Asset 14

Ook wetenschap is geen hofleverancier van de waarheid

Hard//talk: Ook wetenschap is geen hofleverancier van de waarheid

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In onze zoektocht naar de waarheid, is de wetenschap onze laatste hoop. Maar of dat terecht is? Laten we eerst de vraag stellen waar wetenschap toe dient en welke rol we het kunnen toewijzen. Wetenschappelijke waarheid kent ook zijn gebreken , aldus Wolter de Boer.

Mensen zijn ten diepste verhalenvertellers, maar nu de westerse, seculiere mens God steeds meer in de ban heeft gedaan, wendt zij zich tot andere bronnen dan religie om haar verhaal uit te putten. Het vertrouwen dat we de wetenschap als bron toedichten is groot: dat wat wetenschappelijk bewezen is, zien we vaak als waar, en dus als veilige informatie om onze visies, opvattingen en overtuigingen op te bouwen. Maar dat enorme vertrouwen in de wetenschap is misplaatst, waarschuwt Rosanne Hertzberger in het essay Het grote niets. Mensen zijn religieuze wezens, en vaak hebben we niet door dat de kennis, opvattingen en overtuigingen die uit de wetenschap zijn gedestilleerd nog altijd in een dikke vleug religieuze neigingen zijn gewenteld.

Dat ook de wetenschap feilbaar is, is de laatste jaren pijnlijk duidelijk geworden. Wanneer wetenschappers experimenten nog eens herhalen vinden ze niet dezelfde resultaten en het wetenschappelijk bedrijf wordt geleid door de drang en noodzaak om veel te publiceren. Bovendien ziet veel (‘mislukt’) onderzoek nooit het licht van een wetenschappelijk tijdschrift, laat staan dat de bevindingen doordringen tot het grote publiek. De uitdrukking ‘zien is geloven’ gaat hier dus niet helemaal op: veel bevindingen blijven uit ons zicht en dat wat ons wel onder ogen komt, is niet altijd even betrouwbare informatie.

Ook wetenschappers zijn mensen, en dus gelovige wezens, en zo brengen ze hun eigen fantasieën, hoop en verlangens mee het ontwerp van hun onderzoek in.

Daar komt nog eens bij dat behalve ‘zien is geloven’, geloven ook zien is. Ook wetenschappers zijn mensen, en dus gelovige wezens, en zo brengen ze hun eigen fantasieën, hoop en verlangens mee het ontwerp van hun onderzoek in. Hertzberger schrijft bijvoorbeeld over mindfulnessonderzoekers die allemaal zelf mindfulness beoefenen en op voorhand al lyrisch zijn over de positieve effecten van meditatie. De kans dat deze onderzoekers een positief effect vinden, is groter, simpelweg omdat ze geloven dat het er is. Bovendien zijn hele wetenschappelijke carrières afhankelijk van onderzoeksprogramma’s. Als een effect niet blijkt te bestaan of een theorie niet blijkt te kloppen, gaan met de tak van wetenschap ook hele carrières mee ten onder. En niemand wil erachter komen dat hij zijn hele werkende leven een lege huls heeft nagejaagd, natuurlijk.

Als we ervoor moeten waken dat we wetenschap niet tot de nieuwe religie verheffen, blijft de vraag: welke rol kunnen we wetenschap wel toewijzen? Volgens Hertzberger moeten we stoppen met wetenschap centraal te stellen in alle persoonlijke, maatschappelijke en politieke besluitvorming: wetenschap moet aan de zijlijn staan, waar het over onze keuzes mag adviseren en deze mag onderbouwen.

De vraag is hoe goed ons dat af zal gaan, zolang we geen vervangende leverancier van verhalen hebben. De grootste winst voor wetenschap zelf én haar invloed op de maatschappij zal worden geboekt als we de rol van wetenschap grondig doordenken. Door ons af te vragen wat wetenschap is en waar het toe dient, kan het besef indalen dat het vinden van de waarheid zo eenvoudig nog niet is, en dat ook wetenschappelijk onderzoek de waarheid in een vertekende, subjectieve en ideologische ruis kan hullen.



Mail

Wolter de Boer is gefascineerd door de vele, ondoorgrondelijke aspecten van de menselijke geest. Hij studeert Klinische Psychologie en Medische Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en is in het bijzonder geïnteresseerd in de rol van psychologie en psychiatrie in de maatschappij.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Vorige week schreef Jochum een brief aan Ettie over zijn ervaring met queer-zijn, biseksualiteit en identiteit tijdens zijn jeugd. In deze brief reageert Ettie met haar eigen ervaring en vraagt ze zich af of iedereen queer zou kunnen zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer