De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Mark heeft liever aandacht voor de tienduizenden inwoners van Tadmur dan voor de Duizend Zuilen van Palmyra.
Deze week kwam in het nieuws dat de nieuwste gruweldaad van de zelfbenoemde ‘Islamitische Staat’ aanstaande is. Volgens de laatste berichten is IS de Syrische stad Tadmur binnengetrokken. Over de tienduizenden inwoners van de stad lijken we ons niet druk te maken. Het gaat om het lot van de overblijfselen van de antieke stad Palmyra, Stad van de Duizend Zuilen.
Wat is het vernietigen van cultureel erfgoed? De Beeldenstorm van 1566 vertoont natuurlijk parallellen: vernietiging uit religieuze motieven. Toen was het concept ‘cultureel erfgoed’ nog niet uitgevonden. Maar zelfs in de jaren ’70 van de vorige eeuw werd nog een aanzienlijk deel van de Utrechtse historische binnenstad gesloopt om plaats te maken voor een winkelcentrum en een autoweg. Zonder dat hier een dominee of imam aan te pas kwam.
In het geval van IS kun je overigens betwijfelen wat religie met de vernietiging van archeologische schatten te maken heeft. Syrië wordt al veertien eeuwen door moslims bestuurd en al dit erfgoed is gedurende die tijd gewoon bewaard gebleven, ook onder het middeleeuwse kalifaat dat IS zegt te willen herstellen. We kunnen daarom aannemen dat de vernietiging van kunstobjecten een ander doel dient: propaganda. Dankzij illegale kunsthandelaren en internationale ophef weet IS hoeveel waarde er aan deze schatten wordt gehecht. IS laat zien meedogenloos te zijn. De onthoofdingsvideo’s dienen hetzelfde doel.
Laat ik vooropstellen: het zou jammer zijn als Palmyra vernietigd zou worden. Maar de bovenmatige aandacht voor de ruïnes overschaduwt nu het lot van de mensen die in handen van IS vallen. Al wordt gezegd dat ‘de meeste’ inwoners van Tadmur geëvacueerd zijn door de legers van Assad, blijft het zeer de vraag in hoeverre we de Syrische staatsmedia moeten geloven. IS is een nietsontzienende beweging die genocide pleegt in het door hen beheerste gebied. De verwoesting van Palmyra zou volgens De Volkskrant 'genocide op het verleden' betekenen. Het lijkt mij volstrekt overbodig dit zo te benoemen. Hoe gaan we ons de Jezidi’s, Alevieten, Syrische christenen en anderen herinneren als zij vernietigd zijn? Hopen we dan dat zij gebouwen nalaten die we op de Werelderfgoedlijst kunnen zetten? We moeten niet vergeten dat een cultuur in de eerste plaats gevormd wordt door mensen. Het voortbestaan van een multicultureel, multi-etnisch en multireligieus Midden-Oosten is van meer waarde dan gebouwen of beeldhouwwerken, hoe mooi en uniek ook.
Het lijkt mij zaak om IS zo snel mogelijk te verslaan en de eventuele vernietiging van cultureel erfgoed dan maar op de koop toe te nemen. Als wij ons er minder druk om maken, is er voor IS ook minder reden om te slopen. Zolang Tadmur in handen van IS blijft hebben we sowieso niks aan de ruïnes van Palmyra, want niemand kan ze bezoeken. Laten we ons vooral bekommeren om het lot van de mensen die bedreigd worden als IS niet verslagen wordt. Mocht er niets van Palmyra overblijven, dan hebben we in ieder geval de foto’s nog.
Foto: Alessandra Kocman via flickr.com