In navolging van de laatste demonstratiegolf in de VS en in Nederland tegen racistisch politiegeweld kijken ook steeds meer Nederlanders kritisch naar hun agenten. Geweldsgebruik en etnisch profileren door de politie staan in de schijnwerpers. Wat blijkt? Ook in Nederland is er sprake van stijgende geweldsaanwending, zeker tegen mensen van kleur, en in de steigers staat een wetswijziging die agenten nog meer geweldsbevoegdheden geeft.
In oktober 2019 nam de Tweede Kamer in alle stilte een wetswijziging aan, waarbij doodslag door politieagenten niet altijd door de rechter beoordeeld hoeft te worden - het kan soms slechts als een schending van de ambtsinstructie behandeld worden. Dit maakt lagere straffen voor politieagenten mogelijk, van 15 naar 3 jaar voor doodslag.
In combinatie met de wetswijziging komt er een nieuwe ambtsinstructie, die agenten ruimere bevoegdheden geeft voor het inzetten van geweld. Zo krijgen zij, als de wet wordt doorgevoerd, de bevoegdheid om op demonstraties te schieten en stroomstootwapens te gebruiken. De wetswijziging ligt nu bij de Eerste Kamer, waar ze nog vóór de zomer met spoed behandeld wordt.
De aanleiding voor deze wetswijziging en de haastige werkwijze van de Eerste en Tweede Kamer? Die lijkt te ontbreken. De politie lijkt er de hand in te hebben gehad: die heeft de afgelopen jaren immers vaker gesteld dat ze ruimere bevoegdheden nodig heeft om geweld te gebruiken, omdat ze in de afgelopen jaren met toenemend geweld van burgers te maken zou hebben gekregen. Onderzoekers stellen overigens dat het aantal incidenten al jarenlang stabiel is, of zelfs afneemt.
Antiracismedemonstrant op de Dam, 1 juni. © Beeldredactie Hard//hoofd
Anders dan de roep om meer bevoegdheden doet vermoeden, zijn er genoeg gevallen van roekeloos politiegeweld, overlijdens bij politie-handelen en etnisch profileren om te stellen dat de macht van de Nederlandse politie juist ingeperkt zou moet worden. 41 mensen overleden de afgelopen vier jaar tijdens of kort na een arrestatie, aldus actiegroep Controle Alt Delete, die zich inzet als waakhond op etnisch profileren en geweldsgebruik door de politie. Het aantal agenten dat voor de rechter verscheen voor doodslag: geen. Een verruiming van de wet is daardoor geheel onnodig.
Daarnaast geeft de politie zelf toe dat etnisch profileren meer dan incidenteel voorkomt, en onderzoek van de Nationale Ombudsman, het Ministerie van Justitie en Veiligheid en van Amnesty International versterkt dit beeld. TV-uitzendingen zoals Verdacht en Blauw en Bont laten de ervaringen van mensen van kleur met de politie in Nederland voor zich spreken, van wekelijks staande gehouden te worden tot letselschade oplopen door geweld van een agent, allebei zonder aanleiding. Sinds maart dit jaar zijn Abid Mahyouti en Tomy Holten overleden bij het handelen van de politie, en uit de cijfers die Controle Alt Delete bijhoudt blijken mensen van kleur oververtegenwoordigd zijn onder de doden afgezet tegen de bevolking.
‘Waakzaam en dienstbaar.’ De taak van onze politie is de samenleving veilig te houden en mensen te helpen, maar voor een deel van hen richt ze juist veel schade aan. Het verder legaliseren van geweldsgebruik maakt van ons politieapparaat een nog onbetrouwbaarder bondgenoot, zeker voor zwarte mensen en mensen van kleur. Het is de hoogste tijd om de bevoegdheden van onze politie écht kritisch onder de loep te nemen, en in te perken. Stap 1: het tegenhouden van deze wetswijziging.