Asset 14

Kennis is onmacht

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Over MH17, Israël en het ook even niet meer weten.

Ik zie hoe een macho rebellenleider de waarnemers van de OVSE zijn regels uitlegt. "Wie mijn bevelen niet opvolgt, gaat het merken." Hij wil voorkomen dat ze te dicht bij grote brokstukken komen. Ik heb zin om het beeld in te stappen en die vent opzij te duwen. In plaats daarvan probeer ik mezelf op te vrolijken met wat Youtube-filmpjes.
Facebook stroomt vol met verdriet. Omgekomen vrienden, maar ook de kinderen op de Gazastrook en een door de New Yorkse politie doodgewurgde man komen voorbij. Eindelijk, zou je cynisch kunnen opmerken. Eindelijk geen selfies op een bootje vol prosecco, geen baby’s en geen prestaties. De ontkenningscultuur, waarin iedereen vooral lijkt te genieten van zijn eigen leventje, wordt even doorbroken.
Aan de andere kant weet ik niet of het veel uitmaakt. Het Westerse Verlichtingsdenken is gestoeld op de spreuk ‘Kennis is macht’. Maar in het informatietijdperk blijkt het tegendeel waar: hoe meer je over de wereld weet, hoe meer je beseft dat je macht beperkt is. Daarom is het ergens wel begrijpelijk dat veel mensen kiezen voor domheid. De vingers in de oren: lalala, ik wil het niet weten. Iemand nog prosecco? Nietzsche schreef al: ‘Wie diep in de wereld heeft gekeken, begrijpt waarom de meeste mensen oppervlakkig zijn.’ Ik doe er zelf ook aan mee en volg eigenlijk al jaren het nieuws niet meer.
Want wat kunnen we doen? De afgelopen decennia is de massa vakkundig monddood gemaakt; niet alleen in Rusland en China, maar ook in onze vrijere democratie. Waar het volk vroeger zoveel mogelijk genegeerd werd, wordt het nu juist zo zichtbaar mogelijk gemaakt. We worden uitgebreid bekeken en kiezen zelf ook graag voor een leven in de openbaarheid. Op sociale media leven we ons uit in een schijnvrijheid, die ons eigenlijk de mond snoert. Want als iedereen evenveel zeggingskracht heeft, is een mening niets waard.
We weten dat we niet weten wie de vijand is. Multinationals zijn zo reusachtig dat we ze niet eens meer kunnen zien. De financiële sector werkt achter een rookgordijn. Schimmige lobbyisten en advocaten bespelen de overwerkte journalisten, politici en activisten, zodat de verdwijntruc compleet is. Tegen wie moet je protesteren?
Natuurlijk helpt het wanneer iets dichtbij komt. Nadat je een filmpje van een slachthuis hebt gezien, word je onmiddellijk vegetariër. Maar al snel ebt die gruwel weg en treedt een beschermingsmechanisme in werking: cynisme. Zoals de slachthuismedewerker uiteindelijk zijn empathie afsluit voor de koeien, zo trekken wij een Iron Dome voor alle ellende op. Heel begrijpelijk, want anders zou je gek worden van de zorgen.
Veel commentaren wijzen ons nu op onze hypocrisie: ja, nu we mensen kennen die betrokken zijn bij een tragedie, zijn we kwaad. Terwijl er elke dag onschuldige mensen doodgaan. We zouden vierentwintig uur per dag woedend moeten zijn. Dat slaat helemaal nergens op. Daar heeft niemand iets aan.
De vraag blijft: wat kunnen we doen? Moeten we met z’n allen naar Oost-Oekraïne vliegen en de power trip van die machomilitair doorbreken? Nooit meer houmous of falafel eten? Een online petitie tegen Hamas tekenen? Wereldwijd de politie afschaffen? De straat op met fakkels en hooivorken? Een vredige sit-in of juist een flinke confrontatie met die klootzakken van de ME? Geld overmaken? Geëngageerde cabaretvoorstellingen maken? Stoppen met belasting betalen, geen vlees meer eten, oude mensen groeten op straat, meer duurzaamheid, weg met de VVD, stoppen met Facebook, onhandig vrijwilligerswerk in Tanzania gaan doen? Of toch maar een bootje kopen en jezelf hypnotiseren met de geile geluksbelofte van de consumptiemaatschappij?
Ik weet het niet meer. Ik dacht vroeger altijd dat je goed voor jezelf en de mensen om je heen moet zorgen. Mensen die van hun fiets vallen, overeind helpen. Afval in de prullenbak. Een betere wereld begint bij jezelf.
Misschien moeten we accepteren dat we machteloos zijn en dat er altijd ellende zal zijn, die we dus maar beter kunnen negeren.
Maar misschien is dat wel laf individualisme. In het vliegtuig zaten onder andere Nederlandse AIDS-onderzoekers, die hun intelligentie en tijd concreet voor een betere wereld inzetten. Het maakt de ramp nog confronterender.

Mail

Rutger Lemm is schrijver, grappenmaker en scenarist. In 2015 verscheen zijn debuut, 'Een grootse mislukking'. Hij is een van de oprichters van Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Daanen sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay ligt hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer