Asset 14

Ontmoetingen op papier VII

Acht weken lang, iedere zondag een verhaal van Joost Baars, geïllustreerd door Nina Maissouradze. Al meer dan vijftien jaar werkt Joost in boekwinkels. De verhalen die hij tijdens zijn werk oppikt zijn haast even mooi als de boeken die hij verkoopt. Voor de verandering nu eens op maandag.

U bent belangrijker dan boeken

Een klant hield een boek omhoog en keek me aan. "Is dit een goed boek?" vroeg ze. "Ik vond het erg mooi", antwoordde ik. "Ja, maar is het ook geschikt voor iemand die kritisch is?"

Hoewel ik die opmerking als beledigend ervaarde, snapte ik hem wel. De verkoper in het algemeen, maar de boekverkoper in het bijzonder, bevindt zich altijd een beetje in een paradoxale positie. Het is zijn werk om u boeken te verkopen door u advies te geven. Hoe waardevoller het advies is, hoe meer hij zal slagen in het verkopen, maar hoe meer hij probeert te verkopen, hoe onbetrouwbaarder het advies.

Precies dat is waarom het “boekverkoperspanel” in De Wereld Draait Door zo raar is. Natuurlijk, we moeten blij zijn dat Zijne Heiligheid De Netmanager überhaupt televisieaandacht voor boeken tolereert, maar het item laat de boekverkoper boeken verkopen buiten de context van de boekwinkel. En laat hem daarom meer van zijn slechte dan van zijn goede kant zien: niet de adviserende rol komt naar voren, maar de verkopende.

De vraag van Matthijs van Nieuwkerk is altijd: wat moeten we lezen? Dat is een vraag die je hoogstens aan een recensent kunt stellen. Die recensent ontleent zijn autoriteit aan zijn onafhankelijke geest. Maar bij Van Nieuwkerk aan tafel zitten geen recensenten, er zitten boekverkopers. En boekverkopers ontlenen hun autoriteit aan het gesprek dat ze met hun klanten aangaan. En juist dat kan aan tafel bij DWDD niet plaatsvinden.

Als een boekhandelklant vraagt wat hij moet lezen, dan hoort een goede boekverkoper dit namelijk te beantwoorden met een tegenvraag: wat leest u graag? Precies die tegenvraag kunnen de panelleden bij DWDD niet stellen. Met het antwoord op die vraag kan ik op zoek gaan naar een boek dat bij hem of zijn wensen past.

"Heeft u een tip voor mij? Ik hou niet van thrillers."
"Waar houdt u wel van?"
"De nieuwe Tomas Ross bijvoorbeeld."
"Dat is een thriller."
"Ja, maar die vind ik wel intrigerend. Ik hou van Simone van der Vlugt, Saskia Noort en zo. Met zo'n familie waar dan een moord wordt gepleegd."
"Oké. Dus toch wel thrillers."
"Ja, maar dan niet van die echte thrillers, met moorden enzo."

Illustratie: Nina Maissouradze

Boeken verkopen heeft meer met mensen dan met boeken te maken. Natuurlijk moet een boekverkoper van boeken houden, maar een boekverkoper die niet van mensen houdt, is reddeloos verloren. Wie van boeken houdt, weet wat een thriller is. Maar wie van mensen houdt, weet dat ieder mens met het woord “thriller” weer iets anders kan bedoelen, dat er in het woord “thriller” allerlei betekenissen over elkaar heen buitelen. Het is je taak een klant met voor hem de beste keuze naar buiten te laten gaan. Dan moet je dus niet alleen horen wat hij vraagt, maar onderzoeken wat hij écht met zijn vraag bedoelt.

Alleen door zich op de persoon tegenover hem te richten kan een boekverkoper omgaan met de eerdergenoemde paradox tussen het adviseren en het verkopen. Wat de boekverkoper in werkelijkheid verkoopt is niet een boek, maar het juiste boek. Daar past geen bindend advies, geen leesautoriteit en met algoritmes kom je er al helemaal niet. Wat ervoor nodig is, is een gesprek. En in dat gesprek moet je als boekverkoper bereid zijn om je darlings te killen, of liever: je darlings door de klant te laten killen.

“Ik zoek een boek voor mijn vader. Hij houdt van detectives. Maar hij leest sowieso heel veel. Hij heeft een enorme boekenkamer met wel 3000 boeken. Je wordt er helemaal gek van. Hij houdt ook van literaire boeken. HhhH van Laurent Binet vond hij geweldig. Heeft u een tip?”
“Probeer eens Oorlog met de salamanders van Karel Čapek.”
“Hmmmm. Eens kijken. Ja, geweldig. Die doe ik.”
Terwijl ik het boek inpak, gaat de klant nog even bij de kinderboeken kijken. Als hij na enige tijd bij de balie komt, zegt hij: “Meneer? Vindt u het erg als ik het toch nog omruil? Ik vind hier net een pocketboekje van Waar Is Wally, en daar is mijn vader ook he-le-maal gek op.”

Je ontmoet elkaar in de boekhandel als “klant” en “verkoper”. Het interessante van de taak van de verkoper – en ook uw taak als klant – is volgens mij dat je moet proberen om boven die rollen uit te stijgen. Ooit wilde iemand een cadeau kopen voor een vriend wiens gezicht was verbrijzeld in een ernstig motorongeluk. Na vele operaties zou hij er volkomen anders uit gaan zien. Of ik daar een goed, positief cadeau voor had, iets waar hij kracht aan kon ontlenen, iets dat hem zou helpen wennen aan zijn andere uiterlijk. Na lang zoeken stelde ik uiteindelijk de autobiografie van de filmcriticus Roger Ebert voor: Life itself, a memoir. Ebert overkwam – niet door een ongeluk, maar door kaakkanker – iets soortgelijks: een totale transformatie van het gezicht. Het helpen van een dergelijke klant heeft maar zeer zijdelings te maken met het voltrekken van een transactie. Als je het gesprek ingaat, is de kans op succes zeer klein. Toch doe je het, en dat is omdat de mens tegenover je belangrijker is dan het boek.

De boekhandel is ook een plek waar iets belangrijks kan plaatsvinden dat überhaupt niet met verkopen te maken heeft. Op 2 november 2004 kwam er om tien over negen 's ochtends een moeder de winkel waar ik toen werkte binnengelopen. Ze had haar zoontje bij zich. Ze zei: “We kwamen net langs de Linnaeusstraat, en er stond allemaal politie. Weet jij misschien wat er aan de hand is?” Ik had zojuist gelezen op nu.nl dat Theo van Gogh vermoord was. Ik vertelde het haar, ontzet door de gebeurtenis zelf en door de gedachte aan wat de gebeurtenis allemaal zou kunnen betekenen voor Nederland. Maar in haar ogen zag ik onmiddellijk een ander soort ontzetting. Ze zei: “Ik ken hem van vroeger. Ik heb met hem op de lagere school gezeten.”

We hebben toen een halfuurtje over Theo van Gogh gesproken. Of de vrouw wat gekocht heeft die ochtend, zou ik echt niet meer weten. Maar die ontmoeting vergeet ik niet meer.

--
Joost Baars is dichter, essayist en boekverkoper.
Nina Maissouradze is illustrator.

Mail

Nina Maissouradze tekent mensen. Grote en kleine mensen, mensen in truien en mensen in hun nakie, mensen met een dubbelleven en mensen met een tikje. Ze tekent steelse blikken, roddels, intriges en verlangens. Haar mensen herken je meteen.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer