneembaar ziektebeeld, waar een groot deel (1 op de 5 Nederlanders) van de bevolking mee te maken krijgt, in het verdomhoekje. Mensen die met depressie kampen, krijgen daar nu ook een portie schaamte bij, waardoor ze nog minder snel hulp zoeken.



Om dit soort rampen te voorkomen moeten we er juist voor zorgen dat binnen het werkklimaat van piloten en de rest van de samenleving niet gezwegen wordt over depressie of andere geestesziekten die ons functioneren kunnen beïnvloeden. Het verbergen van deze gaten in onze ziel, simpelweg omdat we door moeten gaan en erbij willen horen, kan een stoornis alleen maar verergeren. De GermanWings-tragedie biedt ons een kans om dit onderwerp met mededogen te benaderen. In plaats daarvan blijven we hangen in onze angst voor angst.



Dat begrijp ik ook wel. Voordat ik bij mijn strot gegrepen werd door mijn zwarte gedachten, was ik erg tegen antidepressiva. Ik kon me weinig voorstellen bij een zware depressie en ik vond het een vreemd idee dat je met een pil de problemen des levens te lijf moest gaan. Sterker nog, ik vond het zwak. Tot ik las over de genetische oorsprong van depressie en hoe ik in feite pech had gehad in de biologische loterij. Depressie zit in mijn familie (net als een stuk grootheidswaan – een stoornis die veel relevanter is in het geval van Lubitz).



Ik zei tegen mijn psychiater dat ik het als valsspelen zag, als doping. Hij antwoordde: “Hoezo? Je hebt een ziekte die fysiek aantoonbaar is. Als een zwemmer een longontsteking krijgt, dan neemt hij toch ook antibiotica?” Toen ik de eerste pil innam, was ik verschrikkelijk bang dat ik zou veranderen. Tijdens eerste week las ik toevallig een artikel in de Volkskrant waarin de nauwelijks gefundeerde stelling werd opgeworpen dat antidepressiva voor permanente seksuele problemen zouden zorgen. Mijn woede over dit staaltje bangmakerij was gek genoeg een eerste teken van leven. Uiteindelijk hebben antidepressiva, die ook zeker nadelen hebben, me op de been geholpen. Ik kon weer slapen en werken.



Na de aanslag op het kantoor van Charlie Hebdo werden moslims gevraagd om afstand te nemen van de daad. Gematigde moslims reageerden gepikeerd: dat iemand in naam van mijn geloof een terroristische aanval uitvoert, maakt mij toch niet medeplichtig? De hashtag #notmyislam werd in het leven geroepen. Op eenzelfde wijze zou ik me als voormalige depressieveling graag willen distantiëren van Andreas Lubitz, die nu tot mijn lotgenoten wordt gerekend. Dit is geen depressie: #notmydepression.



Aan de andere kant. De golf van racisme die in Frankrijk en daarbuiten volgde op de Hebdo-aanslag, was inderdaad belachelijk. Maar ergens hadden de commentatoren een punt: ook als je zelf niet vindt dat iemand bij ‘jouw’ geloof hoort, heb je een verantwoordelijkheid om mensen in jouw gemeenschap te houden. Als een jongen die overweegt om zich bij IS aan te sluiten wekelijks in jouw moskee komt, kun je hem proberen om de zachtere kanten van de Islam te laten zien. Hetzelfde geldt voor geesteszieken: in plaats van dat we ze met stigma’s en schaamte nog verder weg duwen, waardoor ze misschien uit hun depressie komen omdat ze door moeten blijven gaan, maar de diepere problemen niet echt oplossen, moeten we ze juist hulp bieden. Depressie leidt niet tot massamoord, maar Lubitz wijst me met zijn gruweldaad wel op mijn verantwoordelijkheid om altijd met mensen om me heen te blijven praten. Hoe eng en gek ze ook zijn.

Mail

Rutger Lemm is schrijver, grappenmaker en scenarist. In 2015 verscheen zijn debuut, 'Een grootse mislukking'. Hij is een van de oprichters van Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Vorige week schreef Jochum een brief aan Ettie over zijn ervaring met queer-zijn, biseksualiteit en identiteit tijdens zijn jeugd. In deze brief reageert Ettie met haar eigen ervaring en vraagt ze zich af of iedereen queer zou kunnen zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer