Asset 14

Optische illusies

Optische illusies

Op de kanalen van de sociale media doen optische illusies het goed: plaatjes die ervoor zorgen dat je niet weet wat je ziet. De oude vrouw/jonge vrouw, de bewegende spiralen en het vrouwenhoofd in het mannenhoofd kwamen afgelopen maand allemaal weer eens voorbij. Onlangs zag Brankele een mindfuck waar ze erg van onder de indruk was. En zij weet hoe het werkt - ongeveer zoals bowlen.

Er circuleert een interessant plaatje op Facebook. Een negatief van een in badpak gehulde mooie vrouw. Niet geheel onalledaags, ben je wellicht geneigd te zeggen. Op het wereldwijde web doen wel meer plaatjes van haast ontblote vrouwen de ronde. Maar deze vrouw is een illusie. Niet omdat ze de gewone sterveling met haar onaardse schoonheid op de feiten drukt – voor de man het onvermogen haar te kunnen krijgen, voor de vrouw de uren in de sportschool die er voor het volgende badpakmoment zouden moeten volgen - nee, deze vrouw onthult een eigenaardig visueel fenomeen. Als je een aantal seconden naar de wat blauw uitgeslagen vrouw kijkt, je ogen sluit, en ze direct daarna geopend op een witte muur richt, zie je diezelfde vrouw in normale kleuren. Smurf wordt mens, zoiets. Hoe kan dat? En wat heeft het met bowlen te maken?

Optische illusies

Instructie: Fixeer je ogen op de rode neus, en kijk 30 seconden lang zonder te knipperen naar de foto. Sluit dan je ogen en kijk naar een witte achtergrond, terwijl je met je ogen knippert. Kijk en huiver!

Kegeltjes

Wanneer er licht van de buitenwereld op je ogen valt, schiet het met de vaart van een professioneel door Jesus Quintana gegooide bowlingbal door je pupil, waarna het terechtkomt op de achterkant van je oogbol. Hier bevindt zich je netvlies, de retina. In je retina zitten miljoenen lichtgevoelige cellen, fotoreceptoren, die het licht opnemen. Ze zijn te verdelen in 'staafjes’ en ‘kegeltjes’. Beide typen receptoren zetten het licht om in signalen die je hersenen kunnen verwerken. Staafjes hebben weinig licht nodig om geactiveerd te worden, en interpreteren de lichtsterkte. De kegeltjes hebben wel helder licht nodig voor activatie, en die zijn verantwoordelijk voor het waarnemen van kleuren. Vandaar dat het bij schemering lastiger wordt om kleuren te onderscheiden: de bowlingbal van licht krijgt de kleurontwarende kegeltjes niet omver, maar de staafjes wel.

De menselijke retina is een bowlingbaan voor extreem motorisch gestoorden, waar zo’n vijf miljoen kegeltjes op het einde van de baan staan. Er gaan er dus altijd wel een paar om, en welke dat precies zijn bepaalt wat je ziet. De kegeltjes kun je verdelen in drie verschillende typen. Grofweg is er een type kegeltje voor rood, blauw of groen licht. De golflengte en intensiteit van het licht, die de kleur en helderheid bepalen, stimuleren bepaalde typen kegeltjes. Uit de combinatie van geactiveerde kegeltjes wordt vervolgens afgeleid welke kleur je ziet. Als een ‘groen’ en een ‘blauw’ kegeltje tegelijk worden omgegooid, zie je de kleur cyaan (een blauwig turquoise).

Groen is het nieuwe blauw

Tot zover het inleidende college zicht. Maar hoe komt het nou dat we een vrouw-in-badpak in kleuren van vlees en bloed zien wanneer we naar een witte muur kijken, terwijl we haar even tevoren slechts in negatieven gehuld zagen? Dit komt door gewenning. Al die kegeltjes zijn cellen die signalen doorgeven. Ook cellen kunnen moe worden als er continu aanspraak op ze wordt gemaakt. Normaal gesproken maken je ogen voortdurend kleine bewegingen, zodat het licht dat op je retina valt steeds een beetje verschuift en de lichtgevoelige cellen telkens net een ander signaal binnenkrijgen. Als je je blik fixeert forceer je de kegeltjes echter tot uitputting. Als een kegel eenmaal is omgegooid moet-ie immers weer worden opgeraapt voordat er weer een bowlingbal tegenaan gesmeten kan worden. Het licht dat vervolgens binnenvalt moet dan door kegeltjes met een andere kleurgevoeligheid worden geïnterpreteerd, en die geven een ‘verkeerd’ signaal door. Zo kan blauw licht bijvoorbeeld als groen gezien worden.

Het hierboven omschreven gewenningseffect, dat optreedt als één soort kegeltje langere tijd achtereen gestimuleerd wordt, zorgt voor ‘nabeelden’. De bekendste variant hiervan is die van de dot licht die in je ogen blijft hangen nadat een bevriende amateurfotograaf weer eens totaal onverwachts de flits in je gezicht liet schitteren, ‘omdat dat van die leuke spontane foto’s geeft’. Beelden kunnen dus letterlijk op je netvlies blijven staan. Maar dan zijn we er nog niet. Het zou namelijk wel heel toevallig zijn als het licht – in het geval van deze badpakmevrouw – na overstimulatie van bepaalde kegeltjes, precies díe kegeltjes activeert die haar lichaams- en haarkleur accuraat weergeven. Het geheim is dat nabeelden altijd kleuren hebben die complementair zijn aan de kleuren die in eerste instantie werden waargenomen.

Je visuele systeem werkt op een antagonistische manier: als de ene kleur aanstaat, staat de andere kleur uit. In het wetenschappelijke kleursysteem bestaan er drie paren van primaire kleuren, die tegenover elkaar staan in de kleurencirkel: rood-cyaan, blauw-geel en groen-magenta (een soort paars). Als de groene kegeltjes allemaal omvergeworpen zijn en niet meer opstaan, zal de aangegooide groene bowlingbal zich bij gebrek aan beter automatisch tegen de kegeltjes keilen die gevoelig zijn voor magenta. Hierdoor interpreteren je hersenen magenta, terwijl ze eigenlijk groen licht zien. Hetzelfde gebeurt bij de badpakvrouw; je ziet haar complementaire kleuren.

We zien niet wat we zien

Voor de mensen die echt van mindfucks houden: nabeelden kunnen ook volledig stilstaande figuren optisch in beweging krijgen, een illusie die tot stand komt doordat onze ogen over het figuur heen en weer bewegen (zie deze link met paarse bolletjes die groen lijken te worden en dan ook nog in de rondte gaan draaien - het moet niet gekker worden).

We zien dingen die er niet zijn, zien kleuren omgekeerd en zetten stillevens om in een perpetuum mobile, puur omdat het innerlijke oog af en toe wat vermoeid raakt. Het bowlingspel in onze ogen bepaalt hoe we de buitenwereld uiteindelijk zien, en of we groen licht daadwerkelijk als groen interpreteren. Ziedaar hoe bowlen opeens een filosofische betekenis kan krijgen: onze geest is de grensrechter van de waarheid.

Mail

Brankele Frank

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Ik was elf

Ik was elf

In dit verhaal onderzoekt Jochum Veenstra waar de grens tussen fictie en werkelijkheid ligt voor kinderen. En tot welk punt kan je als ouder je zoon beschermen? Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem 1

Kun je liefde delen?

Marthe van Bronkhorst onderzoekt polyamorie: 'Als ik mijn hart versplinterd heb, kan ik het dan minder hard breken?' Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

[deadline verstreken] Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

[deadline verstreken] Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer