Asset 14

Ontmoetingen op papier VII

Acht weken lang, iedere zondag een verhaal van Joost Baars, geïllustreerd door Nina Maissouradze. Al meer dan vijftien jaar werkt Joost in boekwinkels. De verhalen die hij tijdens zijn werk oppikt zijn haast even mooi als de boeken die hij verkoopt. Voor de verandering nu eens op maandag.

U bent belangrijker dan boeken

Een klant hield een boek omhoog en keek me aan. "Is dit een goed boek?" vroeg ze. "Ik vond het erg mooi", antwoordde ik. "Ja, maar is het ook geschikt voor iemand die kritisch is?"

Hoewel ik die opmerking als beledigend ervaarde, snapte ik hem wel. De verkoper in het algemeen, maar de boekverkoper in het bijzonder, bevindt zich altijd een beetje in een paradoxale positie. Het is zijn werk om u boeken te verkopen door u advies te geven. Hoe waardevoller het advies is, hoe meer hij zal slagen in het verkopen, maar hoe meer hij probeert te verkopen, hoe onbetrouwbaarder het advies.

Precies dat is waarom het “boekverkoperspanel” in De Wereld Draait Door zo raar is. Natuurlijk, we moeten blij zijn dat Zijne Heiligheid De Netmanager überhaupt televisieaandacht voor boeken tolereert, maar het item laat de boekverkoper boeken verkopen buiten de context van de boekwinkel. En laat hem daarom meer van zijn slechte dan van zijn goede kant zien: niet de adviserende rol komt naar voren, maar de verkopende.

De vraag van Matthijs van Nieuwkerk is altijd: wat moeten we lezen? Dat is een vraag die je hoogstens aan een recensent kunt stellen. Die recensent ontleent zijn autoriteit aan zijn onafhankelijke geest. Maar bij Van Nieuwkerk aan tafel zitten geen recensenten, er zitten boekverkopers. En boekverkopers ontlenen hun autoriteit aan het gesprek dat ze met hun klanten aangaan. En juist dat kan aan tafel bij DWDD niet plaatsvinden.

Als een boekhandelklant vraagt wat hij moet lezen, dan hoort een goede boekverkoper dit namelijk te beantwoorden met een tegenvraag: wat leest u graag? Precies die tegenvraag kunnen de panelleden bij DWDD niet stellen. Met het antwoord op die vraag kan ik op zoek gaan naar een boek dat bij hem of zijn wensen past.

"Heeft u een tip voor mij? Ik hou niet van thrillers."
"Waar houdt u wel van?"
"De nieuwe Tomas Ross bijvoorbeeld."
"Dat is een thriller."
"Ja, maar die vind ik wel intrigerend. Ik hou van Simone van der Vlugt, Saskia Noort en zo. Met zo'n familie waar dan een moord wordt gepleegd."
"Oké. Dus toch wel thrillers."
"Ja, maar dan niet van die echte thrillers, met moorden enzo."

Illustratie: Nina Maissouradze

Boeken verkopen heeft meer met mensen dan met boeken te maken. Natuurlijk moet een boekverkoper van boeken houden, maar een boekverkoper die niet van mensen houdt, is reddeloos verloren. Wie van boeken houdt, weet wat een thriller is. Maar wie van mensen houdt, weet dat ieder mens met het woord “thriller” weer iets anders kan bedoelen, dat er in het woord “thriller” allerlei betekenissen over elkaar heen buitelen. Het is je taak een klant met voor hem de beste keuze naar buiten te laten gaan. Dan moet je dus niet alleen horen wat hij vraagt, maar onderzoeken wat hij écht met zijn vraag bedoelt.

Alleen door zich op de persoon tegenover hem te richten kan een boekverkoper omgaan met de eerdergenoemde paradox tussen het adviseren en het verkopen. Wat de boekverkoper in werkelijkheid verkoopt is niet een boek, maar het juiste boek. Daar past geen bindend advies, geen leesautoriteit en met algoritmes kom je er al helemaal niet. Wat ervoor nodig is, is een gesprek. En in dat gesprek moet je als boekverkoper bereid zijn om je darlings te killen, of liever: je darlings door de klant te laten killen.

