De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Over MH17, Israël en het ook even niet meer weten.
Ik zie hoe een macho rebellenleider de waarnemers van de OVSE zijn regels uitlegt. "Wie mijn bevelen niet opvolgt, gaat het merken." Hij wil voorkomen dat ze te dicht bij grote brokstukken komen. Ik heb zin om het beeld in te stappen en die vent opzij te duwen. In plaats daarvan probeer ik mezelf op te vrolijken met wat Youtube-filmpjes.
Facebook stroomt vol met verdriet. Omgekomen vrienden, maar ook de kinderen op de Gazastrook en een door de New Yorkse politie doodgewurgde man komen voorbij. Eindelijk, zou je cynisch kunnen opmerken. Eindelijk geen selfies op een bootje vol prosecco, geen baby’s en geen prestaties. De ontkenningscultuur, waarin iedereen vooral lijkt te genieten van zijn eigen leventje, wordt even doorbroken.
Aan de andere kant weet ik niet of het veel uitmaakt. Het Westerse Verlichtingsdenken is gestoeld op de spreuk ‘Kennis is macht’. Maar in het informatietijdperk blijkt het tegendeel waar: hoe meer je over de wereld weet, hoe meer je beseft dat je macht beperkt is. Daarom is het ergens wel begrijpelijk dat veel mensen kiezen voor domheid. De vingers in de oren: lalala, ik wil het niet weten. Iemand nog prosecco? Nietzsche schreef al: ‘Wie diep in de wereld heeft gekeken, begrijpt waarom de meeste mensen oppervlakkig zijn.’ Ik doe er zelf ook aan mee en volg eigenlijk al jaren het nieuws niet meer.
Want wat kunnen we doen? De afgelopen decennia is de massa vakkundig monddood gemaakt; niet alleen in Rusland en China, maar ook in onze vrijere democratie. Waar het volk vroeger zoveel mogelijk genegeerd werd, wordt het nu juist zo zichtbaar mogelijk gemaakt. We worden uitgebreid bekeken en kiezen zelf ook graag voor een leven in de openbaarheid. Op sociale media leven we ons uit in een schijnvrijheid, die ons eigenlijk de mond snoert. Want als iedereen evenveel zeggingskracht heeft, is een mening niets waard.
We weten dat we niet weten wie de vijand is. Multinationals zijn zo reusachtig dat we ze niet eens meer kunnen zien. De financiële sector werkt achter een rookgordijn. Schimmige lobbyisten en advocaten bespelen de overwerkte journalisten, politici en activisten, zodat de verdwijntruc compleet is. Tegen wie moet je protesteren?
Natuurlijk helpt het wanneer iets dichtbij komt. Nadat je een filmpje van een slachthuis hebt gezien, word je onmiddellijk vegetariër. Maar al snel ebt die gruwel weg en treedt een beschermingsmechanisme in werking: cynisme. Zoals de slachthuismedewerker uiteindelijk zijn empathie afsluit voor de koeien, zo trekken wij een Iron Dome voor alle ellende op. Heel begrijpelijk, want anders zou je gek worden van de zorgen.
Veel commentaren wijzen ons nu op onze hypocrisie: ja, nu we mensen kennen die betrokken zijn bij een tragedie, zijn we kwaad. Terwijl er elke dag onschuldige mensen doodgaan. We zouden vierentwintig uur per dag woedend moeten zijn. Dat slaat helemaal nergens op. Daar heeft niemand iets aan.
De vraag blijft: wat kunnen we doen? Moeten we met z’n allen naar Oost-Oekraïne vliegen en de power trip van die machomilitair doorbreken? Nooit meer houmous of falafel eten? Een online petitie tegen Hamas tekenen? Wereldwijd de politie afschaffen? De straat op met fakkels en hooivorken? Een vredige sit-in of juist een flinke confrontatie met die klootzakken van de ME? Geld overmaken? Geëngageerde cabaretvoorstellingen maken? Stoppen met belasting betalen, geen vlees meer eten, oude mensen groeten op straat, meer duurzaamheid, weg met de VVD, stoppen met Facebook, onhandig vrijwilligerswerk in Tanzania gaan doen? Of toch maar een bootje kopen en jezelf hypnotiseren met de geile geluksbelofte van de consumptiemaatschappij?
Ik weet het niet meer. Ik dacht vroeger altijd dat je goed voor jezelf en de mensen om je heen moet zorgen. Mensen die van hun fiets vallen, overeind helpen. Afval in de prullenbak. Een betere wereld begint bij jezelf.
Misschien moeten we accepteren dat we machteloos zijn en dat er altijd ellende zal zijn, die we dus maar beter kunnen negeren.
Maar misschien is dat wel laf individualisme. In het vliegtuig zaten onder andere Nederlandse AIDS-onderzoekers, die hun intelligentie en tijd concreet voor een betere wereld inzetten. Het maakt de ramp nog confronterender.