“Ik zoek een boek voor mijn vader. Hij houdt van detectives. Maar hij leest sowieso heel veel. Hij heeft een enorme boekenkamer met wel 3000 boeken. Je wordt er helemaal gek van. Hij houdt ook van literaire boeken. HhhH van Laurent Binet vond hij geweldig. Heeft u een tip?”
“Probeer eens Oorlog met de salamanders van Karel Čapek.”
“Hmmmm. Eens kijken. Ja, geweldig. Die doe ik.”
Terwijl ik het boek inpak, gaat de klant nog even bij de kinderboeken kijken. Als hij na enige tijd bij de balie komt, zegt hij: “Meneer? Vindt u het erg als ik het toch nog omruil? Ik vind hier net een pocketboekje van Waar Is Wally, en daar is mijn vader ook he-le-maal gek op.”

Je ontmoet elkaar in de boekhandel als “klant” en “verkoper”. Het interessante van de taak van de verkoper – en ook uw taak als klant – is volgens mij dat je moet proberen om boven die rollen uit te stijgen. Ooit wilde iemand een cadeau kopen voor een vriend wiens gezicht was verbrijzeld in een ernstig motorongeluk. Na vele operaties zou hij er volkomen anders uit gaan zien. Of ik daar een goed, positief cadeau voor had, iets waar hij kracht aan kon ontlenen, iets dat hem zou helpen wennen aan zijn andere uiterlijk. Na lang zoeken stelde ik uiteindelijk de autobiografie van de filmcriticus Roger Ebert voor: Life itself, a memoir. Ebert overkwam – niet door een ongeluk, maar door kaakkanker – iets soortgelijks: een totale transformatie van het gezicht. Het helpen van een dergelijke klant heeft maar zeer zijdelings te maken met het voltrekken van een transactie. Als je het gesprek ingaat, is de kans op succes zeer klein. Toch doe je het, en dat is omdat de mens tegenover je belangrijker is dan het boek.

De boekhandel is ook een plek waar iets belangrijks kan plaatsvinden dat überhaupt niet met verkopen te maken heeft. Op 2 november 2004 kwam er om tien over negen 's ochtends een moeder de winkel waar ik toen werkte binnengelopen. Ze had haar zoontje bij zich. Ze zei: “We kwamen net langs de Linnaeusstraat, en er stond allemaal politie. Weet jij misschien wat er aan de hand is?” Ik had zojuist gelezen op nu.nl dat Theo van Gogh vermoord was. Ik vertelde het haar, ontzet door de gebeurtenis zelf en door de gedachte aan wat de gebeurtenis allemaal zou kunnen betekenen voor Nederland. Maar in haar ogen zag ik onmiddellijk een ander soort ontzetting. Ze zei: “Ik ken hem van vroeger. Ik heb met hem op de lagere school gezeten.”

We hebben toen een halfuurtje over Theo van Gogh gesproken. Of de vrouw wat gekocht heeft die ochtend, zou ik echt niet meer weten. Maar die ontmoeting vergeet ik niet meer.

--
Joost Baars is dichter, essayist en boekverkoper.
Nina Maissouradze is illustrator.

Mail

Nina Maissouradze tekent mensen. Grote en kleine mensen, mensen in truien en mensen in hun nakie, mensen met een dubbelleven en mensen met een tikje. Ze tekent steelse blikken, roddels, intriges en verlangens. Haar mensen herken je meteen.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Twee dagen

Twee dagen

Rocher Koendjbiharie belicht de verschillende paden die we tijdens de aankomende verkiezingen in kunnen slaan. Kiest Nederland opnieuw voor rechts, en strompelen we verder richting democratisch en moreel verval? Of kiest Nederland toch voor een samenleving waarin we omkijken naar elkaar? 'Alleen fascisten zien antifascisme als een bedreiging.' Lees meer

Vergeten vrouwen 1

Vergeten vrouwen

In dit essay schrijft Anne Louïse van den Dool over vrouwelijke kunstenaars die meer dan ooit in de schijnwerpers staan. Niet alleen hedendaagse makers, maar ook opvallend veel vrouwen die rond 1900 actief waren in de kunstwereld trekken veel aandacht. Met solotentoonstellingen over Suze Robertson, Coba Ritsema en Jo Koster laten musea zien waarom juist deze kunstenaars alsnog een plek in de canon verdienen. Lees meer

De verdwenen kosmonaut

De verdwenen kosmonaut

Duizenden kilometers van de kosmonaut vandaan zit Igor, uitkijkend over de stad, terwijl hij luistert naar de ruis op de tv, naar de beukende eurodance plaat die nog naklinkt in zijn oren en naar een stem die hem probeert te overtuigen terug te komen. In De verdwenen kosmonaut van Thijs van der Heijden raakt een... Lees meer

Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer